Ocena agencji zatrudnienia

Zbiorowość osób w wieku 45/50+ jest zróżnicowana pod względem skłonności do podej-mowania i kontynuowania aktywności zawodowej. Wśród nich znajdują się osoby charakte-ryzujące się wysokim poziomem aktywności zawodowej, chętnie decydujące się na kontynu-ację zatrudnienia nawet wówczas, gdy pobierają świadczenia emerytalne. Ponadto większość zgłaszających się do agencji zatrudnienia osób w tym wieku rzeczywiście chce pracować.

Skoro przychodzą i szukają pracy, to raczej im zależy. [AZ, rynek typu C, mazowieckie] Starsze osoby biorą każdą pracę, w porównaniu z młodzieżą, która wybrzydza. [AZ, rynek

typu C, mazowieckie]

Osoby, które zgłaszają się do nas do agencji w wieku 45+ to są osoby, które są zdecydowane podjąć jakąkolwiek pracę. Bo z tą pracą z tego, co widzę, na naszym terenie jest niewesoło, więc osoba w wieku 45+, której zależy na pracy, nie będzie wybrzydzała i narzekała. [AZ,

rynek typu B, podkarpackie]

Szukają jakiejkolwiek pracy, (…) są zdeterminowani, bo często (…) po prostu mają tyl-ko jakieś tam świadczenia albo w ogóle działali na zasiłku dla bezrobotnych. [AZ, rynek

typu C, podkarpackie]

Na zróżnicowanie wewnętrzne zbiorowości osób w wieku 45/50+ i uzależnienie podej-mowanych decyzji dotyczących pozostania na rynku pracy lub wyjścia z niego od dotychcza-sowego doświadczenia zawodowego zwracali również uwagę uczestnicy panelu ekspertów.

(…) zróżnicowanie polega na tym, że te są super aktywne zawodowo, czyli aktywne. I tutaj też widać tą zupełnie inną charakterystykę, jeżeli chodzi o (…). Bo te osoby, które są aktywne, nadal pracują, to one z tymi nowymi technologiami sobie trochę lepiej radzą. Natomiast, jeżeli osoba jest wykluczona z tego rynku pracy przez dosyć długi okres, tak jak pani tutaj wspomniała, te osoby długoletnio niepracujące, takie, które na początku tej transformacji, to jest okres 5-10 lat, wypadają z tego rynku pracy, no to one w zasadzie

nie są przeszkalane (…)249.

Niejednokrotnie, ze względu na trudną sytuację na rynku pracy, decydują się na przyjęcie jakiejkolwiek propozycji agencji. Często decyzja ta jest efektem długiego okresu bezowoc-nych poszukiwań.

Jeżeli osoby długo poszukują pracy w swojej dziedzinie, po prostu już w pewnej chwili szukają czegokolwiek, żeby zapełnić tę lukę (… ). [AZ, rynek typu C, mazowieckie]

Wpływ na podjęcie takiej decyzji ma również sytuacja ekonomiczna osoby, która nie na-była jeszcze prawa do otrzymywania świadczeń emerytalnych lub rentowych, a okres pobie-rania przez nią zasiłku dla bezrobotnych się skończył. Bywają osoby zdeterminowane do tego stopnia, że skłonne są wykonywać pracę w zupełnie innym zawodzie niż wyuczony, nawet wówczas, gdy oznacza to degradację zawodową i społeczną. Ocena ta jest zbieżna z dokona-ną przez publiczne służby zatrudnienia.

249 Stenogram ze spotkania Panelu Ekspertów, zrealizowanego w ramach Diagnozy obecnej sytuacji kobiet i mężczyzn 50+ na rynku pracy w Polsce (Łódź, dn. 27.07.2012 r.)

(…) naprawdę są to ludzie w złej sytuacji i zdeterminowani do tego, żeby szukać pracy. Mamy taką jedną panią, która po 25 latach pracy została zwolniona z jedynego do tej pory miejsca pracy, które podjęła po studiach. I mimo tego, że doświadczenie ma ogromne, bo tyle lat praktycznie prowadziła przedsiębiorstwo, bardzo jej trudno jest znaleźć pracę, biega, załatwia, chodzi, nie ma prawa jazdy, dojeżdżała do tej jednej jedynej pracy auto-busem. Teraz została, mimo kontaktów i znajomości, zupełnie sama. Było dla mnie dużym szokiem, naprawdę, że mając wykształcenie wyższe, chce robić cokolwiek. Ja myślałam, że ona pójdzie sprzątać, byleby tylko się załapać. [AZ, rynek typu C, podkarpackie]

(…) bo jeśli nie ma w jego zawodzie, to chce pracować gdziekolwiek. [AZ, rynek typu

A, mazowieckie]

W zbiorowości osób w wieku 45/50+ są również i takie, które poszukują pracy jedynie w wyuczonym zawodzie. Z kolei pewna grupa tak naprawdę nie jest zainteresowana znale-zieniem pracy, ani też korzystaniem z oferowanych form pomocy. Uczestnictwo takich osób w różnego rodzaju projektach aktywizujących jest pozorne i jako takie – traktowane powinno być jako strata czasu i środków.

Osoby w wieku 45 i więcej lat poszukujące pracy mają znacznie większe doświadczenie – zarówno zawodowe, jak i życiowe – w porównaniu z osobami należącymi do młodszych kategorii wieku. Ponadto są osobami odpowiedzialnymi, na których można polegać. Ich doświadczenie zawodowe pozwala na sprawne i efektywne organizowanie i wykonywanie pracy. Te cechy osób w wieku 45/50+ powodują, że w niektórych branżach, czy zawodach, to właśnie one mają większe szanse na uzyskanie zatrudnienia niż osoby młode z takimi sa-mymi kwalifikacjami zawodowymi – choćby, dlatego że wzbudzają większe zaufanie. Starsi są również nieco bardziej asertywni niż młodsi, częściej pozwalają sobie na formułowanie uwag lub komentarzy w miejscu pracy. Niełatwo ulegają presji i doceniają inne wartości niż kariera zawodowa i wysokie zarobki, co przyczynia się nieraz do wydłużenia okresu negocjacji wyso-kości wynagrodzenia.

Uczestnicy panelu ekspertów również zwracali uwagę na istnienie różnic w etosie pra-cy między osobami w wieku 45 i więcej lat a młodymi, większą wydajność pracowników po 45./50. roku życia oraz ich doświadczenie powodujące, że są najlepszymi kandydatami do wykonywania niektórych zawodów czy zadań.

(…) jeżeli ci młodzi ludzie, no mówię o ludziach mniej więcej powiedzmy te 25 lat oko-ło, przychodzą do pracy na 9 i siedzą w tej pracy do godziny 20, to w międzyczasie idą na dwugodzinny lunch, o facebooku nie wspomnę, prawda, nasza klasa i wiele innych tam, serfowaniu po Internecie, podczas kiedy pracownicy 45 plus poświęcają ten czas pracy na

pracę. I wydajność tej pracy jest zupełnie inna wtedy (…)250.

(….) Ten starszy pracownik ma większe doświadczenie i jest w stanie lepiej zareago-wać, podzielić się z tym doświadczeniem niż osoba młoda, ponadto (…) specyfikę też pro-duktów, które dane firmy sprzedają. Czasami taki handlowiec koło pięćdziesiątki jak jest produkt skierowany do starszych osób lepiej będzie go umiał sprzedać niż na przykład osoba młoda. Także, to wszystko też zależy od specyfiki firmy, na jakim ona rynku też będzie działała251.

Kobietom i mężczyznom w wieku 45/50+ (zwłaszcza ze starszych grup) więcej problemów sprawia jednak prawidłowe przygotowanie dokumentów składanych do agencji zatrudnienia i autoprezentacja podczas rozmów prowadzonych z pośrednikiem lub potencjalnym praco-dawcą. Podczas takich rozmów niektórzy z nich są bardzo spięci, nie potrafią zaprezentować swoich zalet. Dotyczy to szczególnie osób, które wiele lat przepracowały w jednym przedsię-biorstwie i nie potrafią poruszać się na współczesnym rynku pracy. Respondenci wskazywali

250 Stenogram ze spotkania Panelu Ekspertów, zrealizowanego w ramach Diagnozy obecnej sytuacji kobiet i mężczyzn 50+ na rynku pracy w Polsce (Łódź, dn. 27.07.2012 r.)

również na to, że osoby w wieku 45/50+ mają wyższe wymagania wobec przyszłej pracy niż osoby młode – interesuje je na ogół wyższe wynagrodzenie i stabilne miejsce pracy, najlepiej w pełnym wymiarze czasu. Mają również większe oczekiwania co do zakresu i dokładności informacji udzielanych przez pracowników agencji na temat proponowanego zatrudnienia i wymiaru czasu pracy – chcą wiedzieć, kto jest potencjalnym pracodawcą, ile będzie wyno-siło wynagrodzenie. W mniejszym stopniu niż osoby młode są skłonne do podejmowania pracy wymagającej wykonywania obowiązków służbowych dłużej niż 8 godzin dziennie.

Młoda osoba, jak przychodzi to jest jej wszystko jedno, ona chce dostać tylko pracę, a ja jak mówię, że przedstawię warunki pracy to odnoszę wrażenie, że niejednokrotnie nie jest zainteresowana, więc nie wiem, czy ona naprawdę poszukuje pracy przykładowo, jako niania, dlatego że lubi te dzieci i chce z dziećmi spędzać czas, czy jest jej wszystko jedno, jaką pracę będzie wykonywała, byle zarobić pieniądze. Natomiast panie w śred-nim wieku, czyli te 45+ konkretnie, zawsze wymagają informacji wszelkich na temat przy-szłego pracodawcy, na temat pracy, której mają wykonać i gaży, jaką będą otrzymywały miesięcznie. No i młode osoby pracują zdecydowanie dłużej, mogą pracować nawet 12 godzin dziennie, natomiast panie 45+ najchętniej szukają pracy na 8 godzin dziennie, co jest ciężkie do spełnienia, powiem uczciwie – ponieważ teraz standardem jest 10 godzin dziennie praca. [AZ, rynek typu C, mazowieckie]

Osoby starsze cechuje również wysoki poziom nieufności wobec agencji zatrudnienia, a szczególnie agencji pracy tymczasowej i oferowanych przez te podmioty usług. Zdecydo-wanie preferują usługi i instrumenty proponowane przez publiczne służby zatrudnienia, czyli instytucję uważaną za „państwową”, a więc bardziej pewną i przewidywalną w swoich zacho-waniach.

Osoby w wieku 45/50+ z wyższym wykształceniem wykazują większą skłonność do po-dejmowania aktywności edukacyjnej, zmiany i podnoszenia posiadanych kwalifikacji zawo-dowych. W przypadku osób w tym wieku posiadających co najwyżej wykształcenie zasad-nicze zawodowe, zainteresowanie dalszą edukacją jest znacznie mniejsze. Osoby młodsze, poniżej 45. roku życia, są z kolei silniejsze i bardziej sprawne fizycznie, mają większą wiedzę i umiejętności z zakresu ICT, charakteryzują się również lepszą znajomością języków obcych, skłonnością do mobilności przestrzennej, częstej zmiany pracodawców i kierowania się w ich wyborze wysokością oferowanego wynagrodzenia, otwartością na zmiany w życiu osobistym i organizacji pracy, wyższą wydajnością. Osoby młode są także bardziej roszczeniowe. Dosko-nale wiedzą, czego chcą, znają prawa pracownicze i konsekwentnie je egzekwują.

Osoby w wieku dojrzałym niejednokrotnie boją się podejmowania pracy. Ten strach przed nieznanym dotyczy przede wszystkim tych, którzy nigdy wcześniej nie musieli szukać pracy. Przez wiele lat zatrudnieni byli u jednego pracodawcy, często na jednym stanowisku pracy. Utrata zatrudnienia powoduje, że znajdują się w zupełnie nowej, całkowicie nieznanej im sy-tuacji życiowej. Nie potrafią poruszać się na współczesnym rynku pracy, nie znają jego zalet i boją się niebezpieczeństw i pułapek, jakie mogą tam na nich czekać.

(…) wydaje mi się, że też takie osoby są przestraszone, jeśli mają szukać pracę – są to ludzie, którzy pracowali w jednej firmie przez długie lata, po czym nagle z różnych przy-czyn pracę stracili, no i oni są przestraszeni tym. [AZ, rynek typu C, mazowieckie]

W zbiorowości osób w wieku 45/50+ poszukujących pracy zaszły w ostatnich latach pew-ne zmiany. Niektóre różnice pomiędzy młodszymi i starszymi pracobiorcami zaczynają za-nikać. Obecnie często poziom kompetencji z zakresu np. ICT osoby mającej ukończone 45 lat i poszukującej pracy nie odbiega od poziomu osoby trzydziestoletniej. Z czasem różnice w tym zakresie będą się zmniejszać, aż do niemal całkowitego zaniku.