Prawo karne
5. Ochrona praw ofiar przestępstw
Rzecznik,.stojąc.na.straży.praw.i.wolności.obywatelskich,.dąży.do.stworzenia.
realnych. gwarancji. przestrzegania. praw. obywateli.. W. przypadku. ofiar. przestępstw.
sprawą.podstawową.jest.realizacja.ustawowych.zapisów.przewidujących.uwzględnie- nie.prawnie.chronionych.praw.pokrzywdzonego..Sytuacja.ofiar.zmienia.się.na.lep-sze..Są.to.jednak.zmiany.zbyt.powolne,.stymulowane.najczęściej.tylko.nagłaśnianymi.
przez.media.skandalami..Dlatego.też.Rzecznik.chce.dążyć.do.tego,.aby.były.to.zmiany.
realne,.systemowe,.odczuwane.przez.wszystkich.zainteresowanych.oraz.aby.doszło.
do.integracji.poczynań.różnych.instytucji.i.organizacji.pozarządowych.w.tej.sferze.
1. Krajowy Program na Rzecz Ofiar Przestępstw
Po.kilku.latach.starań.Rzecznika,.w.tym.wielokrotnych.wystąpień306 .o.stworze-nie.systemu.pomocy.instytucjonalnej.i.prawnej.dla.ofiar.przestępstw,.w.Ministerstwie.
Sprawiedliwości.powołany.został.międzyresortowy.zespół,.który.opracował.projekt.
rządowego.Krajowego.Programu.na.Rzecz.Ofiar.Przestępstw.na.lata.2009-2013..Zo-stał.on.oparty.na.wstępnym.projekcie.Rzecznika.Praw.Obywatelskich.
Cel.ogólny.Programu.realizowany.ma.być.m.in..przez:
1). .utworzenie.ogólnopolskiej.struktury,.której.zadaniem.będzie.udzielanie.in-terdyscyplinarnej.pomocy.osobom.pokrzywdzonym,
2). .zwiększenie.skuteczności.i.dostępności.pomocy.udzielanej.osobom.pokrzyw-dzonym,
3). .opracowanie.projektu.ustawy.o.pomocy.pokrzywdzonym,.
4). .podejmowanie.badań.i.analiz.dotyczących.osób.pokrzywdzonych, 5). .podnoszenie.wrażliwości.społecznej.wobec.osób.pokrzywdzonych,
6). .podnoszenie. kompetencji. osób. zajmujących. się. udzielaniem. pomocy. oso-bom.pokrzywdzonym.
W.pracach.nad.rządowym.projektem.Programu.brał.udział.z.głosem.doradczym.
przedstawiciel. Rzecznika. w. osobie. Głównego. Koordynatora. ds.. Pomocy. Ofiarom.
Przestępstw.w.Biurze.RPO..
2. Kompensata dla pokrzywdzonych przestępstwem
Obok. wskazanej,. instytucjonalnej. i. interdyscyplinarnej. pomocy. dla. pokrzyw-dzonych.przestępstwem,.Rzecznik.konsekwentnie.dąży.do.zmian.prawnych.w.kwestii.
kompensaty.dla.ofiar.przestępstw.
306. RPO-445687-II/03.
118
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
W.roku.2008.został.spełniony.postulat.Rzecznika,.zawarty.w.wystąpieniu307 .gene-ralnym.z.dnia.20.grudnia.2007.r.,.aby.o.dostosowaniu.przepisów.ustawy.o.państwowej.
kompensacie.przysługującej.ofiarom.niektórych.przestępstw.umyślnych308 .do.przepi-sów.(art..18.ust..2).dyrektywy.Rady.Unii.Europejskiej309..Pozostały.nierozwiązane.inne.
postulaty.Rzecznika,.w.tym.m.in..kwestia.zwiększenia.wysokości.kwoty.kompensaty.
Minister.Sprawiedliwości.poinformował.Rzecznika310 ,.że.został.opracowany.pro- jekt.nowelizacji.ustawy.o.państwowej.kompensacie,.który.przewiduje.m.in..rozszerze-nie.kręgu.osób.uprawnionych.do.wystąpienia.z.wnioskiem.o.przyznanie.kompensaty.
oraz.podwyższenie.górnego.limitu.kompensaty.
3. Umocnienie pozycji pokrzywdzonego
a) Potrzeba wzmocnienia uprawnień procesowych ofiar przestępstw
Już.w.2007.r..Rzecznik.zwracał.się311.do.Ministra.Sprawiedliwości.o.zainicjowanie.
nowelizacji.przepisów.Kodeksu.postępowania.karnego,.polegającej.na.wprowadze-niu.unormowania.nakładającego.na.sąd.obowiązek.informowania.pokrzywdzonych,.
na. ich. wniosek,. o. przebiegu. postępowania. karnego. oraz. o. treści. podejmowanych.
istotnych.dla.nich.decyzji.procesowych,.a.nadto.doręczania.pokrzywdzonemu.orze-czenia.kończącego.postępowanie.jurysdykcyjne,.nawet.wówczas.gdy.nie.ma.statusu.
oskarżyciela. posiłkowego.. Rzecznik. wielokrotnie. podejmował. problemy. związane.
z.realizacją.uprawnień.procesowych.ofiar.przestępstw.w.toku.postępowania.karnego,.
występujące.w.licznych.skargach.
W.ocenie.Rzecznika.istnieje.konieczność.umocnienia.pozycji.pokrzywdzonego,.
poprzez.zapewnienie.mu.prawa.strony.w.postępowaniu.jurysdykcyjnym.i.dostosowa- nia.przepisów.Kodeksu.postępowania.karnego.do.wymogów.Unii.Europejskiej,.a.do-kładnie.Decyzji.Ramowej.Rady.UE.w.sprawie.pozycji.ofiar.w.postępowaniu.karnym..
Rzecznik.zaproponował.zmianę.treści.art..54.k.p.k..w.taki.sposób,.aby.pokrzyw-dzony,.który.nie.chce.działać.w.charakterze.oskarżyciela.posiłkowego,.mógł.złożyć.
stosowne.oświadczenie.o.rezygnacji.z.tego.uprawnienia..
Rzecznik.postulował.również.nowelizację.art..49.§.1.k.p.k..tak,.aby.nie.docho-dziło.do.dowolnej.interpretacji.tego.przepisu.przez.sądy,.uznające.niejednokrotnie,.
iż.mimo.istnienia.osób,.które.poniosły.wymierne.straty.skutkiem.niektórych.prze- stępstw,.pokrzywdzony.jest.abstrakcyjny.bez.imienia.i.nazwiska.(problem.ten.wystę- puje.głównie.w.sprawach.dotyczących.przestępstw.przeciwko.wiarygodności.doku-mentów.i.przestępstw.przeciwko.wymiarowi.sprawiedliwości)..
W.roku.2008.Rzecznik.ponownie.zwrócił.się312 .w.tej.sprawie.do.Ministra.Spra-wiedliwości.
307. RPO-548015-II/06.
308. Ustawa.z.7.lipca.2005.r..(Dz.U..z.2005.r..Nr.169,.poz.1415.z.późn..zm.).
309. Dyrektywa.z.29.kwietnia.2004.r..nr.2004/80/WE.
310. Pismo.z.7.sierpnia.2008.r.
311. Informacja.RPO.za.2007.r..str..73.
312. RPO-547812-II/06.z.15.lutego.2008.r.
119 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
W.odpowiedzi.poinformowano313 .Rzecznika,.że.nowelizacja.art..49.§.1.k.p.k..wy-daje. się. zbędna.. Zapatrywania. doktryny,. jak. i. orzecznictwo. wskazują. na. konieczność.
każdorazowego.ustalania,.czy.dany.podmiot.rzeczywiście.jest.pokrzywdzonym..Potrzeba.
czynienia.rozważań.odnoszących.się.do.charakteru.związku.pomiędzy.znamionami.czy-nu.a.zagrożeniem.dobra.prawnego.podmiotu.odnosi.się.również.do.ustaleń.w.sprawach.
o.przestępstwa.przeciwko.wiarygodności.dokumentów.i.wymiarowi.sprawiedliwości.
Postulowana.zmiana.treści.art..54.k.p.k..również.nie.wydaje.się.zasadna.w.ocenie.
Ministra..Ocena.ta.oparta.została.o.uznanie,.iż.wskazana.zmiana.doprowadzi.do.prze-wlekłości. postępowania. sądowego. i. przekonanie,. iż. rozwiązanie. takie. jest. również.
niekorzystne.dla.pokrzywdzonego..
Wobec.wątpliwości.odnoszących.się.do.wskazanej.argumentacji.oraz.w.związku.
z.faktem,.że.analiza.spraw.wpływających.do.Rzecznika.wciąż.wskazuje.na.niezmienne,.
przekonanie.wielu.sędziów,.że.jest.pewna.grupa.przestępstw,.w.których.z.założenia.nie.
ma.pokrzywdzonego,.w.dniu.9.grudnia.2008.r..Rzecznik.ponownie.wystąpił.do.Mini-stra.Sprawiedliwości-Prokuratora.Generalnego.w.tej.sprawie..
b) Konieczność poprawy sytuacji procesowej osób pokrzywdzonych, składających prywatny akt oskarżenia do sądu
Rzecznik.wystąpił314 .do.Ministra.Sprawiedliwości.również.w.sprawie.poprawy.sy- tuacji.procesowej.osób.składających.prywatny.akt.oskarżenia.do.sądu..Rzecznik.zwró- cił.uwagę.na.konieczność.realnej.kontroli.działalności.prokuratorskiej,.a.także.potrze-bę.odciążenia.pokrzywdzonego.–.nie.dysponującego.uprawnieniami.właściwymi.dla.
oskarżyciela.publicznego.–.z.obowiązku.gromadzenia.materiału.dowodowego.
W.odpowiedzi315 .Minister.stwierdził,.że.nie.podziela.stanowiska.Rzecznika.wska-zując,.że.skoro.oskarżyciel.subsydiarny,.jako.osoba.prywatna,.nie.posiada.możliwości.
przeprowadzenia.postępowania.dowodowego,.to.istnieje.możliwość.opisana.w.art..55.
§.1.k.p.k..wykonywania.czynności.dowodowych.przez.Policję.na.polecenie.sądu..
Jednocześnie,.wobec.uznania.przez.Ministra,.że.zapis.art..330.§.2.k.p.k..jest.nie-precyzyjny.i.wzbudza.wątpliwości.interpretacyjne,.zapowiedziano,.że.w.Ministerstwie.
Sprawiedliwości.zostaną.podjęte.prace.mające.na.celu.przygotowanie.rozwiązań.pre-cyzujących.brzmienie.wskazanego.przepisu.
c) Konieczność zapewnienia pokrzywdzonemu dostępu do akt sprawy o wykrocze-nie na etapie czynności wyjaśniających
Rzecznik. wystąpił316. do. Ministra. Sprawiedliwości. w. sprawie. braku. dostępu. stron.
do.akt.sprawy.o.wykroczenie.na.etapie.czynności.wyjaśniających..zgodnie.z.art..38.§.1.
Kodeksu.postępowania.w.sprawach.o.wykroczenia..Pominięcie.legislacyjne.w.tej.materii.
313. Pismo.z.1.kwietnia.2008.r.
314. RPO-578573-II/08.z.7.listopada.2008.r.
315. Pismo.z.29.grudnia.2008.r.
316. RPO-577154-II/07.z.15.października.2008.r..
120
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
może.pozostawać.w.sprzeczności.z.art..32.ust.1.Konstytucji.RP..Skoro.bowiem.podejrzany.
i.pokrzywdzony.mają.zagwarantowane.prawo.do.przeglądania.akt.w.postępowaniu.przy-gotowawczym,. to. również. takie. prawo. winno. być. zagwarantowane. pokrzywdzonemu.
oraz.osobie,.co.do.której.istnieje.uzasadniona.podstawa.do.sporządzenia.przeciwko.niej.
wniosku.o.ukaranie.–.na.etapie.czynności.wyjaśniających.w.sprawie.o.wykroczenie.
Z.udzielonej.odpowiedzi317 .Ministra.wynika,.że.został.podzielony.pogląd.Rzecz-nika.o.konieczności.zmian.legislacyjnych.regulacji.dotyczącej.dostępu.do.akt.sprawy.
o. wykroczenie. na. etapie. czynności. wyjaśniających.. Przygotowany. w. Ministerstwie.
Sprawiedliwości.projekt.ustawy.o.zmianie.ustawy.–.Kodeks.wykroczeń.oraz.niektó- rych.innych.ustaw.przewiduje.nowelizację.art..38.§.1.Kodeksu.postępowania.w.spra- wach.o.wykroczenia,.polegającą.na.rozszerzeniu.dyspozycji.tego.przepisu.o.odpo-wiednie.stosowanie.w.postępowaniu.w.sprawach.o.wykroczenia.przepisów.art..156.§.
5.oraz.art..159.Kodeksu.postępowania.karnego..
d) Konieczność wzmocnienia uprawnień pokrzywdzonych w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich
Konieczność. wzmocnienia. uprawnień. pokrzywdzonych. odnosi. się. również.
do. spraw. regulowanych. ustawą. o. postępowaniu. w. sprawach. nieletnich318. (dalej:.
u.p.n.)..Należy.zauważyć,.że.budzi.poważne.zastrzeżenia.marginalizacja.osoby.po- krzywdzonej.czynem.karalnym.nieletniego.lub.zachowaniem.nieletniego.świadczą-cym.o.jego.demoralizacji..
Ustawodawca.nie.przyznał.bowiem.pokrzywdzonemu.prawa.strony.(jego.inte-resy. może. reprezentować. jedynie. prokurator,. jako. rzecznik. interesu. społecznego)..
Może.to.stanowić.naruszenie.konstytucyjnej.zasady.równości.wobec.prawa.oraz.za- sady.prawa.do.sądu..Uprawnienia,.które.może.realizować.pokrzywdzony.samodziel-nie,.w.toku.postępowania,.w.praktyce.ograniczają.się.do.możliwości.uczestniczenia.
w.rozprawie,.a.w.toku.postępowania.wyjaśniającego:.zgłaszania.wniosków.dowodo- wych,.przejrzenia.akt.sprawy.i.sporządzenia.z.nich.odpisów,.a.także.złożenia.zażale-nia.na.czynności.naruszające.prawa.pokrzywdzonego..Jednak.nawet.i.te.uprawnienia.
wydają.się.w.praktyce.trudne.do.realizacji,.bowiem.nie.ma.wyraźnych.przepisów.na-kazujących.zawiadomienie.pokrzywdzonego.o.terminach.rozprawy..
Podobnie.uprawnionym.do.wnoszenia.zażaleń.na.postanowienie.o.niewszczyna- niu.oraz.umorzeniu.wszczętego.postępowania.(art..21.§.2.u.p.n.).jest.jedynie.pokrzyw-dzony.czynem.karalnym.nieletniego..Poza.regulacją.prawną.pozostają.pokrzywdzeni.
zachowaniem.nieletniego.świadczącym.o.jego.demoralizacji.
Pokrzywdzony.nie.dysponuje.ponadto.prawem.zaskarżenia.postanowień,.o.któ-rych.mowa.w.art..42.u.p.n..W.efekcie,.osoby.pokrzywdzone.czynem.o.dużym.ciężarze.
gatunkowym,.popełnionym.przez.nieletniego,.nie.mogą.złożyć.zażalenia.na.posta-317. Pismo.z.15.grudnia.2008.r.
318. Ustawa.z.26.października.1982.r..(Dz.U..z.2002.r.,.Nr.11.poz..109,.i.Nr.58.poz..542).
121 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
nowienie. o. rozpoznaniu. sprawy. w. postępowaniu. opiekuńczo-wychowawczym. lub.
poprawczym..Rzecznik.zwrócił.się319 .do.Ministra.Sprawiedliwości.o.rozważenie.za-inicjowania.zmian.omawianej.ustawy..
W.odpowiedzi.poinformowano320 ,.iż.proces.przygotowania.projektu.ustawy.–.Pra- wo.nieletnich.nie.został.jeszcze.zamknięty.z.uwagi.na.zakres.regulacji.i.jej.skomplikowa-ny.charakter..Rozwiązania.wypracowane.w.wyniku.dotychczasowych.spotkań.Zespołu.
opracowującego.projekt.Prawa.nieletnich.przewidują.odejście.od.kontradyktoryjnego.
modelu.postępowania..W.projektowanej.ustawie.pojęcie.„stron”,.występujące.na.grun-cie.ustawy.o.postępowaniu.w.sprawach.nieletnich.zastąpiono.terminem.„uczestnicy.
postępowania”.. Do. tej. kategorii. podmiotów. w. postępowaniu. w. sprawie. nieletniego.
projektowana.ustawa.zalicza.pokrzywdzonego.(obok.nieletniego,.rodziców.nieletnie-go,.jego.opiekuna.i.prokuratora),.przyznając.mu.określone.uprawnienia,.zapewniające.
odpowiednią.pozycję.w.postępowaniu..Przekazanie.pełnej.informacji.w.tym.zakresie.
możliwe.będzie.po.zakończeniu.prac.nad.projektem.Prawa.nieletnich..
4. Ochrona praw osób pokrzywdzonych znęcaniem
a) Ochrona pokrzywdzonych znęcaniem w toku postępowania karnego
Spośród. wpływających. do. Rzecznika. wniosków. pochodzących. od. ofiar. prze- stępstw,.w.2008.r.,.podobnie.jak.w.latach.ubiegłych,.dominowały.wnioski.od.osób.po-krzywdzonych.znęcaniem,.które.skarżyły.się.na.fakt.dalszych.ataków.agresji.ze.strony.
osób.podejrzanych,.często.mimo.toczącego.się.postępowania.karnego.czy.interwen-cji.Policji,.i.na.brak.działań.organów.procesowych,.zmierzających.do.odseparowania.
od.nich.osób.podejrzanych.o.znęcanie..
Od.kilku.lat.Rzecznik.ubiega.się.o.rozpowszechnienie.w.praktyce.zasady.stosowania.
zakazu.zbliżania.się.oskarżonego.do.pokrzywdzonego.w.sprawach.dotyczących.znęcania.
–.w.sytuacji.zagrożenia.dalszą.przemocą,.tak.aby.to.oskarżony.był.zobowiązany.do.opusz-czenia.zajmowanego.wspólnie.z.pokrzywdzonym.lokalu..Rzecznik.postulował321.zmianę.
art..275.§.2.k.p.k..w.celu.wyraźnego.wskazania,.że.dozór.policyjny.może.być.połączony.
z.zakazem.zbliżania.do.pokrzywdzonego..Minister.Sprawiedliwości.–.Prokurator.Gene-ralny.zapowiedział.wówczas.stosowne.zmiany.legislacyjne,.jednak.w.2007.r..nie.zostały.
one.wprowadzone..Z.tej.przyczyny,.do.Rzecznika.wciąż.napływają.pisma.świadczące.o.za- grożeniu.pokrzywdzonego.dalszą.przemocą,.mimo.toczącego.się.postępowania.karne-go.oraz.konieczności.opuszczania.przezeń.własnego.domu,.co.utwierdza.ofiary.znęcania.
w.przekonaniu,.że.sprawcy.przestępstwa.przysługują.większe.uprawnienia.
Jak. wynika. z. analizy. spraw. karnych,. będących. przedmiotem. zainteresowania.
Rzecznika,.sprawy.dotyczące.znęcania.obarczone.są.i.innymi.wadami..Niejednokrot- nie.nieprawidłowa.ocena.zachowania.sprawcy.czynu.zabronionego.prowadzi.do.od-
mowy.wszczęcia.lub.umorzenia.postępowania.przygotowawczego..Duża.liczba.postę-319. RPO-487004-II/04.z.7.marca.2008.r.
320. Pismo.z.9.września.2008.r.
321. Informacja.RPO.za.rok.2007,.str..75.
122
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
powań.umarzana.jest.z.powodu.mylnego.uznania.przez.organ.prowadzący,.że.w.danej.
sprawie.brak.dostatecznych.dowodów.lub.że.czyn.popełniony.przez.sprawcę.nie.za-wiera.znamion.czynu.zabronionego..
Orzekając.karę.pozbawienia.wolności.z.warunkowym.zawieszeniem,.na.spraw- ców.nie.nakłada.się.obowiązków.mających.na.celu.faktyczną.poprawę.ich.postępowa- nia..Wskazana.praktyka.jedynie.utwierdza.sprawców.w.poczuciu.bezkarności,.jedno-cześnie.pozbawiając.pokrzywdzonego.możliwości.zmiany.swojej.sytuacji.za.pomocą.
środków.prawnych..
Dlatego.też,.Rzecznik.wystąpił322 .do.Ministra.Sprawiedliwości.o.rozważenie.pod-jęcia.działań.zmierzających.do.eliminacji.powyższych.problemów..
W.odpowiedzi.Minister.zapowiedział323 .nowelizację.art..275.k.p.k..tak,.aby.istnia-ła.czytelna.możliwość.zastosowania.tzw..zakazu.zbliżania.podejrzanego.(oskarżonego).
o.przestępstwa.popełniane.w.rodzinie.do.pokrzywdzonego..W.kolejnym.piśmie.do.Mi-nistra.Sprawiedliwości.Rzecznik.postulował.poszerzenie.katalogu.osób.pokrzywdzonych.
o.inne.„kategorie”.ofiar.niż.związane.więzami.rodzinnymi..Ponadto.projektowany.art..
275.§.3.k.p.k..nie.powinien.uzależniać.możliwości.zastosowania.nakazu.powstrzymywa-nia.się.oskarżonego.od.kontaktu.z.pokrzywdzonym.w.określony.sposób,.od.opuszczenia.
lokalu.zajmowanego.wspólnie.z.pokrzywdzonym..W.praktyce.możliwe.są.bowiem.takie.
sytuacje,.gdy.pokrzywdzony.nie.mieszka.z.oskarżonym,.ale.jest.przez.niego.nachodzo-ny.w.miejscu.zamieszkania.czy.pobytu.i.narażony.na.dalsze.ataki.agresji.z.jego.strony..
Rzecznik.zwrócił.się324.do.Ministra.Sprawiedliwości.o.poinformowanie.o.ostatecznym.
kształcie.zapisów.projektu.nowelizacji.przepisów.Kodeksu.postępowania.karnego..
Minister.poinformował325 .Rzecznika,.że.prowadzone.są.prace.legislacyjne,.zmierza-jące.do.szybkiej.implementacji.instytucji.określonej.w.art..14.ustawy.o.przeciwdziałaniu.
przemocy.w.rodzinie326.do.Kodeksu.postępowania.karnego,.poszerzonej.o.uprawnienie.
do.stosowania.tzw..„warunkowego.dozoru.Policji”..Proponowana.regulacja.odnosi.się.
do.rozszerzenia.katalogu.obowiązków.możliwych.do.nałożenia.na.sprawcę.określonych.
czynów.w.związku.z.wykonywaniem.dozoru.na.podstawie.Kodeksu.postępowania.kar- nego..Propozycja.Rzecznika.dotycząca.nowego.przepisu.Kodeksu.karnego,.penalizują- cego.dodatkowo.zachowanie.polegające.na.nierespektowaniu.przez.oskarżonego.obo-wiązków.wynikających.z.postanowienia.o.oddaniu.pod.dozór,.zostanie.rozważona.przy.
okazji.kolejnych.nowelizacji.prawa.karnego.materialnego.
b) Brak zainteresowania ze strony Policji sytuacją osób pokrzywdzonych znęcaniem W.skargach.kierowanych.do.Rzecznika.przez.pokrzywdzonych.znęcaniem,.a.od-
noszących.się.do.pracy.Policji,.dominowały.następujące.kwestie:.nieumiejętność.pro-322. RPO-453872-II/03.z.15.stycznia.2008.r.
323. Pismo.z.13.lutego.2008.r.
324. RPO-453872-II/03.z.21.maja.2008.r.
325. Pismo.z.24.czerwca.2008.r.
326. Ustawa.z.29.lipca.2005.r..(Dz.U..Nr.180,.poz..1493).
123 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
fesjonalnej.diagnozy.sytuacji.i.zastosowania.odpowiednich.procedur,.brak.adekwat-nego.do.sytuacji.pouczenia.o.przysługujących.pokrzywdzonym.środkach.prawnych,.
powolne.reagowanie.na.zgłoszenia.próśb.o.pomoc.i.interwencje.sprowadzające.się.
do. pouczenia,. mimo. że. podczas. wcześniejszych. interwencji. pouczenia. nie. dawały.
efektu,.oraz.stronniczość.w.przypadku,.gdy.osobą.podejrzewaną.o.znęcanie.jest.funk-cjonariusz.Policji..Rzecznik.zwrócił.się327.do.Komendanta.Głównego.Policji.o.zajęcie.
stanowiska.w.przedmiotowej.sprawie.i.powiadomienie.o.podjętych.działaniach..
W.odpowiedzi,.poinformowano328 .Rzecznika,.że.w.2007.r..policjanci.przeprowa- dzili.ogółem.ponad.6.mln.interwencji,.w.tym.718.tys..tzw..interwencji.domowych,.z.cze-go.81.tys..dotyczących.przemocy.w.rodzinie..Policja.w.ramach.współpracy.z.innymi.
instytucjami.administracji.rządowej.i.pozarządowej.realizuje.szereg.działań.na.rzecz.
profilaktyki.związanej.z.szeroko.rozumianą.przemocą..Komendant.wydał.Zarządze-nie329.w.sprawie.metod.i.form.wykonywania.przez.Policję.zadań.w.związku.z.przemocą.
w.rodzinie.w.ramach.procedury.„Niebieskie.Karty”..Regulacja.ta.ma.na.celu.poprawie-nie.skuteczności.działań.Policji.w.zakresie.profesjonalnej.pomocy.ofiarom.dotkniętym.
przemocą.w.rodzinie..Biuro.Prewencji.KGP.przesłało.do.Departamentu.Pomocy.i.Inte-gracji.Społecznej.Ministerstwa.Pracy.i.Polityki.Społecznej.obszerny.materiał.opisujący.
najczęstsze.problemy.związane.z.funkcjonowaniem.ustawy.o.przeciwdziałaniu.przemo-cy.w.rodzinie.oraz.Krajowego.Programu.Przeciwdziałania.Przemocy.w.Rodzinie.
Komendant.Główny.w.grudniu.2007.r..podjął.decyzję.o.powołaniu.pod.przewodni-ctwem.Pełnomocnika.ds..Ochrony.Praw.Człowieka.w.Policji.Zespołu,.którego.zadaniem.
był.przegląd.realizowanych.w.Policji.szkoleń.z.zakresu.tematyki.przemocy.w.rodzinie..Ze-spół.opracował.materiał.będący.podstawą.prac.Biura.Kadr.i.Szkolenia.KGP.zmierzających.
do.szybkiego.wdrożenia.szkoleń.z.zakresu.tematyki.przemocy.domowej.
W.udzielonej.odpowiedzi.zawarta.została.również.informacja.o.konieczności.zmi- nimalizowania.zjawiska.znęcania.się.w.rodzinach.funkcjonariuszy.Policji..W.tym.zakre- sie.Komendant.Główny.polecił.podległym.mu.kierownikom.jednostek.i.komórek.orga- nizacyjnych,.w.tym.komendantom.wojewódzkim.Policji,.podejmowanie.konsekwen-tnych.działań.przewidzianych.przepisami.prawa,.gdy.sprawcą.przemocy.w.rodzinie.jest.
funkcjonariusz.policji..Komendant.zapowiedział.nadto.wydanie.zarządzenia.w.sprawie.
form.i.metod.wykonywania.zadań.przez.psychologów.pełniących.służbę.lub.zatrudnio- nych.w.jednostkach.policji,.albowiem.to.właśnie.psycholodzy.policyjni.zostali.zobowią-zani.do.wypracowania.skutecznych.metod.przeciwdziałania.m.in..temu.zjawisku.
c) Szkodliwa dla zwalczania przemocy w rodzinach stereotypizacja kobiet jako ofiar i mężczyzn jako sprawców
Problem.psychicznego.i.fizycznego.znęcania.się.przez.kobiety.nad.mężczyzna-mi.nie.jest.przedmiotem.dużej.liczby.wniosków.wpływających.do.Rzecznika,.a.także.
327. RPO-531269-II/06.z.25.czerwca.2008.r.
328. Pismo.z.17.lipca.2008.r.
329. Zarządzenie.nr.162.z.18.lutego.2008.r.
124
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
spraw.karnych,.w.których.pokrzywdzonymi.są.mężczyźni..Wydaje.się.jednak,.iż.prob-lem.ten.nie.jest.dogłębnie.zdiagnozowany.i.udokumentowany,.co.może.potwierdzać.
wątpliwości.wyrażone.w.kierowanych.do.Rzecznika.wnioskach.organizacji.pozarzą-dowych,.zajmujących.się.problematyką.znęcania.się.nad.mężczyznami.–.podnoszą.
one.problem.pomijania.w.kampaniach.społecznych.kwestii.znęcania.się.kobiet.nad.
mężczyznami..
W.ocenie.Rzecznika.należy.poszukiwać.uniwersalnego.podejścia:.nie.płeć.spraw-cy.czy.ofiary.powinna.mieć.decydujące.znaczenie,.ale.sam.fakt.przemocy.w.rodzinie..
Rzecznik.przedstawił.Ministrowi.Pracy.i.Polityki.Społecznej.i.Pełnomocnikowi.
Rządu.ds..Równego.Traktowania.wniosek.Stowarzyszenia.na.Rzecz.Równouprawnie-nia. i. PoszanowaRządu.ds..Równego.Traktowania.wniosek.Stowarzyszenia.na.Rzecz.Równouprawnie-nia. Prawa. dotyczący. opisanej. sprawy. i. zwrócił. się330. o. stanowisko.
dotyczące.podniesionych.w.nim.wniosków.i.postulatów.oraz.o.informację.na.temat.
podjętych.działań..
W.wystąpieniu.do.Pełnomocnika.Rządu.ds..Równego.Traktowania.Rzecznik.su-gerował.wykorzystanie.jego.uprawnień.do.samodzielnego.zbadania.problemu.
5. Zjawisko krzywdzenia dzieci
a) Problem stosowania kar cielesnych wobec dzieci
Rozstrzygnięcia. organów. postępowania. karnego. w. sprawach. dotyczących.
m.in..znęcania.oraz.naruszenia.nietykalności.cielesnej.dziecka.prowadzą.do.wnio-sku,.że.w.praktyce.orzeczniczej.ukształtował.się.pogląd,.iż.nie.popełnia.przestępstwa.
naruszenia. nietykalności. cielesnej,. kto. fizycznie. karci. swoje. dziecko.. Wywodzi. się.
to.z.przekonania,.że.stosowanie.kar.cielesnych.wobec.dziecka.jest.elementem.jego.
wychowania..Według.danych.pochodzących.z.Systemu.Informatycznego.Krajowego.
Rejestru.Karnego.przedstawionych.Rzecznikowi.przez.Ministerstwo.Sprawiedliwo-ści,.w.okresie.od.1.września.1998.r..do.31.grudnia.2005.r..skazano.łącznie.10.osób.
za.naruszenie.nietykalności.cielesnej.małoletniego..W.tym.samym.czasie.prawomoc-nie.skazano.2138.osób.za.ten.sam.czyn.popełniony.wobec.osoby.dorosłej..Z.badań.
przeprowadzonych.na.zlecenie.Ministerstwa.Pracy.i.Polityki.Społecznej.przez.TSN.
OBOP.wynika,.że.do.przemocy.fizycznej.wobec.syna.przyznaje.się.26%.rodziców,.
wobec.córki.–.18%.(dane.dotyczą.również.pasierbów.i.pasierbic)..
Art.. 19. obowiązującej. Polskę. Konwencji. o. Prawach. Dziecka. stanowi,. że. Pań-stwa-Strony. Konwencji. będą. podejmowały. wszelkie. właściwe. kroki. w. dziedzinie.
ustawodawczej,.administracyjnej,.społecznej.oraz.wychowawczej.dla.ochrony.dziecka.
przed.wszelkimi.formami.przemocy.fizycznej..Pogląd,.że.stosowanie.kar.fizycznych.
wobec.dziecka.nie.może.być.usprawiedliwione.tradycją.lub.obyczajem.spowodował,.
że.Rzecznik.zwrócił.się331 .do.Ministra.Sprawiedliwości.z.prośbą.o.przedstawienie.sta-nowiska.w.przedmiotowej.sprawie..
330. RPO-591750-II/08.z.7.listopada.2008.r.
331. RPO-553697-II/07.z.21.stycznia.2008.r.
125 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
Minister.wyraził332.stanowisko,.że.w.świetle.zasad.nowoczesnej.pedagogiki,.jak.też.
obowiązujących.standardów.prawnych,.stosowanie.jakichkolwiek.kar.cielesnych.wo-bec.dzieci.jest.naganne..Ocena.takich.zdarzeń.na.płaszczyźnie.prawa.karnego.musi.być.
jednak.zróżnicowana.w.zależności.od.ich.charakteru..Odróżnić.trzeba.karcenie.dzieci.
przez.rodziców,.które.jest.w.świetle.doktryny.prawa.karnego.oraz.w.powszechnym.od-biorze.społecznym.uznane.za.dopuszczalne.w.rozsądnych.granicach,.od.nadużycia.tego.
prawa,.które.może.stanowić.formę.karalnego.znęcania.się.nad.osobą.małoletnią..
Wypracowaniu.zmiany.w.podejściu.społecznym.do.stosowania.kar.cielesnych.
wobec.dzieci.powinna.służyć.kampania.edukacyjna..Za.istotną.należy.również.uznać.
kwestię.prawidłowej.reakcji.organów.ścigania.w.przypadkach,.gdy.ma.miejsce.znęca-nie.się.nad.dzieckiem.bądź.naruszenie.jego.nietykalności.cielesnej.w.okolicznościach.
wskazujących.na.przekroczenie.granicy.karcenia..
wskazujących.na.przekroczenie.granicy.karcenia..