Podstawowe konstytucyjne prawa i wolności
H. Urzędnicy państwowi i pracownicy samorządowi
1. Status prawny pracowników Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego
Do.Rzecznika.zwróciło.się.Stowarzyszenie.Absolwentów.Krajowej.Szkoły.Admini-stracji.Publicznej.o.rozważenie.zasadności.wniesienia.do.Trybunału.Konstytucyjnego.
556. Ustawa.z.27.lipca.2005.r..(Dz.U..Nr.164,.poz..1365.z.późn..zm.).
557. Ustawa.z.17.grudnia.1998.r..(Dz.U..z.2004.r..Nr.39,.poz..353.z.późn..zm.).
558. RPO-583636-III/08.z.16.maja.2008.r.
559. Pismo.z.24.czerwca.2008.r.
190
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
wniosku.o.zbadanie.zgodności.art..10.ust..3,.art..74.ust..2.i.3.ustawy.o.nadzorze.nad.ryn-kiem.finansowym560.z.art..153.ust..1.Konstytucji,.zgodnie.z.którym,.w.celu.zapewnienia.
zawodowego,.rzetelnego,.bezstronnego.i.politycznie.neutralnego.wykonywania.zadań.
państwa,.w.urzędach.administracji.rządowej.działa.korpus.służby.cywilnej..
Przepis. art.. 10. ust.. 3. ustawy. o. nadzorze. nad. rynkiem. finansowym. przewiduje,.
że.do.pracowników.Urzędu.KNF.stosuje.się.przepisy.Kodeksu.pracy..Zgodnie.z.art..74.
ust..2.tej.ustawy,.do.urzędników.służby.cywilnej.likwidowanych.urzędów.obsługujących.
Komisję.Papierów.Wartościowych.i.Giełd.oraz.Komisję.Nadzoru.Ubezpieczeń.i.Fundu-szy.Emerytalnych,.którym.zaproponowano.pracę.w.Urzędzie.KNF,.miały.zastosowanie.
przepisy.ustawy.o.służbie.cywilnej,.nie.dłużej.jednak.niż.przez.6.miesięcy.od.dnia.likwi- dacji..Dotyczyło.to.również.pracowników,.którzy.takich.propozycji.nie.otrzymali..Prze-wodniczący.Komisji.Nadzoru.Finansowego.prezentuje.pogląd,.że.Komisja.nie.może.być.
zaliczona.do.organów.administracji.rządowej..Rzecznik.zwrócił.się561 .do.Szefa.Kancela-rii.Prezesa.Rady.Ministrów.o.zajęcie.stanowiska.w.przedmiotowej.sprawie..
W. odpowiedzi. poinformowano562,. że. Urząd. KNF. nie. jest. objęty. przepisami.
ustawy.o.służbie.cywilnej..Zadania.Komisji.Nadzoru.Finansowego.oraz.jej.podpo-rządkowanie.organizacyjne.wskazują.na.to,.że.ma.ona.charakter.urzędu.administracji.
rządowej,.w.którym.powinien.działać.korpus.służby.cywilnej.w.rozumieniu.art..153.
ust..1.Konstytucji..Status.prawny.pracowników.Urzędu.KNF.odbiega.w.sposób.istotny.
od.standardów.przyjętych.w.ustawie.o.służbie.cywilnej,.których.przeznaczeniem.jest.
realizacja.konstytucyjnych.celów.tworzenia.korpusu.służby.cywilnej..Brak.bowiem.
jakichkolwiek.regulacji.warunków.zatrudnienia.w.Urzędzie.Komisji,.w.tym.zarówno.
warunków.odnoszących.się.do.posiadania.kwalifikacji.zawodowych,.jak.i.odnoszą- cych.się.do.kwalifikacji.moralnych.pracowników..Brak.takich.regulacji.stoi.w.sprzecz-ności.z.postulatem.zawodowości.korpusu.służby.cywilnej..Z.kwestią.zawodowości,.
a.także.z.zasadą.równego.dostępu.do.służby.publicznej,.wiąże.się.brak.regulacji.zasad.
ubiegania.się.o.zatrudnienie.w.Urzędzie.Komisji.w.drodze.otwartego.i.konkurencyj-nego.naboru..
Rzecznik.skierował563.do.Trybunału.Konstytucyjnego.wniosek.o.stwierdzenie,.iż.
art..10.ust..3.oraz.art..74.ust..2.i.3.ustawy.o.nadzorze.nad.rynkiem.finansowym564.jest.
niezgodny.z.art..153.ust..1.Konstytucji.
2. Nabór kandydatów na stanowiska urzędnicze w samorządach
Zgodnie.z.art..3a.ust..1.ustawy.o.pracownikach.samorządowych565 .nabór.kandy-
datów.na.wolne.stanowiska.urzędnicze,.w.tym.kierownicze,.jest.otwarty.i.konkuren-560. Ustawa.z.21.lipca.2006.r..(Dz.U..Nr.157,.poz..1119.z.późn..zm.).
561. RPO-572961-III/07.z.26.maja.2008.r.
562. Pismo.z.4.sierpnia.2008.r.
563. RPO-572961-III/07.z.15.stycznia.2009.r.
564. Ustawa.z.21.lipca.2006.r.,.(Dz.U..Nr.157,.poz..1119.z.późn..zm.).
565. Ustawa.z.22.marca.1990.r..(Dz.U..z.2001.r..Nr.142,.poz..1593.z.późn..zm.).
191 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
cyjny..Ogłoszenie.o.naborze.umieszcza.się.w.Biuletynie.Informacji.Publicznej.oraz.
na.tablicy.informacyjnej.w.jednostce,.w.której.prowadzony.jest.nabór.
Ustawa.o.pracownikach.samorządowych.przyjmując.konkurs.jako.metodę.ob-sadzania.wolnych.stanowisk.urzędniczych,.w.tym.kierowniczych,.powinna.zapewnić.
obywatelom.równy.dostęp.do.służby.publicznej.(art..60.Konstytucji)..
Przepis.art..3d.ust..1.ustawy.nakłada.na.ustawodawcę.wymogi.dotyczące.ustano- wienia.regulacji.materialnoprawnych.określających.przejrzyste.kryteria.selekcji.kan-dydatów.i.obsadzania.poszczególnych.stanowisk.w.służbie.publicznej.oraz.stosowania.
odpowiednich. gwarancji. proceduralnych. zapewniających. weryfikowalność. decyzji.
w.sprawie.naboru.do.służby..Brak.odpowiednich.procedur.kontrolnych.i.odwoław-czych.stanowić.może.istotną.przeszkodę.w.stosowaniu.przyjętych.reguł,.a.tym.samym.
naruszać.będzie.konstytucyjny.wymóg.traktowania.starających.się.o.dostęp.do.służby.
na.jednakowych.zasadach..Rzecznik.zwrócił.się566.do.Ministra.Spraw.Wewnętrznych.
i.Administracji.o.zajęcie.stanowiska.w.sprawie..
Minister.podzielił567 .pogląd.Rzecznika.w.kwestii.potrzeby.podjęcia.prac.legisla-cyjnych.w.celu.uregulowania.w.ustawie.o.pracownikach.samorządowych.procedur.
kontrolnych.i.odwoławczych.tak,.aby.zawarte.w.niej.przepisy.w.pełni.realizowały.za-sadę.równego.dostępu.obywateli.do.służby.publicznej.wyrażoną.w.art..60.Konstytucji..
Jednocześnie. poinformowano. Rzecznika,. że. w. Kancelarii. Prezesa. Rady. Ministrów.
prowadzone.są.prace.nad.projektem.ww..ustawy..
Od.dnia.1.stycznia.2009.r..obowiązuje.ustawa.z.dnia.21.listopada.2008.r..o.pra-cownikach.samorządowych568.
3. Zasady powoływania kierownika urzędu stanu cywilnego
Prezes.Stowarzyszenia.Urzędników.Stanu.Cywilnego.RP.zasygnalizował.Rzecz- nikowi.następujący.problem..Kierownikiem.urzędu.stanu.cywilnego.jest.wójt.lub.bur- mistrz.(prezydent.miasta)..Rada.gminy.może.jednak.powołać.w.drodze.uchwały.inne-go.kierownika.urzędu.stanu.cywilnego.lub.jego.zastępcę.(art..6.ust..3.ustawy.–.Prawo.
o.aktach.stanu.cywilnego569 )..Kierownik.urzędu.stanu.cywilnego.jest.urzędnikiem.mia-nowanym..Nabór.na.to.stanowisko.jest.otwarty.i.konkurencyjny.(art..3a.ust..1.ustawy.
o.pracownikach.samorządowych570)..W.związku.z.powyższym,.wyłonienie.kandydata.
na.stanowisko.kierownika.urzędu.stanu.cywilnego.powinno.nastąpić.po.przeprowadze-niu.stosownej.procedury.naboru..Rzecznik.wskazał.na.konieczność.nowelizacji.tych.
przepisów.w.kierunku.pozbawienia.rady.gminy.uprawnienia.określonego.w.art..6.ust..3.
ustawy.–.Prawo.o.aktach.stanu.cywilnego,.gdyż.rola.kierownika.urzędu.stanu.cywilnego.
w.funkcjonowaniu.gminy.nie.uzasadnia.konieczności.współdecydowania.o.obsadzie.
566. RPO-587288-III/08.z.18.kwietnia.2008.r.
567. Pismo.z.23.maja.2008.r.
568. Ustawa.z.21.listopada.2008.r.,.(Dz.U..Nr.223,.poz..1458).
569. Ustawa.z.29.września.1986.r..(Dz.U..z.2004.r..Nr.161,.poz..1688.z.późn..zm.).
570. Ustawa.z.22.marca.1990.r..(Dz.U..z.2001.r..Nr.142,.poz..1593.z.późn..zm.).
192
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
tego.stanowiska.przez.radę.gminy..Rzecznik.zwrócił.się571 .do.Ministra.Spraw.Wewnętrz-nych.i.Administracji.o.przedstawienie.stanowiska.w.sprawie..
Minister.poinformował572 ,.że.zostały.podjęte.prace.nad.projektem.ustawy.o.zmia- nie.ustawy.–.Prawo.o.aktach.stanu.cywilnego.oraz.ustawy.o.pracownikach.samorzą-dowych,.który.ma.na.celu.usankcjonowanie.dokonanych.w.okresie.od.7.sierpnia.2005.
r..do.dnia.wejścia.w.życie.przedmiotowej.zmiany,.czynności.kierowników.urzędów.
stanu. cywilnego. oraz. ich. zastępców,. którzy. zostali. powołani. na. to. stanowisko. bez.
przeprowadzenia.postępowania.konkursowego,.a.także.umocowania.pozycji.kierow- ników.urzędu.stanu.cywilnego.na.podstawie.jednoznacznych.przepisów.prawa,.z.jed-noczesnym. podniesieniem. wymagań. kwalifikacyjnych.. Przepis. ten. wszedł. w. życie.
w.dniu.28.października.2008.r.573
I. Nauczyciele i pracownicy nauki
1. Obowiązek organu prowadzącego szkołę zapewnienia podstawowych warun-ków do realizacji przez nauczyciela zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuń-czych
Przepisy. art.. 29. ust.. 1. i. 2. ustawy. –. Karta. Nauczyciela574. nakładają. na. organ.
prowadzący.szkołę.obowiązek.zapewnienia.szkole.warunków.do.realizacji.przez.na-uczyciela.zadań.dydaktycznych,.wychowawczych.i.opiekuńczych.oraz.właściwego.
wyposażenia. jego. stanowiska. pracy.. Jednocześnie. przepis. art.. 29. ust.. 3. zobowią-zuje.ministra.właściwego.do.spraw.oświaty.i.wychowania.do.określenia,.w.drodze.
rozporządzenia,.podstawowych.warunków.niezbędnych.do.realizacji.przez.szkoły.
zadań.statutowych.i.zadań.dydaktycznych,.wychowawczych.i.opiekuńczych.przez.
nauczycieli..Do.tej.pory.Minister.Edukacji.Narodowej.nie.wykonał.wspomnianej.
delegacji.ustawowej..
Brak.jednoznacznych.i.powszechnie.obowiązujących.uregulowań.np..wyposa- żenia.szkół.w.środki.dydaktyczne.umożliwiające.realizację.zadań.statutowych.szko- ły,.czy.też.podstawowego.pakietu.przysługujących.nauczycielom.przyborów,.ma-teriałów,.odzieży.ochronnej.itp..powoduje,.że.w.niektórych.placówkach.szkolnych.
istnieją.zaniedbania.w.tym.zakresie..Świadczy.o.tym.korespondencja.nauczycieli.
kierowana.do.Rzecznika..Obowiązek.zapewnienia.szkole.warunków.do.realizacji.
przez.nauczycieli.zadań.dydaktycznych,.wychowawczych.i.opiekuńczych.spoczywa.
na.wójcie,.burmistrzu,.prezydencie.miasta,.zarządzie.powiatu.i.województwa..Brak.
rozporządzenia,.przy.istniejącej.wielości.organów.prowadzących.szkoły,.może.do-
prowadzić.do.braku.niezbędnej.spójności.w.podejmowanych.w.tym.zakresie.dzia-571. RPO-574720-X/07.z.14.lutego.2008.r.
572.. Pismo.z.17.marca.2008.r.
573.. Art..3.ustawy.z.dnia.19.września.2008.r..o.zmianie.ustawy.–.Prawo.o.aktach.stanu.cywilnego.oraz.
ustawy.o.opłacie.skarbowej.(Dz.U..Nr.182.poz..1121).
574. Ustawa.z.26.stycznia.1982.r..(Dz.U..z.2006.r..Nr.97,.poz..674.z.późn..zm.).
193 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
łaniach..Rzecznik.zwrócił.się575 .do.Ministra.Edukacji.Narodowej.o.wydanie.stosow-nego.rozporządzenia.
Ministerstwo576 .podjęło.prace.nad.przygotowaniem.rozporządzenia.na.podsta- wie.upoważnienia.zawartego.w.art..29.ust..3.ustawy.–.Karta.Nauczyciela..Rozporzą-dzenie.znalazło.się.w.planie.legislacyjnym.MEN.na.2008.r.
2. Procedura przesłuchiwania uczniów w charakterze świadków w postępowaniu dyscyplinarnym nauczycieli
Rzecznik,.na.podstawie.publikacji.prasowej,.powziął.wiadomość.o.negatyw-nych. dla. uczniów. konsekwencjach. przesłuchań. w. charakterze. świadków. w. po-stępowaniu.dyscyplinarnym.w.sprawach.nauczycieli..Ma.to.bezpośredni.związek.
z.przepisami.§.29.ust..3.zdanie.drugie.i.ust..4.rozporządzenia.Ministra.Edukacji.
Narodowej.w.sprawie.komisji.dyscyplinarnych.i.trybu.postępowania.dyscyplinar-nego577 ,.które.stanowią,.iż.każdego.ze.świadków.przesłuchuje.się.osobno.na.sali.roz-praw,.przesłuchanie.odbywa.się.w.obecności.obwinionego,.ma.on.prawo.zadawać.
pytania.i.wypowiadać.się.co.do.każdego.zeznania.świadka..Przepis.ten.gwarantuje.
obwinionemu.nauczycielowi.skuteczną.obronę.jego.praw.i.interesów..Niestety,.poza.
ochroną. przed. konsekwencjami. wypowiedzi. na. sali. rozpraw,. pozostawia. ucznia.
(często.nieletniego).
Zdaniem.Rzecznika.konieczne.jest.wprowadzenie.zmian.w.przepisach.powoła- nego.rozporządzenia,.które.chroniłyby.uczniów.zeznających.w.postępowaniu.dyscy- plinarnym.nauczycieli.przed.przykrymi.następstwami.tych.zeznań,.bez.jednoczesne- go,.radykalnego.ograniczania.nauczycielom.prawa.do.obrony..Wydaje.się,.że.uzasad-nione.byłoby.dopuszczenie.w.postępowaniu.dyscyplinarnym.nauczycieli.możliwości.
przesłuchiwania.uczniów.w.oddzielnym.pomieszczeniu,.bez.bezpośredniego.kontak-tu.z.obwinionym,.za.to.w.obecności.psychologa,.rodzica.lub.innej.zaufanej.osoby..
Rzecznik. zwrócił. się578. do. Ministra. Edukacji. Narodowej. o. rozważenie. możliwości.
wprowadzenia.postulowanych.zmian.przepisów..
W.odpowiedzi.poinformowano579,.że.w.Ministerstwie.prowadzone.są.prace.nad.
nowym. rozporządzeniem. w. sprawie. postępowania. wyjaśniającego. i. postępowania.
dyscyplinarnego. nauczycieli.. Oprócz. dostosowania. rozporządzenia. do. aktualnego.
stanu.prawnego,.projekt.uwzględnia.zgłaszane.uwagi.i.sugestie.organów.państwa.oraz.
praktyków.z.dziedziny.odpowiedzialności.dyscyplinarnej.nauczycieli..W.odpowiedzi.
zapewniono.ponadto,.że.propozycje.przedstawione.w.wystąpieniu.Rzecznika.zostaną.
uwzględnione.w.projekcie.nowego.rozporządzenia.
.
575. RPO-585283-III/08.z.11.kwietnia.2008.r.
576. Pismo.z.21.listopada.2008.r.
577. Rozporządzenie.z.22.stycznia.1998.r..(Dz.U..Nr.15,.poz..64.z.późn..zm.).
578. RPO-600259-III/08.z.23.października.2008.r.
579. Pismo.z.24.listopada.2008.r.
194
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008