Podstawowe konstytucyjne prawa i wolności
7. Rozbieżności w stosowaniu prawa
1. Wynagrodzenia dla twórców za reemisję utworu audiowizualnego w telewizji kablowej
Rzecznik.wniósł428.do.Sądu.Najwyższego.wniosek.o.podjęcie.uchwały.mającej.
na.celu.rozstrzygnięcie.istniejących.w.orzecznictwie.sądowym.rozbieżności.co.do.wy-kładni. art.. 70. ust.. 2. pkt. 3. ustawy. o. prawie. autorskim. i. prawach. pokrewnych429. –.
w.brzmieniu.obowiązującym.do.dnia.6.czerwca.2007.r.,.a.zawierającej.odpowiedź.
na.pytanie:.czy.wskazane.w.art..70.ust..2.pkt.3.ustawy.o.prawie.autorskim.i.prawach.
pokrewnych.określenie.„nadawanie.utworu.w.telewizji.lub.poprzez.inne.środki.pub-licznego.udostępniania.utworu”.obejmuje.również.reemisję.utworu.przez.operatorów.
sieci.kablowych?
Rzecznik.przychyla.się.do.poglądu.według.którego,.wymienionym.w.art..70.ust..2.
autorom.dzieł.wykorzystanych.lub.stworzonych.do.dzieła.audiowizualnego.nie.nale-ży.się.wynagrodzenie.za.reemisję.utworu.audiowizualnego,.przepis.ten.jest.bowiem.
przepisem.szczególnym,.wymieniającym.wyczerpująco.pola.eksploatacji.utworu.au- diowizualnego,.za.które.twórcom.w.nim.wskazanym.należą.się.tantiemy..Skoro.za-tem.nie.wymienia.reemisji,.która.jest.osobnym,.zdefiniowanym.polem.eksploatacji.
utworu,.nie.można.przyjąć,.że.pojęcie.to.mieści.się.w.określeniu.„nadawania.utworu.
w.telewizji.lub.przez.inne.środki.publicznego.udostępnienia.utworu”.
Sąd.Najwyższy.rozpatrzył.wniosek.Rzecznika.i.podjął430.uchwałę,.w.myśl.której.
pojęcie.„nadawanie.utworu.w.telewizji.lub.poprzez.inne.środki.publicznego.udostęp-niania.utworu”.użyte.w.art..70.ust..2.pkt.3.ustawy.z.dnia.4.lutego.1994.r..o.prawie.
autorskim.i.prawach.pokrewnych.nie.obejmowało.reemisji.utworu.przez.operatorów.
sieci.kablowych..
2. Sposób określania terminu do wystąpienia z wnioskiem o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej
Rzecznik.wniósł431 .do.Sądu.Najwyższego.wniosek.o.podjęcie.uchwały.wyjaśnia-jącej.ujawniające.się.w.orzecznictwie.SN.rozbieżności.w.wykładni.art..169.§.1.ustawy.
z.dnia.17.listopada.1964.r..–.Kodeks.postępowania.cywilnego,.zawierającej.odpowiedź.
na.pytania:.czy.przewidziany.w.art..169.§.1.k.p.c..termin.do.wystąpienia.z.wnioskiem.
o.przywrócenie.terminu.do.dokonania.czynności.procesowej.podlega.przywróceniu.
oraz.czy.przyczyna.uchybienia.terminowi.do.wniesienia.skargi.kasacyjnej.przez.peł-428. RPO-576477-IV/07.z.25.kwietnia.2008.r.
429. Ustawa.z.4.lutego.1994.r..(Dz.U..z.2006.r..Nr.90,.poz..631).
430. Uchwała.z.25.listopada.2008.r.,.Sygn..akt.III.CZP.57/08.
431. RPO-577529-IV/07.z.30.września.2008.r.
1
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
nomocnika.ustanowionego.przez.sąd.ustaje.w.dniu,.w.którym.dowiedział.się.on.o.wy-znaczeniu.go.pełnomocnikiem?
W.ocenie.Rzecznika.prawne.usankcjonowanie.przywracania.terminu.do.dokona-nia.czynności.procesowej.ma.charakter.służebny.wobec.wyrażonego.w.art..45.ust..1.
Konstytucji.prawa.do.sądu..Zanegowanie.prawnej.możliwości.przywrócenia.terminu.
do.wystąpienia.z.wnioskiem.o.przywrócenie.terminu.do.dokonania.danej.czynności.
procesowej.jest.dopuszczalne.jedynie.wówczas,.gdy.wszystkie.możliwe.stany.faktyczne.
zasługujące.w.świetle.konstytucyjnych.wartości.na.ochronę.zostaną.objęte.realną.moż-liwością.pozytywnego.zastosowania.instytucji.przywrócenia.terminu..Nadto,.zdaniem.
Rzecznika,. sama. natura. instytucji. przywrócenia. terminu. przesądza. o. konieczności.
rzetelnej.weryfikacji.całokształtu.zaistniałych.faktów.w.oparciu.o.wyznaczone.niejako.
modelowo.mierniki.należytej.staranności.działającej.w.procesie.cywilnym.strony..Stąd.
też.wymogów.takiej.weryfikacji.zdaje.się.nie.spełniać.pogląd.utożsamiający.generalnie.
ustanie.przyczyny.uchybienia.terminowi.do.wniesienia.skargi.kasacyjnej.przez.pełno- mocnika,.ustanowionego.przez.Sąd.po.upływie.terminu.do.wniesienia.środka.zaskar-żenia,.z.momentem.powzięcia.przez.pełnomocnika.wiadomości.o.swoim.ustanowieniu.
w.sprawie..W.tym.kontekście.bardziej.uprawnione.staje.się.więc.zapatrywanie,.które.
łączy.moment.ustania.przyczyny.uchybienia.terminu.z.faktyczną.możliwością.wniesie-nia.skargi.kasacyjnej.przez.pełnomocnika.ustanowionego.z.urzędu.
Termin.rozpatrzenia.wniosku.został.wyznaczony.na.dzień.17.lutego.2009.r.
3. Wykładnia przepisów dotyczących pomocy finansowej dla funkcjonariuszy Służ-by Więziennej na uzyskanie lokalu mieszkalnego
Rzecznik.wniósł432 .do.Naczelnego.Sądu.Administracyjnego.wniosek.o.rozstrzyg- nięcie.następującego.zagadnienia.prawnego:.czy.dopuszczalne.jest.przyznanie.funk- cjonariuszowi.Służby.Więziennej.pomocy.finansowej.na.budownictwo.mieszkanio-we,. o. której. mowa. w. art.. 90. ust.. 1. ustawy. o. Służbie. Więziennej433. w. sytuacji,. gdy.
nabycie.przez.funkcjonariusza.domu.mieszkalnego.miało.miejsce.przed.złożeniem.
przez.niego.wniosku.o.przyznanie.takiej.pomocy,.a.do.dnia.zakupu.wspomnianego.
domu.funkcjonariusz.ten.nie.miał.zaspokojonych.potrzeb.mieszkaniowych.w.sposób.
określony.w.art..91.ust..1.ustawy.o.Służbie.Więziennej.?.
W.orzecznictwie.sądów.administracyjnych.ujawniły.się.rozbieżności.dotyczące.
tego,.czy.dopuszczalne.jest.udzielenie.pomocy.finansowej.na.uzyskanie.lokalu.miesz-kalnego,.o.której.mowa.w.art..90.ust..1.ustawy.o.Służbie.Więziennej.funkcjonariuszowi.
Służby.Więziennej,.który.w.celu.zaspokojenia.swoich.potrzeb.mieszkaniowych.kupił.
lokal.na.wolnym.rynku,.a.następnie.złożył.wniosek.o.przyznanie.tego.świadczenia..
W.ocenie.Rzecznika.na.poparcie.zasługuje.pogląd.wyrażony.w.wyroku434 .Na-czelnego.Sądu.Administracyjnego.z.marca.2008.r.,.w.którym.stwierdzono,.że.nabycie.
432. RPO-600494-V/08.z.28.października.2008.r.
433. Ustawa.z.26.kwietnia.1996.r..(Dz.U..z.2002.r..Nr.207,.poz..1761.z.późn..zm.).
434. Wyrok.z.7.marca.2008.r..(sygn..akt.I.OSK.347/07).
1
działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
przez. funkcjonariusza. udziału. w. domu. mieszkalnym. przed. wystąpieniem. z. wnio-skiem. o. przyznanie. pomocy. finansowej. w. sytuacji,. gdy. do. dnia. zakupu. udziału.
w.nieruchomości.funkcjonariusz.nie.miał.zaspokojonych.potrzeb.mieszkaniowych.
w.sposób.określony.w.art..91.ust..1.ustawy.o.Służbie.Więziennej,.nie.wyłącza.tego.
funkcjonariusza.z.kręgu.osób.uprawnionych.do.otrzymania.pomocy.
4. Odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa za zaniechanie legislacyjne powstałe przed dniem 1 września 2004 r.
Rzecznik.wniósł435.do.Sądu.Najwyższego.wniosek.o.podjęcie.uchwały.mającej.
na.celu.wyjaśnienie.istniejących.w.orzecznictwie.rozbieżności.w.wykładni.i.stosowa-niu.przepisu.art..417.ustawy.Kodeks.cywilny436,.w.poprzednim.brzmieniu,.w.związku.
z.art..77.ust..1.Konstytucji,.a.zawierającej.odpowiedź.na.pytanie:.czy.Skarb.Państwa.
odpowiada.za.szkody.wyrządzone.zaniechaniem.legislacyjnym.w.sytuacji,.gdy.stan.
bezczynności.prawodawcy.powstał.przed.dniem.1.września.2004.r.?
Po.wejściu.w.życie.Konstytucji.w.dniu.17.października.1997.r.,.obywatele.uzyska-li.konstytucyjną.gwarancję.uzyskania.odszkodowania.za.bezprawne.działania.władzy.
publicznej.(art..77.ust..1.Konstytucji),.niemniej.jednak.w.pewnych.obszarach.brak.
było.przepisów.rangi.ustawowej,.które.by.realizację.tego.prawa.umożliwiały,.powo-dując.stan.swoistej.„luki.realizacyjnej”..„Ogólna”.podstawa.ustawowa.z.art..417.k.c..
w.poprzednim.brzmieniu.nie.udzielała.precyzyjnej.odpowiedzi.na.pytanie,.czy.każde.
bezprawne.zachowanie.(tj..zarówno.aktywne.działanie,.jak.i.pasywne.zaniechanie).
i.każdej.z.władz.(nie.tylko.administracyjnej.czy.sądowniczej,.ale.również.ustawodaw-czej).uzasadnia.zgłoszenie.żądania.rekompensaty.przez.poszkodowanego.obywatela..
Problemy.te.przejawiały.się.w.sposób.szczególny.w.zakresie.ewentualnej.odpowie- dzialności.Państwa.za.bezprawne.zaniechanie.legislacyjne,.tj..niewydanie.aktu.praw-nego.w.sytuacji,.gdy.taki.obowiązek.wynikał.z.przepisów.prawa.
Wątpliwości.co.do.samej.zasady.odpowiedzialności.Skarbu.Państwa.w.takich.sy- tuacjach.miał.sam.Sąd.Najwyższy..Rzecznik.przychylił.się.do.tego.kierunku.w.orzecz-nictwie,.który.opowiada.się.za.objęciem.odpowiedzialnością.odszkodowawczą.także.
zaniechań.ustawodawczych.istniejących.w.okresie.od.wejścia.w.życie.Konstytucji.RP..
W.ocenie.Rzecznika.najistotniejsze.jest.przede.wszystkim.jednoznaczne.rozstrzyg- nięcie.poruszanych.tu.kwestii..Stan.istniejący,.ze.względu.na.znaczną.niejasność.prze- pisów.regulujących.zakres.konstytucyjnego.prawa.do.odszkodowania.za.delikt.wła-dzy.należy.uznać.za.dalece.nieprawidłowy..Granice.tego.prawa.muszą.być.w.systemie.
prawnym.nie.tylko.jasno.wyrażone,.ale.i.należycie.uzasadnione,.w.żadnym.zaś.razie.
nie.można.ich.domniemywać..W.przeciwnym.bowiem.razie.dochodzi.do.podważenia.
nie.tylko.stabilności.obrotu,.ale.także.zaufania.do.prawa.
Do.końca.2008.r..wniosek.Rzecznika.nie.został.rozpatrzony.
435. RPO-598253-IV/08.z.25.listopada.2008.r.
436. Ustawa.z.23.kwietnia.1964.r..(Dz.U..Nr.16,.poz..93.z.późn..zm.).
158
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
5. Wykładnia pojęcia „nabywca nieruchomości”
Sąd. Najwyższy. rozpatrzył437. wniosek. Rzecznika. o. podjęcie. uchwały. mającej.
na.celu.wyjaśnienie.istniejących.w.orzecznictwie.rozbieżności.w.wykładni.i.stoso-waniu.przepisu.art..68.ust..2.i.2a.pkt.1.ustawy.o.gospodarce.nieruchomościami438,.
a.zawierającej.odpowiedź.na.pytanie:.czy.pod.pojęciem.„nabywcy.nieruchomości”.za-wartym.w.art..68.ust..2.ustawy.o.gospodarce.nieruchomościami.w.brzmieniu.sprzed.
nowelizacji.dokonanej.ustawą.o.zmianie.ustawy.o.gospodarce.nieruchomościami.oraz.
o.zmianie.niektórych.innych.ustaw439.należy.rozumieć,.poza.nabywcą.pierwotnym,.
który.nabył.nieruchomość.lokalową.od.Skarbu.Państwa.bądź.jednostki.samorządu.
terytorialnego,.za.kwotę.równą.wartości.nieruchomości.pomniejszoną.o.udzieloną.
bonifikatę,.również.osobę.bliską.nabywcy,.na.rzecz.której.nabywca.pierwotny.doko-nał.przeniesienia.prawa.własności.przed.upływem.5.lat.licząc.od.dnia.jej.nabycia,.
a.w.konsekwencji,.czy.przewidziany.w.art..68.ust..2.ustawy.o.gospodarce.nierucho- mościami.obowiązek.zwrotu.kwoty.równej.udzielonej.bonifikacie.obciąża.osobę.bli-ską.nabywcy.pierwotnego,.która.zbyła.nieruchomość.lub.wykorzystała.ją.na.inne.cele.
niż.cele.uzasadniające.udzielenie.bonifikaty.przed.upływem.5.lat.od.dnia.jej.nabycia.
przez.pierwotnego.nabywcę?
Sąd.Najwyższy.podjął440 .uchwałę,.w.myśl.której.nabywcą.nieruchomości,.o.któ- rym.mowa.w.art..68.ust..2.ustawy.z.dnia.21.sierpnia.1997.r..o.gospodarce.nierucho- mościami.przed.jej.zmianą.ustawą.z.dnia.24.sierpnia.2007.r..o.zmianie.ustawy.o.go-spodarce.nieruchomościami.oraz.o.zmianie.niektórych.innych.ustaw.jest.wyłącznie.
kupujący.nieruchomość.od.Skarbu.Państwa.lub.jednostki.samorządu.terytorialnego.
6. Występowanie w sprawie, w charakterze pełnomocnika strony, osoby, która nie może być pełnomocnikiem
Sąd. Najwyższy. rozpatrzył441. wniosek. Rzecznika. o. podjęcie. uchwały. mającej.
na.celu.wyjaśnienie.istniejących.w.orzecznictwie.sądowym.rozbieżności.co.do.wy-kładni.i.stosowania.przepisu.art..97.k.p.c.,.a.zawierającej.odpowiedź.na.pytanie:.czy.
występowanie.w.sprawie.w.charakterze.pełnomocnika.strony.osoby,.która.nie.może.
być.pełnomocnikiem,.oznacza.brak.należytego.umocowania,.co.powoduje.nieważ-ność.postępowania.(art..379.pkt.2.k.p.c.),.czy.też.uchybienie.to.może.być.usunięte.
poprzez.zatwierdzenie.przez.stronę.czynności.dokonanych.przez.tę.osobę?
Sąd.Najwyższy.podjął442 .uchwałę,.wskazując,.że.której.występowanie.w.charakte-rze.pełnomocnika.procesowego.osoby,.która.nie.może.być.pełnomocnikiem,.oznacza.
brak.należytego.umocowania,.powodujący.nieważność.postępowania..
437. Por..Informacja.RPO.za.rok.2007,.str..147.
438. Ustawa.z.21.sierpnia.1997.r..(Dz.U..z.2004.r..Nr.261,.poz..2603.z.późn..zm.).
439. Ustawa.z.24.sierpnia.2007.r..(Dz.U..Nr.173,.poz..1218).
440. Uchwała.z.11.kwietnia.2008.r.,.Sygn..akt.III.CZP.130/07.
441. Por..Informacja.RPO.za.rok.2007,.str..147-148.
442. Uchwała.z.8.lipca.2008.r.,.Sygn..akt.III.CZP.154/07.
11 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności