działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
Minister.poinformował153 ,.iż.w.Ministerstwie.Sprawiedliwości.opracowano.pro-jekt.nowelizacji.tego.rozporządzenia.
E. Prawo do skutecznego środka odwoławczego
.1. Publikowanie w prasie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe
Zgodnie.z.art..13.ust..2.ustawy.–.Prawo.prasowe154 ,.nie.wolno.publikować.w.pra-sie.danych.osobowych.i.wizerunku.osób,.przeciwko.którym.toczy.się.postępowanie.
przygotowawcze.lub.sądowe,.jak.również.danych.osobowych.i.wizerunku.świadków,.
pokrzywdzonych.i.poszkodowanych,.chyba.że.osoby.te.wyrażą.na.to.zgodę..Z.prze-pisu.art..13.ust..3.tej.ustawy.wynika.natomiast,.iż.właściwy.prokurator.lub.sąd.może.
zezwolić,.ze.względu.na.ważny.interes.społeczny,.na.ujawnienie.danych.osobowych.
i.wizerunku.osób,.przeciwko.którym.toczy.się.postępowanie.przygotowawcze.lub.są-dowe..
Ten.ostatni.przepis.stanowi.daleko.idącą.ingerencję.władzy.publicznej.w.sferę.
chronionego.konstytucyjnie.prawa.do.prywatności..Przepisy.prawa.prasowego.oraz.
Kodeksu.postępowania.karnego.nie.przewidują.możliwości.wniesienia.przez.podej-rzanego.(oskarżonego).zażalenia.na.zarządzenie.prokuratora.lub.postanowienie.sądu.
w.przedmiocie.zezwolenia.na.ujawnienie.danych.osobowych.i.wizerunku..
Rzecznik. postuluje. wprowadzenie. w. polskim. systemie. prawnym. przepisów,.
stanowiących. o. prawie. do. wniesienia. takiego. zażalenia.. Rzecznik. zwrócił. się155. do. Ministra. Sprawiedliwości. o. podjęcie. prac. nad. zmianą. krytykowanego. stanu.
prawnego..
W.odpowiedzi.nie.podzielono156 .wątpliwości.Rzecznika.co.do.niekonstytucyj-ności.wskazanych.w.wystąpieniu.rozwiązań.prawnych,.a.tym.samym.nie.znaleziono.
podstaw.do.podjęcia.prac.zmierzających.do.zmiany.w.omawianym.zakresie.obo-wiązującego.stanu.prawnego..W.uzasadnieniu.wskazano,.że.przepis.art..13.ust..3.
prawa. prasowego. nie. narusza. konstytucyjnego. prawa. do. prywatności. ani. prawa.
do.sądu..Zgodnie.z.art..78.Konstytucji,.każda.ze.stron.ma.prawo.do.zaskarżania.
orzeczeń.i.decyzji.wydanych.w.pierwszej.instancji..Wyjątki.od.tej.zasady.oraz.tryb..
zaskarżania. określa. ustawa.. Ponadto,. na. podstawie. art.. 23. i. art.. 24. Kodeksu. cy-wilnego. można. żądać. ochrony. swojej. prywatności. na. drodze. procesu. przeciwko.
Skarbowi.Państwa,.jeżeli.w.trakcie.procesu.karnego.doszło.do.naruszenia.tej.pry-watności..
Problem.ten.jest.analizowany.w.Biurze.Rzecznika.Praw.Obywatelskich.
153. Pismo.z.24.lipca.2008.r.
154. Ustawa.z.26.stycznia.1984.r. (Dz.U..z.1984.r..Nr.5,.poz..24.z.późn..zm.).
155. RPO-577368-II/08.z.6.sierpnia.2008.r.
156. Pismo.z.13.października.2008.r.
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
2. Odrzucenie apelacji z powodu nieprawidłowego jej opłacenia
Rzecznik. zgłosił. udział157. w. postępowaniu. w. sprawie. skargi. konstytucyjnej158. dotyczącej.odrzucenia.apelacji.z.powodu.nieprawidłowego.jej.opłacenia.i.przedło-żył.następujące.stanowisko:.art..1302.§.3.ustawy.–.Kodeks.postępowania.cywilnego159. –.w.zakresie,.w.jakim.przewiduje.odrzucenie.bez.wzywania.do.uzupełnienia.braków.
apelacji.wnoszonej.przez.adwokata,.radcę.prawnego.lub.rzecznika.patentowego,.która.
to.apelacja.nie.została.prawidłowo.opłacona.–.jest.niezgodny.z.art..45.ust..1.oraz.art..
78.Konstytucji.
W.uzasadnieniu160 .swego.stanowiska.Rzecznik.zwrócił.uwagę,.że.ustawa.o.kosz-tach. sądowych. w. sprawach. cywilnych161. wprowadziła. nie. tylko. nowe. stawki. opłat.
sądowych,.ale.także.nową.systematykę.i.zasady.obliczania.tych.opłat..Już.w.pierw-szych.tygodniach.jej.obowiązywania.stało.się.jasne,.że.nowe.przepisy.wywołują.wiele.
wątpliwości.interpretacyjnych..Tymczasem.właśnie.ta.ustawa.–.pomimo,.iż.nie.jest.
bezpośrednio.zaskarżona.w.niniejszym.postępowaniu.–.faktycznie.tworzy.wymogi.
fiskalne,.których.spełnienia.wymaga.art..1302.§.3.k.p.c.
Skoro.przepisy.ustawy.nie.są.jednoznaczne.i.budzą.tak.wiele.wątpliwości.w.prak-tyce,.rygor.przewidziany.przez.art..1302. §.3.k.p.c..należy.uznać.za.zbyt.surowy..Kwe-stionowana.regulacja.prawnoprocesowa.przybiera.postać.swoistej.„pułapki”..Z.jednej.
bowiem.strony.mamy.do.czynienia.z.niejasnymi.przepisami.procesowymi,.z.drugiej.
zaś,.ich.naruszenie.sankcjonowane.jest.najsurowszym.rygorem.–.odrzuceniem.środka.
zaskarżenia.bez.możliwości.naprawienia.ewentualnego,.a.być.może.wcale.nie.popeł- nionego.przez.stronę,.błędu..Sytuacja.taka.jest.nie.do.pogodzenia.z.zasadą.sprawied-liwości.proceduralnej,.gwarantowaną.przez.art..45.Konstytucji..W.opinii.Rzecznika,.
norma. ta. narusza. także. prawo. do. zaskarżania. orzeczeń. –. nawet. najmniejszy. błąd.
pełnomocnika.skutkuje.zamknięciem.stronie.drogi.do.merytorycznego.rozpatrzenia.
sprawy.przez.sąd.drugiej.instancji..Sprawność.rozpoznania.przez.sąd.można.osiągnąć.
za.pomocą.innych.mechanizmów,.bez.wyłączania.stronom.drogi.odwoławczej.w.po-stępowaniu.sądowym.
3. Właściwość organu podatkowego do rozpatrzenia odwołania
Zgodnie.z.ogólną.zasadą.wyrażoną.w.art..220.§.2.ustawy.–.Ordynacja.podatko-wa162.właściwy.do.rozpatrzenia.odwołania.jest.organ.podatkowy.wyższego.stopnia..
Istotne.odstępstwo.od.tej.zasady.przewiduje.jednak.art..221.tej.ustawy.stanowiący,.
że. w. przypadku. wydania. decyzji. w. pierwszej. instancji. przez. ministra. właściwego.
do.spraw.finansów.publicznych,.dyrektora.izby.skarbowej,.dyrektora.izby.celnej.lub.
157. RPO-593668-IV/08.z.4.września.2008.r..
158. Sygn..akt.SK.36/08.
159. Ustawa.z.17.listopada.1964.r..(Dz.U..Nr.43,.poz..296.z.późn..zm.).
160. Pismo.procesowe.z.1.października.2008.r.
161. Ustawa.z.28.lipca.2005.r..(Dz.U..Nr.167,.poz..1398.z.późn..zm.)
162. Ustawa.z.29.sierpnia.1997.r..(Dz.U..z.2005.r..Nr.8,.poz..60.z.późn..zm.)
działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
przez.samorządowe.kolegium.odwoławcze,.odwołanie.od.decyzji.rozpatruje.ten.sam.
organ.podatkowy,.stosując.odpowiednio.przepisy.o.postępowaniu.odwoławczym.
Zdaniem. Rzecznika. zastosowana. w. tym. zakresie. konstrukcja. postępowania.
odwoławczego.oznacza.w.istocie.odejście.od.kontroli.instancyjnej.decyzji.admini-stracyjnej,.a.także.prowadzi.do.rzeczywistego.ograniczenia.gwarancji.procesowych.
strony.postępowania.podatkowego..Bezpośrednim.skutkiem.takiego.rozwiązania.jest.
bowiem.to,.iż.w.tak.ukształtowanym.postępowaniu.odwoławczym.pracownik.izby.
skarbowej.i.pracownik.izby.celnej.nie.podlegają.wyłączeniu.od.udziału.w.postępo-waniu.w.sprawach,.w.których.brali.udział.w.wydaniu.zaskarżonej.decyzji..W.ocenie.
Rzecznika. tak. ukształtowana. procedura. odwoławcza. nie. gwarantuje. bezstronności.
orzekania. i. nie. spełnia. konstytucyjnego. wymogu. zaskarżalności. decyzji. wydanych.
w.pierwszej.instancji..Dlatego.też.Rzecznik.zwrócił.się163.w.tej.sprawie.do.Ministra.
Finansów.o.zajęcie.stanowiska.
Minister.wyraził164 .opinię,.iż.przepisy.Ordynacji.podatkowej.gwarantują.zacho-wanie. zasady. dwuinstancyjności. postępowania.. O. skuteczności. nadzoru. decyduje.
obiektywizm.postępowania,.nie.zaś.umiejscowienie.organu.w.strukturze.aparatu.skar- bowego..Natomiast.w.przypadku.wystąpienia.u.skarżącego.wątpliwości.co.do.obiekty- wizmu.dyrektora.izby.skarbowej.lub.dyrektora.izby.celnej.w.postępowaniu.podatko-wym.może.on,.w.trybie.art..227.k.p.a.,.złożyć.skargę.do.Ministra.Finansów..
Wobec.zaprezentowania.odmiennego.niż.Rzecznik.stanowiska.w.sprawie,.Rzecz-nik.rozważa.możliwość.podjęcia.dalszych.działań.w.tej.sprawie.
4. Zwrot akt po prawomocnym uchyleniu (stwierdzeniu nieważności) przez sąd administracyjny zaskarżonej decyzji organu drugiej instancji oraz poprzedzającej ją de-cyzji organu pierwszej instancji
W.trakcie.badania.sprawy.indywidualnej.wyłonił.się.problem.dotyczący.braku.środ-ków.prawnych,.za.pomocą.których.strona.mogłaby.doprowadzić.do.rozstrzygnięcia.jej.
indywidualnej.sprawy.w.postępowaniu.administracyjnym.w.sytuacji,.gdy.w.razie.prawo- mocnego.uchylenia.przez.sąd.administracyjny.decyzji.organów.obu.instancji,.organ.admi-nistracji.publicznej.drugiej.instancji,.któremu.sąd.zwrócił.akta,.zwleka.z.ich.przekazaniem.
organowi.pierwszej.instancji.właściwemu.do.rozpatrzenia.sprawy..W.razie.zwłoki.organu.
administracji.publicznej,.któremu.sąd.administracyjny.zwrócił.akta,.w.przesłaniu.tych.akt.
organowi.pierwszej.instancji,.strona.nie.dysponuje.środkami.prawnymi,.przy.użyciu.któ-rych.mogłaby.doprowadzić.do.ponownego.rozpoznania.jej.sprawy..
Po.analizie.sprawy.Rzecznik.zwrócił.się165 .do.Prezesa.Naczelnego.Sądu.Admi- nistracyjnego.o.ocenę.poprawności.stosowanych.zasad.biurowości.w.sądach.admi- nistracyjnych,.dotyczących.kwestii.terminowego.zwrotu.akt.po.prawomocnym.roz-strzygnięciu.sprawy..
163. RPO-585881-V/08.z.4.kwietnia.2008.r..
164. Pismo.z.7.maja.2008.r.
165. RPO-563533-V/07.z.3.lipca.2008.r.
78
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
W.ocenie.Prezesa.NSA166 ,.przedstawiony.problem.nie.dotyczy.wadliwych.przepi- sów.regulujących.pracę.sądów.administracyjnych,.tylko.złej.pracy.organów.admini- stracji.publicznej.drugiej.instancji..Dlatego.też,.jego.zdaniem,.rozwiązania.należy.upa-trywać.w.ewentualnej.modyfikacji.procedur.administracyjnych.w.zakresie.środków.
dyscyplinujących.tok.czynności.postępowania.administracyjnego.po.prawomocnym.
wyroku.uchylającym.decyzje.organów.obu.instancji.tak,.by.umożliwiało.to.wniesienie.
skargi.na.bezczynność.organu.wstrzymującego.tok.postępowania..
W.związku.z.powyższym.Rzecznik.zwrócił.się167 .do.Ministra.Spraw.Wewnętrz- nych.i.Administracji.o.zajęcie.stanowiska.w.przedstawionej.sprawie,.a.w.razie.podzie-lenia.stanowiska.Rzecznika.–.o.podjęcie.działań.zmierzających.do.wyeliminowania.
istniejącej.„luki”.w.prawie,.w.drodze.stosownych.zmian.legislacyjnych.
Minister.wyjaśnił168 ,.że.incydentalne.przypadki.opóźnienia.w.przekazaniu.akt.nale-ży.uznać.za.złą.praktykę,.nie.uzasadniającą.wprowadzenie.nowych.środków.prawnych..
W. opisanej. sytuacji. strona. może. złożyć. skargę. w. trybie. art.. 227. i. nast.. k.p.a..
na.zaniedbanie.lub.nienależyte.wykonywanie.zadań.przez.właściwe.organy.albo.przez.
ich.pracowników,.naruszenie.praworządności.lub.interesów.skarżących,.a.także.prze-wlekłe.lub.biurokratyczne.załatwianie.spraw..Dopuszczalne.byłoby.również.złożenie.
skargi.na.bezczynność.organu.w.trybie.przepisów.ustawy.–.Prawo.o.postępowaniu.
przed.sądami.administracyjnymi..Wobec.powyższego.stanowiska,.Rzecznik.odstąpił.
od.dalszych.działań.w.tej.sprawie.
5. Zwrot pism procesowych bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych w postępowaniu w sprawach gospodarczych
Rzecznik.zgłosił169.udział.w.postępowaniach.w.sprawie.skarg.konstytucyjnych.
dotyczących.zwrotu.pism.procesowych,.bez.wezwania.do.uzupełnienia.braków.for-malnych,. w. postępowaniu. w. sprawach. gospodarczych,. przedstawiając. następujące.
stanowisko:. art.. 4798a. §. 5. ustawy. –. Kodeks. postępowania. cywilnego170. w. zakresie,.
w. jakim. przewiduje,. iż. sąd. odrzuca. sprzeciw. od. nakazu. zapłaty. zawierający. braki.
formalne,.bez.uprzedniego.wezwania.strony.reprezentowanej.przez.profesjonalnego.
pełnomocnika.do.ich.usunięcia,.jest.niezgodny.z.art..45.ust..1.w.związku.z.art..31.
ust..3.i.art..32.ust..1.oraz.art..78.Konstytucji.
W.uzasadnieniu.stanowiska.Rzecznik.stwierdził,.że.intencją.ustawodawcy.było.przede.
wszystkim.przyspieszenie.postępowania.cywilnego.oraz.wymuszenie.większej.staranności.
166. Pismo.z.16.lipca.2008.r.
167. RPO-563533-V/07.z.2.października.2008.r.
168. Pismo.z.3.listopada.2008.r.
169. RPO-589368-VI/08.z.10.lipca.2008.r..–.zgłoszenie.udziału.w.postępowaniu.w.sprawie.skargi.konsty-tucyjnej.spółki.NKZ.Niezależny.Zespół.Konsultantów.sp..z.o.o..(sygn..akt.SK.28/08).
. RPO-600091-VI/08.z.23.października.2008.r..–.zgłoszenie.udziału.w.postępowaniu.w.sprawie.skargi.
konstytucyjnej.(sygn..akt.SK.53/08)..
. RPO-597840-VI/08.z.24.października.2008.r..–.zgłoszenie.udziału.w.postępowaniu.w.sprawie.skargi.
konstytucyjnej.(sygn..akt.SK.45/08).
170. Ustawa.z.17.listopada.1964.r..(Dz.U..Nr.43,.poz..296,.z.późn..zm.).
9 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
w.wykonywaniu.czynności.procesowych.przez.zawodowych.pełnomocników..Uproszcze- nie.i.przyspieszenie.postępowania.może.dotyczyć.kwestii.formalnych,.natomiast.w.żad-nym.wypadku.nie.może.odnosić.się.do.uprawnień.stron.wiążących.się.z.obroną.ich.praw.
i.interesów,.tym.bardziej,.że.sprawność.rozpoznania.sprawy.przez.sąd.można.osiągnąć.
za.pomocą.innych.mechanizmów,.tj..bez.wyłączania.stronom.drogi.odwoławczej.w.po-stępowaniu.sądowym..Trybunał.Konstytucyjny.wielokrotnie.wyrażał.pogląd,.iż.w.imię.
szybkości.rozpoznania.sprawy.nie.można.poświęcić.ochrony.praw.podmiotowych..
6. Potrzeba nowelizacji przepisów Kodeksu postępowania karnego i kodeksu karne-go skarbowekarne-go dotyczących wznowienia postępowania
W.roku.2008.Rzecznik.kontynuował.171.wystąpienia.do.Ministra.Sprawiedliwości.
w.sprawie.zapowiedzianej.nowelizacji.art..540.§.2.k.p.k..mającej.na.celu.umożliwie-nie.wznowienia.postępowania.na.korzyść.innych.uczestników.postępowania.karnego,.
w.tym.interwenientów.w.postępowaniu.karnym.skarbowym.(co.wiązałoby.się.także.
ze.zmianą.art..128.k.k.s.),.o.ile.nie.spowoduje.to.pogorszenia.sytuacji.oskarżonego..
7. Brak sądowej kontroli postanowienia prokuratora dotyczącego przeszukania i zatrzymania rzeczy, wydanego w postępowaniu przygotowawczym172
Po.rozpoznaniu.wniosku173 .Rzecznika.dotyczącego.braku.sądowej.kontroli.po-stanowienia.prokuratora.dotyczącego.przeszukania.i.zatrzymania.rzeczy,.wydanego.
w.postępowaniu.przygotowawczym,.Trybunał.Konstytucyjny.orzekł174,.iż.art..236.§.
2.ustawy.–.Kodeks.postępowania.karnego175.jest.niezgodny.z.art..45.ust..1.i.art..77.
ust..2.Konstytucji..Zaskarżony.przepis.traci.moc.obowiązującą.z.upływem.6.miesięcy.
od.dnia.ogłoszenia.wyroku.w.Dzienniku.Ustaw.RP.