Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia związane z pracą

1. Prawo do odprawy pieniężnej

Zarówno.w.orzecznictwie,.jak.i.wśród.autorów.komentujących.przepis.art..23^1.§.4.

Kodeksu.pracy.w.zakresie.prawa.do.odprawy.pieniężnej,.istnieją.rozbieżności..Ich.przy-czyną,.zdaniem.Rzecznika,.jest.możliwość.różnego.rozumienia.skutków,.jakie.przepisy.

prawa.wiążą.z.rozwiązaniem.stosunku.pracy.przez.pracodawcę.za.wypowiedzeniem..

Na.tle.tej.regulacji,.Sąd.Najwyższy.w.kilku.orzeczeniach.zaprezentował.odmienne.sta- nowiska.co.do.prawa.pracownika.do.odprawy,.o.której.mowa.w.art..8.ustawy.o.szczegól- nych.zasadach.rozwiązywania.z.pracownikami.stosunku.pracy.z.przyczyn.niedotyczą-cych.pracowników⁵⁰⁶,.w.sytuacji.rozwiązania.stosunku.pracy.przez.pracownika..

W.wystąpieniu.skierowanym.do.Ministra.Pracy.i.Polityki.Społecznej,.Rzecznik.

postulował⁵⁰⁷.doprecyzowanie.art..23^1.§.4.Kodeksu.pracy.poprzez.ustalenie,.że.takie.

rozwiązanie.stosunku.pracy.należy.do.katalogu.przesłanek.leżących.po.stronie.pra-codawcy. skutkujących. nabyciem. przez. pracownika. prawa. do. odprawy. pieniężnej,.

a.w.przypadku.dochodzenia.roszczeń.na.drodze.sądowej.–.wyeliminowałoby.możli-wość.wystąpienia.rozbieżności..

2. Restrykcyjne przepisy uzależniające ponowne podjęcie pracy w PKP od zwrotu jednorazowej odprawy

Na.tle.skargi.byłego.pracownika.PKP,.Rzecznik.podjął.sprawę.funkcjonowania.

restrykcyjnych. przepisów. uniemożliwiających. ponowne. zatrudnienie. osób,. któ-re. otrzymały. jednorazowe. odprawy. w. okresie. restrukturyzacji. przedsiębiorstwa⁵⁰⁸..

Obowiązek.zwrotu.odprawy.mimo.upływu.wielu.lat.był.warunkiem.starań.o.powrót.

do.pracy.w.PKP.

Przepisy. te. były. uzasadnione. ówczesnym. wysokim. poziomem. bezrobocia..

W.ocenie.Rzecznika.obecna.sytuacja.na.rynku.pracy.i.pojawiające.się.oferty.pracy.

ze.strony.PKP.wskazywały.na.potrzebę.analizy.możliwości.zmiany.przyjętej.regulacji.

prawnej..Rzecznik.zwrócił.się⁵⁰⁹.do.Ministra.Infrastruktury.o.zajęcie.stanowiska.w.tej.

sprawie.

505. Ustawa.z.6.grudnia.2008.r.,.(Dz.U..Nr.237,.poz..1654).

506. Ustawa.z.13.marca.2003.r.,.(Dz.U..Nr.90,.poz..844.z.późn..zm.).

507. RPO-593390-III/08.z.9.grudnia.2008.r..

508. Ustawa.z.8.września.2000.r..(Dz.U..Nr.84,.poz..948.z.późn..zm.).

509. RPO-583128-III/08.z.15.kwietnia.2008.r..

19 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności

W.odpowiedzi.wyjaśniono⁵¹⁰ ,.iż.w.całym.procesie.restrukturyzacji.w.PKP.na-stąpiło.zmniejszenie.zatrudnienia.o.ok..48.tys..osób,.w.tym.28.tys..osób.otrzymało.

jednorazową.odprawę.pieniężną,.którą.w.razie.ponownego.zatrudnienia.w.PKP.S.A..

lub.spółkach.PKP.S.A..są.zobowiązani.zwrócić..Informacje,.jakie.dotarły.od.niektó- rych.spółek.PKP.świadczą.o.tym,.że.zaczęto.zatrudniać.ponownie.osoby,.które.na.po-czątku.restrukturyzacji.odchodząc.z.pracy.otrzymały.odprawę.pieniężną.i.obecnie.

zwracają.ją..Ewentualna.zmiana.przepisu.w.kierunku.postulowanym.przez.Rzeczni-ka.będzie.wymagać.oszacowania.jej.skutków.ekonomicznych.i.prawnych.ze.względu.

na.to,.że.osłony.socjalne.dla.odchodzących.pracowników.PKP.zostały.sfinansowane.

z.kredytów.gwarantowanych.przez.Skarb.Państwa.

W. kolejnym. wystąpieniu. do. Ministra. Infrastruktury. Rzecznik. podkreślił⁵¹¹,.

że. restrykcyjne. przepisy. ustawy. o. komercjalizacji,. restrukturyzacji. i. prywatyzacji.

przedsiębiorstwa. państwowego. „Polskie. Koleje. Państwowe”,. mogłyby. zostać. złago- dzone.w.szczególności.poprzez.określenie.okresu,.po.upływie.którego.powrót.do.pra-cy.w.PKP.nie.skutkowałby.obowiązkiem.zwrotu.odprawy.pieniężnej..

Z.nadesłanej.informacji⁵¹².wynikało,.że.w.trakcie.prac.w.Sejmie.nad.projektem.

nowelizacji.ustawy.o.komercjalizacji,.restrukturyzacji.i.prywatyzacji.przedsiębiorstwa.

państwowego.„Polskie.Koleje.Państwowe”,.w.art..50.uchylono.kontrowersyjny.ust..4⁵¹³. 3. Wynagradzanie nauczycieli za ocenianie ustnych egzaminów maturalnych W.2008.roku.Rzecznik.powrócił⁵¹⁴ .do.niezrealizowanego.postulatu.wprowadze-nia.na.trwałe.do.systemu.oświaty.regulacji.ustawowej⁵¹⁵ ,.w.świetle.której.udział.na-uczycieli.w.egzaminach.ustnych.będzie.traktowany.przy.obliczaniu.wynagrodzenia.

jak.praca.w.godzinach.ponadwymiarowych.i.skierował⁵¹⁶.w.tej.sprawie.wystąpienie.

do.Ministra.Edukacji.Narodowej.

Minister.poinformował⁵¹⁷ ,.że.aprobata.dla.stanowiska.Rzecznika.w.sprawie.wyna- gradzania.nauczycieli.oraz.nauczycieli.akademickich.za.przeprowadzanie.sprawdzia-nów.i.egzaminów,.o.których.mowa.w.art..9.ust..1.pkt.1-3.ustawy.o.systemie.oświaty,.

znalazła.wyraz.w.nowych.uregulowaniach.ustawy.o.zmianie.ustawy.o.systemie.oświa-ty,.ustawy.–.Karta.Nauczyciela.oraz.ustawie.o.postępowaniu.w.sprawach.nieletnich⁵¹⁸,.

przez.dodanie.w.ustawie.o.systemie.oświaty.w.art..9c.ust..9-12.i.w.art..22.w.ust..2.pkt.

13.oraz.w.Karcie.Nauczyciela.w.art..42.ust..2.b.

510. Pismo.z.9.czerwca.2008.r.

511. RPO-583128-III/08.z.22.września.2008.r.

512. Pismo.z.30.września.2008.r.

513. Ostatecznie.art..50.ust..4.został.uchylony.przez.art..1.pkt.24.ustawy.z.dnia.24.października.2008.r..(Dz.

U..Nr.206,.poz..1289).zmieniającej.tę.ustawę.z.dniem.6.grudnia.2008.r.

514. Informacja.RPO.za.rok.2007,.str..175.

515. Ustawa.z.7.września.1991.r..(Dz.U..z.2004.r..Nr.256,.poz..2572.z.późn..zm.).

516. RPO-561595-III/07.z.9.maja.2008.r..

517. Pismo.z.30.października.2008.r.

518. Ustawa.z.25.lipca.2008.r..(Dz.U..Nr.145,.poz..917).

180

Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008

4. Wynagradzanie pracowników instytucji kultury

Na.tle.skarg.pracowników.Opery.Śląskiej.w.Bytomiu.ujawnił.się.problem.ge-neralny. braku. jednoznacznych. regulacji. dotyczących. wynagradzania. pracowników.

instytucji.kultury.za.czas.przerwy.w.pracy.w.ustawie.o.organizowaniu.i.prowadzeniu.

działalności.kulturalnej⁵¹⁹..

W.trakcie.badania.powyższej.sprawy.ujawniły.się.także.wątpliwości.co.do.zgod-ności.z.art..92.ust..1.Konstytucji.upoważnienia.ustawowego.zawartego.w.art..31.ustawy.

o.organizowaniu.i.prowadzeniu.działalności.kulturalnej..Zdaniem.Rzecznika.przepisy.

ustawy.nie.odnoszą.się.do.kwestii.związanych.z.wynagrodzeniem.pracowników.in-stytucji.kultury,.a.co.za.tym.idzie.na.gruncie.ustawy.nie.ma.zawartych.„wytycznych”.

co.do.kształtu.rozporządzeń.wydanych.na.podstawie.art..31.ustawy..Rzecznik.zwrócił.

się⁵²⁰ .do.Ministra.Kultury.i.Dziedzictwa.Narodowego.o.zajęcie.stanowiska.w.przed-stawionych.sprawach..

W.odpowiedzi.poinformowano⁵²¹ ,.że.sygnalizowany.problem.zostanie.uregulo-wany.w.toku.planowanych.prac.legislacyjnych.nad.zmianą.ustawy.o.organizowaniu.

i.prowadzeniu.działalności.kulturalnej.

W. kolejnym. wystąpieniu. do. Ministra. Kultury. i. Dziedzictwa. Narodowego.

w.przedmiotowej.sprawie,.Rzecznik.ponownie.wyraził⁵²² .wątpliwości.co.do.zgodno-ści.z.art..92.ust..1.Konstytucji.przepisu.art..31.ustawy.o.organizowaniu.i.prowadzeniu.

działalności.kulturalnej.i.zwrócił.się.o.podjęcie.działań.mających.na.celu.oczekiwaną.

zmianę.art..31.powyższej.ustawy..

Minister.poinformował⁵²³.Rzecznika,.że.prace.legislacyjne.nad.omawianą.ustawą.

są.przewidziane.w.drugim.kwartale.2009.r.

5. Zasady wynagradzania syndyków

Rzecznik.zgłosił.udział⁵²⁴ .w.postępowaniu.w.sprawie.skargi.konstytucyjnej.Tade- usza.K..dotyczącej.zasad.wynagradzania.syndyków.i.przedstawił.następujące.stanowi-sko:.art..123.§.5.rozporządzenia.Prezydenta.Rzeczypospolitej.–.Prawo.upadłościowe⁵²⁵. w.zakresie.dotyczącym.syndyków.jest.niezgodny.z.art..32.i.art..64.ust..2.Konstytucji..

Ponadto.art..2.pkt.6.i.art..8.pkt.7.ustawy.o.wynagradzaniu.osób.kierujących.niektóry-mi.podmiotami.prawnymi,.w.zakresie.dotyczącym.syndyków⁵²⁶.są.niezgodne.z.art..32.

i.art..64.ust..2.Konstytucji⁵²⁷..

Zgodnie.z.przepisami.Prawa.upadłościowego.syndyk.ma.prawo.do.wynagrodzenia.

za.swoją.działalność.oraz.do.zwrotu.wydatków,.które.wyłożył.z.powodu.swoich.czyn-519. Ustawa.z.25.października.1991.r..(Dz.U..z.2001.r.,.Nr.13,.poz..123.z.późn..zm.).

520. RPO-550854-III/07.z.8.lutego.2008.r.

521. Pismo.z.10.marca.2008.r.

522. RPO-550854-III/07.z.8.grudnia.2008.r.

523. Pismo.z.8.stycznia.2009.r.

524. RPO-585571-VI/08.z.6.maja.2008.r..

525. Rozporządzenie.z.24.października.1934.r..(Dz.U..z.1991.r..Nr.118,.poz..512.z.późn..zm.).

526. Ustawa.z.3.marca.2000.r..(Dz.U..Nr.26,.poz..306.z.późn..zm.).

527. Sygn..akt.SK.15/08.

181 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności

ności..Wynagrodzenie.określa.sąd.stosownie.do.zakresu.i.trudności.czynności.wykony- wanych.przez.syndyka..Pomimo.obowiązywania.powyższych.zasad.ustalania.wynagro-dzenia.syndyka,.ustawodawca.zdecydował.się.na.wprowadzenie.dodatkowego.reżimu.

prawnego.dotyczącego.syndyków.masy.upadłości.podmiotów.gospodarczych.sektora.

publicznego..W.tym.przypadku.do.wynagrodzenia.syndyków.stosuje.się.przepisy.usta-wy.o.wynagradzaniu.osób.kierujących.niektórymi.podmiotami.prawnymi..W.świetle.

tych.przepisów.maksymalna.wysokość.wynagrodzenia.miesięcznego.nie.może.przekro- czyć.dla.syndyków.czterokrotności.przeciętnego.miesięcznego.wynagrodzenia.w.sekto- rze.przedsiębiorstw.bez.wypłat.nagród.z.zysku.w.czwartym.kwartale.roku.poprzednie-go..Ustawodawca.wprowadził.zatem.istotne.zróżnicowanie.sytuacji.prawnej.syndyków.

w.zakresie.ustalania.ich.wynagrodzeń,.przy.czym.jako.kryterium.wprowadzonego.zróż-nicowania.przyjął.status.prawny.upadłego..W.ocenie.Rzecznika.zróżnicowanie.zostało.

wprowadzone.według.dowolnego.kryterium,.w.sposób.naruszający.zasadę.równości.

wobec.prawa.i.zasadę.równej.ochrony.praw.majątkowych..