Rozwiązanie umowy o pracę. Wygaśnięcie stosunku pracy

1. Osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury jako przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę

Z.przygotowywanych.przez.Ministerstwo.Pracy.i.Polityki.Społecznej.programów.

zwiększania.aktywności.zawodowej.wynika,.że.wyjątkowo.niekorzystnie.przedstawia.

547. RPO-601347-III/08.z.12.listopada.2008.r.

548. Pismo.z.27.listopada.2008.r.

187 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności

się.na.rynku.pracy.sytuacja.osób.w.wieku.powyżej.50.lat,.w.szczególności.kobiet..Nie-pokojąco.duża.część.osób.z.przedziału.wiekowego.50-65.jest.zawodowo.nieaktywna..

Tymczasem.w.orzecznictwie.sądów.powszechnych.i.Sądu.Najwyższego.coraz.częściej.

prezentowany.jest.pogląd,.że.osiągnięcie.wieku.emerytalnego.i.nabycie.prawa.do.eme-rytury.stanowi.wystarczającą.i.samoistną.przyczynę.wypowiedzenia.pracownikowi,.

szczególnie. zaś. pracownicy,. stosunku. pracy⁵⁴⁹.. Taka. linia. orzecznicza. sankcjonuje,.

a.w.pewnych.okolicznościach.może.nawet.zachęcać.pracodawców.do.eliminowania.

z.zatrudnienia.osób.w.wieku.emerytalnym..

Zestawiając.informacje.o.działaniach.Rady.Ministrów.mających.na.celu.akty- wizowanie.zawodowe.osób.w.wieku.powyżej.50.lat,.z.kształtującą.się.linią.orzecz- niczą,.nie.sposób.nie.zauważyć.powstałego.dysonansu..Dlatego.też,.mając.na.uwa-dze.potrzebę.zachowania.równowagi.działań.w.prawidłowym.kształtowaniu.rynku.

pracy,.Rzecznik.zwrócił.się⁵⁵⁰.do.Ministra.Pracy.i.Polityki.Społecznej.o.rozważenie.

wprowadzenia.do.Kodeksu.pracy.przepisu,.z.którego.wynikałoby,.iż.osiągnięcie.wieku.

emerytalnego.i.nabycie.przez.pracownika.prawa.do.emerytury.nie.powinno.stanowić.

jedynej.i.wystarczającej.przyczyny.rozwiązania.z.nim.stosunku.pracy..

Minister.podkreślił⁵⁵¹ ,.iż.prawo.pracy.chroni.trwałość.stosunku.pracy.pracowni- ków.w.wieku.przedemerytalnym,.którzy.po.jego.osiągnięciu.nabędą.prawo.do.eme-rytury..Uchylenie.tej.ochrony.po.osiągnięciu.przez.pracownika.wieku.emerytalnego.

i.nabyciu.prawa.do.emerytury.nie.jest.równoznaczne.z.koniecznością.rozwiązania.

z.nim.stosunku.pracy..

Minister.poinformował,.że.nie.planuje.wprowadzenia.zmian.w.zakresie.będącym.

przedmiotem.wystąpienia.Rzecznika..W.ocenie.Ministra.przepisy.prawa.pracy.w.spo- sób.wystarczający.chronią.przed.nieuzasadnionym.zwolnieniem.z.pracy.pracowni-ków.osiągających.wiek.emerytalny.i.nabywających.uprawnienia.emerytalne..

Rzecznik. złożył⁵⁵². wniosek. do. Sądu. Najwyższego. o. podjęcie. uchwały. mającej.

na.celu.wyjaśnienie.przepisów.prawnych,.których.stosowanie.wywołało.rozbieżność.

w.wykładni.prawa.w.orzecznictwie.Sądu.Najwyższego,.poprzez.odpowiedź.na.pyta- nie:.„Czy.osiągnięcie.wieku.emerytalnego.i.nabycie.prawa.do.emerytury.może.stano- wić.wyłączną.przesłankę.rozwiązania.za.wypowiedzeniem.stosunku.pracy.z.pracow-nikiem.–.kobietą.lub.mężczyzną.i.nie.oznacza.dyskryminacji.pracownika.ze.względu.

na.płeć.i.wiek.(art..11³.Kodeksu.pracy)?”

Sąd.Najwyższy.w.składzie.siedmiu.sędziów.Izby.Pracy,.Ubezpieczeń.Społecznych.

i.Spraw.Publicznych.podjął.uchwałę,.zgodnie.z.którą.osiągnięcie.wieku.emerytalnego.

i.nabycie.prawa.do.emerytury.nie.może.stanowić.wyłącznej.przyczyny.wypowiedze-nia.umowy.o.pracę.przez.pracodawcę.(art..45.§.1.k.p.)⁵⁵³.

549. M.in..wyrok.SN.z.3.grudnia.2003.r..(sygn..I.PK.80/03,.OSNP.z.2004.r.,.Nr.21,.poz..363).

550. RPO-571564-III/07.z.10.lipca.2008.r.

551. Pismo.z.25.lipca.2008.r.

552. RPO-571564-III/07.z.27.października.2008.r..

553. W.dniu.21.stycznia.2009.r.

188

Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008

2. Regulacje dotyczące wygaśnięcia stosunku pracy, zawarte w projekcie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych

Rzecznik.przedstawił.uwagi.do.zamieszczonego.na.stronie.internetowej.Mini-sterstwa. Finansów. projektu. ustawy. –. Przepisy. wprowadzające. ustawę. o. finansach.

publicznych,.w.którym.przewidziano.instytucję.„wygaśnięcia”.stosunków.pracy.(art..

76),.w.związku.z.wdrażaniem.zmian.organizacyjnych.w.funkcjonowaniu.PFRON..

W.ocenie.Rzecznika.nie.należy.stawiać.znaku.równości.pomiędzy.klasycznymi.

przypadkami.wygaśnięcia.stosunku.pracy,.o.których.mowa.w.Kodeksie.pracy.i.przy- padkami,.gdy.wygaśnięcie.to.nie.jest.związane.z.konkretnymi.zdarzeniami.wywo-łującymi.skutek.w.postaci.ustania.stosunku.pracy.z.mocy.prawa.i.poprzedzone.jest.

okresem,.w.którym.pracodawca.musi.dokonać.oceny.kwalifikacji.pracownika,.prze-biegu.jego.dotychczasowej.pracy.oraz.podjąć.decyzję.o.dalszym.zatrudnieniu,.opartą.

na.obiektywnych.kryteriach..Z.taką.właśnie.sytuacją.mielibyśmy.do.czynienia.w.przy-padkach.przewidzianych.w.art..76.ust..3.projektu.ustawy.

Wygaśnięcie.stosunku.pracy.z.pracownikiem.Biura.lub.Oddziału.PFRON.z.mocy.

prawa.spowoduje.wyłączenie.przepisów.prawa.pracy.o.szczególnej.ochronie.niektó-rych. stosunków. pracy. mających. zastosowanie. przy. wypowiadaniu. umów. o. pracę..

Wprowadzenie. szczególnej. instytucji. wygaśnięcia. stosunku. pracy. może. pociągać.

za.sobą.niekorzystne.konsekwencje.w.zakresie.niektórych.uprawnień.pracowniczych.

wiążących.się.z.rozwiązaniem,.a.nie.ustaniem.stosunku.pracy,.np..prawa.do.dodat- kowego.wynagrodzenia.rocznego,.prawa.do.świadczenia.przedemerytalnego..Zasto- sowanie.przez.prawodawcę.instytucji.wygaśnięcia.stosunku.pracy.wywołuje.też.nie-korzystne.konsekwencje.w.zakresie.możliwości.merytorycznego.badania.przez.sąd.

pracy.przyczyn.ustania.stosunku.pracy..To.zaś.oznacza.ograniczenie.konstytucyjnie.

gwarantowanego.prawa.do.sądu..Rzecznik.zwrócił.się⁵⁵⁴ .do.Ministra.Finansów.o.za-jęcie.stanowiska.w.sprawie..

Z.udzielonej.odpowiedzi.wynikało⁵⁵⁵ ,.że.w.przypadku.kwestionowanych.prze- pisów.projektu.ustawy,.projektodawca.nie.przekroczył.swych.kompetencji.przy.re-organizacji. funkcjonowania. jednostek. sektora. finansów. publicznych,. mając. prawo.

do.swoistej.weryfikacji.pracowników.tych.jednostek,.a.przestrzegając.jedynie.norm,.

zasad.i.wartości.konstytucyjnych..

Przepis.art..76.ust..3.projektu.ustawy.–.Przepisy.wprowadzające.ustawę.o.finan- sach.publicznych,.jest.przepisem.szczególnym.w.stosunku.do.Kodeksu.pracy..Pro-jektodawca,. wychodząc. naprzeciw. potrzebom. uregulowania. spraw. pracowniczych,.

w.szczególności.mając.na.względzie.utrzymanie.ciągłości.zatrudnienia.pracowników.

jednostek.sektora.finansów.publicznych.od.1.stycznia.2010.r..do.dnia.wygaśnięcia.

poprzedniego. stosunku. pracy. (30. czerwca. 2010. r.),. podjął. działania. osłonowe. dla.

pracowników..Rozwiązania.przewidziane.w.art..76.ust..3.projektu.ustawy.określają.

554. RPO-600307-III/08.z.23.października.2008.r..

555. Pismo.z.21.listopada.2008.r.

189 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności

sześciomiesięczny.okres.zabezpieczający..W.art..76.ust..5.przewidziane.zostały.dalsze.

osłony.dla.pracowników,.w.postaci.świadczeń.przysługujących.pracownikom,.z.który-mi.stosunki.pracy.rozwiązuje.pracodawca.z.przyczyn.niedotyczących.pracowników..

3..Wygaśnięcie stosunku pracy z mianowanym profesorem zwyczajnym lub nad-zwyczajnym z końcem roku, w którym ukończył 70 rok życia

Do.Rzecznika.wpłynęły.skargi.mianowanych.nauczycieli.akademickich.zatrud-nionych.na.stanowiskach.profesorów,.na.regulację.zawartą.w.art..127.ust..2.ustawy.–.

Prawo.o.szkolnictwie.wyższym⁵⁵⁶ ,.przewidującą.wygaśnięcie.stosunku.pracy.z.miano-wanym.profesorem.zwyczajnym.lub.nadzwyczajnym.z.końcem.roku.akademickiego,.

w.którym.ukończył.70.rok.życia,.w.sytuacji,.gdy.osiągnięcie.tego.wieku.nie.stanowi.

przyczyny.zakończenia.z.mocy.prawa.stosunku.pracy.innych.mianowanych.nauczy- cieli.akademickich..To.zróżnicowanie.odbierane.jest.przez.skarżących.jako.dyskrymi-nacja.mianowanych.profesorów.w.zatrudnieniu..Mianowany.nauczyciel.akademicki,.

jeśli.nie.zostanie.mu.wypowiedziany.stosunek.pracy.z.mianowania.z.powodu.nabycia.

uprawnień. emerytalnych. na. podstawie. przepisów. ustawy. o. emeryturach. i. rentach.

z.FUS⁵⁵⁷ ,.do.których.odsyła.art..137.ust..l.Prawa.o.szkolnictwie.wyższym,.może.praco-wać.bez.żadnego.ograniczenia.w.czasie,.niezależnie.od.osiągniętego.wieku..

Wyjaśnienia.udzielone.Rzecznikowi.przez.Ministerstwo.Nauki.i.Szkolnictwa.Wyż- szego.wskazywały,.że.interpretacja.przepisów.dotyczących.ustania.stosunku.pracy.mia-nowanych.nauczycieli.akademickich.w.związku.z.nabyciem.uprawnień.emerytalnych.

nie.jest.oczywista..Świadczy.to,.w.ocenie.Rzecznika,.o.pilnej.konieczności.dokonania.

analizy.prawnej.regulacji.dotyczących.powyższej.kwestii.i.podjęcia.prac.legislacyjnych,.

w. wyniku. których. wyeliminowane. zostaną. zasygnalizowane. wątpliwości,. a. przede.

wszystkim. zapisy. dyskryminujące. mianowanych. profesorów.. Rzecznik. zwrócił. się⁵⁵⁸. do.Ministra.Nauki.i.Szkolnictwa.Wyższego.o.przedstawienie.stanowiska.w.sprawie.

Minister.potwierdził⁵⁵⁹,.że.przepis.art..127.ust..2.ustawy.–.Prawo.o.szkolnictwie.

wyższym.dotyczący.nauczycieli.akademickich.zatrudnionych.na.stanowisku.profe- sora.zwyczajnego.lub.nadzwyczajnego,.w.stosunku.do.poprzedniego.stanu.prawne-go.może.być.traktowany.jako.przejaw.dyskryminacji.wobec.tych.profesorów..Z.tego.

względu.podjęto.działania.w.celu.zmiany.powyższego.przepisu..