działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
4. Odrzucenie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orze-czenia
Rzecznik.zgłosił.udział121 .w.sprawie.skargi.konstytucyjnej.Gminnej.Spółdziel-ni.„Samopomoc.Chłopska”122.i.przedstawił.następujące.stanowisko:.artykuł.4248.§.1.
w.związku.z.art..4245.§.1.pkt.3.ustawy.–.Kodeks.postępowania.cywilnego123 .w.za- kresie,.w.jakim.przewiduje.odrzucenie.–.bez.wezwania.do.usunięcia.braków.–.skar-gi.o.stwierdzenie.niezgodności.z.prawem.prawomocnego.orzeczenia.niespełniającej.
wymagań.określonych.w.art..4245.§.1.pkt.3.powołanej.ustawy,.jest.niezgodny.z.art..45.
ust..1.w.związku.z.art..31.ust..3.i.art..2.Konstytucji.
W.uzasadnieniu.stanowiska.Rzecznik.podkreślił124 ,.że.zgodnie.z.danymi.staty-stycznymi. udostępnianymi. przez. Sąd. Najwyższy,. odrzucenie. skargi. o. stwierdzenie.
niezgodności.z.prawem,.stanowi.regułę.w.załatwianiu.tego.środka..Do.końca.kwiet-nia.2008.r..jedynie.49.spośród.wszystkich.skarg.zostało.merytorycznie.rozpoznanych,.
a.tylko.trzy.skargi.zostały.przez.Sąd.Najwyższy.uwzględnione..Trudno.mówić.w.tym.
przypadku,.że.postępowanie,.jakie.przewidziano.w.kodeksie.postępowania.cywilne-go,.spełnia.postulat.rzeczywistego.i.skutecznego.korzystania.z.praw.gwarantowanych.
przez.art..6.ust..1.Europejskiej.Konwencji.Praw.Człowieka..
W.ocenie.Rzecznika.kształt.przepisów.nakazujący.stosowanie.niezwykle.restryk-cyjnego.formalizmu.przy.wnoszeniu.skargi.o.stwierdzenie.niezgodności.z.prawem.
prawomocnego.orzeczenia,.nieprzewidujący.wezwania.do.uzupełnienia.braków.skar- gi,.przed.jej.odrzuceniem,.wskazuje.na.jedynie.pozorną,.iluzoryczną.możliwość.reali-zacji.prawa.wyrażonego.w.art..77.ust..1.Konstytucji.
Zasadniczym.powodem.wprowadzenia.systemu.odrzucenia.skargi.o.stwierdze- nie.niezgodności.z.prawem.bez.wzywania.do.uzupełnienia.jej.braków.było.zapew-nienie. szybkości. postępowania. i. zniwelowanie. zagrożenia,. jakiego. projektodawca.
upatrywał.w.upowszechnieniu.skargi..Założeniem.było.zapewnienie,.by.napływ.skarg.
nie. zakłócił. pracy. Sądu. Najwyższego. i. nie. powodował. przewlekłości. postępowań..
W.przekonaniu.Rzecznika,.co.również.zostało.wielokrotnie.podkreślone.w.orzecz-nictwie.Trybunału.Konstytucyjnego,.szybkość.rozpoznania.sprawy.nie.jest.wartością,.
na.rzecz.której.można.poświęcić.ochronę.praw.podmiotowych..
D. Prawo do rzetelnego procesu sądowego
1. Postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka z wniosku p. Try-bowskiego i Janowca (sprawa nr 55508/07), dotyczącego nieujawnienia przez rząd ro-syjski dokumentów związanych ze zbrodnią katyńską
W.związku.z.toczącym.się.przez.Europejskim.Trybunałem.Praw.Człowieka.po-stępowaniem.Janowiec i Trybowski przeciwko Rosji (nr.55508/07),.Rzecznik.zwrócił.
121. RPO-599525-IV/08.z.6.listopada.2008.r..
122. Sygn..akt.SK.49/08.
123. Ustawa.z.17.listopada.1964.r..(Dz.U..Nr.43,.poz..296,.z.późn..zm.).
124. Pismo.z.16.grudnia.2008.r.
68
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
się125.do.Przewodniczącego.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka.na.podstawie.
zasady.44.2(a).Regulaminu.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka,.o.dopuszcze-nie.go.do.przedstawienia.pisemnego.stanowiska.w.sprawie,.jak.również.o.możliwość.
wzięcia.udziału.w.ewentualnej.rozprawie.
Rozpatrywana.sprawa.ma.bardzo.istotne.znaczenie.z.punktu.widzenia.praw.i.wol-ności.jednostki..Tłem.sprawy.są.bowiem.bolesne.doświadczenia.polskiego.narodu,.
związane.z.dokonanym.przez.NKWD.mordem.polskich.oficerów.w.Katyniu.w.kwiet-niu.1940.r..Wydaje.się,.iż.późniejsze.postępowanie.rosyjskiej.Głównej.Prokuratury.
Wojskowej,.w.szczególności.postanowienie.z.dnia.21.sierpnia.2004.r..o.umorzeniu.
śledztwa,.może.naruszać.zagwarantowane.w.art..2,.art..6.oraz.art..13.Europejskiej.
Konwencji.Praw.Człowieka.prawo.do.życia,.prawo.do.rzetelnego.procesu.sądowego.
oraz.prawo.do.skutecznego.środka.odwoławczego..
Europejski.Trybunał.Praw.Człowieka poinformował126,.że.po.analizie.wniosku.
Rzecznika,. Przewodniczący. Izby zdecydował. oddalić. wniosek. Rzecznika,. bowiem.
w.jego.opinii.interwencja.Rzecznika.nie.jest.konieczna.w.świetle.art..44.par..2.Regula-minu.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka..
2. Nagrywanie w aresztach śledczych rozmów adwokatów z ich klientami
Z.treści.publikacji.prasowej127.wynikało,.iż.Naczelna.Rada.Adwokacka.podjęła.
w.dniu.13.lutego.2008.r..uchwałę,.w.której.wskazuje,.że.używanie.w.aresztach.urzą-dzeń.nagrywających.prowadzi.do.naruszenia.prawa.do.rzetelnego.procesu..
W.odpowiedzi.na.pytanie.dotyczące.tej.materii.skierowane.do.Prezesa.Naczelnej.
Rady.Adwokackiej,.Rzecznik.został.poinformowany,.że.po.zbadaniu.sygnałów.do-tyczących.monitorowania.spotkań.adwokatów.–.obrońców.z.klientami.w.aresztach.
śledczych.i.zakładach.karnych,.Naczelna.Rada.Adwokacka.wyraziła.głębokie.zanie- pokojenie.tym,.że.rejestrowanie.przebiegu.rozmów.obrońców.z.klientami,.może.pro-wadzić.do.naruszenia.prawa.do.rzetelnego.procesu,.a.w.szczególności.do.efektywnej.
i.nieskrępowanej.obrony..Nadto.wskazano,.że.praktyka.ta.budzi.także.wątpliwości.
co.do.legalności.ich.stosowania.oraz.narusza.prawo.do.prywatności.i.prawo.do.obro-ny.. Dlatego. też. Rzecznik. zwrócił. się128. do. Ministra. Sprawiedliwości. o. stanowisko.
w.sprawie,.a.także.jakie.działania.zostały.podjęte.w.celu.jej.rozwiązania.
Minister.poinformował129 ,.iż.zgodnie.z.informacjami.otrzymanymi.z.Central-nego.Zarządu.Służby.Więziennej,.w.zakładach.karnych.i.aresztach.śledczych.nie.
prowadzi.się.kontroli.i.rejestracji.rozmów.adwokatów.z.klientami,.a.tym.samym.
przestrzega.się.regulacji.zawartej.w.art..8.ust..3.ustawy.–.Kodeks.karny.wykonaw-125. RPO-602280-I/08.z.18.listopada.2008.r..
126. Pismo.z.5.grudnia.2008.r.
127. „Rzeczpospolita”.z.14.lutego.2008.r..Adwokaci obawiają się nagrań w aresztach.
128. RPO-582026-II/08.z.30.czerwca.2008.r.
129. Pismo.z.20.sierpnia.2008.r.
9 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
czy130..Minister.potwierdził,.że.w.niektórych.jednostkach.penitencjarnych.stosuje.
się.kamery.telewizji.przemysłowej,.ale.wyłączną.przyczyną.stosowania.monitorin-gu.są.względy.bezpieczeństwa.osób.odwiedzających.oraz.nadzór.nad.zachowaniem.
osadzonych,.co.jest.zgodne.zarówno.z.rozporządzeniem.Ministra.Sprawiedliwości.
w.sprawie.sposobów.ochrony.jednostek.organizacyjnych.Służby.Więziennej131,.jak.
i.uregulowaniami.zawartymi.w.Kodeksie.postępowania.karnego.(art..147.§.1)..Z.po-wyższych.względów.Ministerstwo.Sprawiedliwości.nie.podejmie.żadnych.działań.
w.tym.zakresie.
Mając.na.uwadze.treść.powyższej.odpowiedzi.Rzecznik.zwrócił.się.do.Prezesa.
Naczelnej.Rady.Adwokackiej.o.udzielenie.informacji.o.przypadkach,.w.których.ka- mery.wykorzystywane.były.w.sposób.sprzeczny.z.obowiązującymi.regulacjami.praw-nymi132.
W. odpowiedzi133. Prezes. wskazał,. że. wprawdzie. nie. było. bezpośrednich. skarg.
na.wykorzystywanie.kamer.w.sposób.niezgodny.z.prawem,.to.niemniej.jednak.Na-czelna.Rada.Adwokacka.widzi.niebezpieczeństwo.w.nadużywaniu.wykorzystywania.
środków. technicznych. monitorujących. rejestrowanie. przebiegu. rozmów. obrońców.
z.klientami..Jako.przykład.wskazano.przedstawioną.w.mediach.sprawę.nagrywania.
przez.policję.rozmów.adwokatów.z.podejrzanymi.i.wykorzystywania.ich.jako.dowo- dów.w.sprawie.nadbudowy.kamienicy.w.K..Fragment.jednej.z.rozmów.został.opubli- kowany.w.prasie,.co.jest.ewidentnym.naruszeniem.tajemnicy.adwokackiej..W.związ- ku.z.tym.–.jak.podkreślił.Prezes.Naczelnej.Rady.Adwokackiej.–.jest.wielce.prawdo-podobne,.iż.podobne.praktyki.będą.wykorzystywane.przy.monitorowaniu.spotkań.
w. aresztach. śledczych. i. zakładach. karnych. i. z. tego. też. powodu. wyraziła. nadzieję,.
że.Rzecznik.będzie.wyczulony.na.to.zagadnienie.
Mając.to.na.uwadze.Rzecznik.monitorował.postępowanie.prowadzone.w.sprawie.
wykorzystywania.przez.policję.nagrań.z.rozmów.adwokatów.z.podejrzanymi,.jako.
dowodów.w.sprawie.nadbudowy.kamienicy.w.K.134 ..W.sprawie.tej.Prokurator.Okrę-gowy.w.K.135.poinformował.Rzecznika,.że.Sąd.prowadzący.to.postępowanie.posiłkuje.
się.zapisami.rozmów.oskarżonych,.weryfikując.ich.wyjaśnienia.(w.toku.tego.procesu.
dokonano.protokolarnego.odsłuchu.i.sporządzenia.stenogramu.tych.rozmów)..Na-tomiast.Sąd.nie.uwzględnił.wniosku.obrońców.o.zniszczenie.i.usunięcie.materiałów.
dotyczących.rozmów.adwokatów.z.oskarżonymi.
Ponieważ.Rzecznik.nie.jest.uprawniony.do.merytorycznej.ingerencji.w.czynności.
podejmowane.w.ramach.toczącego.się.postępowania.sądowego,.podjęcie.przez.Rzecz-nika.działania.w.tej.sprawie.będzie.możliwe.po.jej.prawomocnym.zakończeniu.
130. Ustawa.z.6.czerwca.1997.r..(Dz.U..Nr.90,.poz..557.z.późn..zm.).
131. Rozporządzenie.z.31.października.2003.r..(Dz.U..Nr.194,.poz..1902.z.późn..zm.).
132. Pismo.z.dnia.22.września.2008.r.
133. Pismo.z.dnia.23.października.2008.r.
134. RPO-596582-II/08.
135. Pismo.z.9.grudnia.2008.r.
70
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
3. Zwolnienie z tajemnicy statystycznej
Rzecznik.skierował136.wniosek.do.Trybunału.Konstytucyjnego137.o.stwierdzenie,.iż.
art..180.§.1.Kodeksu.postępowania.karnego.w.zakresie,.w.jakim.zezwala.na.zwolnienie.
z.tajemnicy.statystycznej,.jest.niezgodny.z.art..51.ust..2.(stanowiącym,.że.władze.pub-liczne.nie.mogą.pozyskiwać,.gromadzić.i.udostępniać.innych.informacji.o.obywatelach.
niż.niezbędne.w.demokratycznym.państwie.prawnym).w.związku.z.art..31.ust..3.Kon-stytucji,.art..47.w.związku.z.art..31.ust..3.Konstytucji,.art..42.ust..3.i.art..2.Konstytucji.
Do.Rzecznika.wpłynęła.skarga.Prezesa.GUS.dotycząca.praktyki.prokuratur,.któ-re.w.prowadzonych.przez.siebie.sprawach,.w.oparciu.o.art..180.§.1.k.p.k.,.wydawały.
postanowienia.o.zwolnieniu.dyrektorów.Urzędów.Statystycznych.z.tajemnicy.zawo-dowej.(statystycznej),.po.czym.na.podstawie.art..217.§.1.i.2.k.p.k..żądały.wydania.
kopii. sprawozdań. statystycznych. składanych. przez. oznaczone. w. postanowieniach.
podmioty..
Ustawa. o. statystyce. publicznej138. ustanawia. tajemnicę. statystyczną,. chroniącą.
dane.zbierane.dla.celów.statystycznych..Tajemnica.statystyczna.zagwarantowana.zo- stała.przede.wszystkim.w.celu.ochrony.interesu.publicznego.polegającego.na.zabez-pieczeniu.wiarygodności.statystyk.publicznych..Zaskarżony.przepis.narusza.zasadę.
proporcjonalności. stanowiącą,. iż. ograniczenie. wolności. i. praw. możliwe. jest. tylko.
wtedy,.gdy.jest.racjonalne.i.uzasadnione.wynikającymi.z.tego.ograniczenia.korzyścia-mi.ogólnospołecznymi..
Brak.w.art..180.§.1.k.p.k..warunków.zwolnienia.od.zachowania.tajemnicy.staty-stycznej.i.niedostatecznie.ukształtowana.kontrola.zażaleniowa.decyzji.w.powyższym.
przedmiocie.sprawiają,.iż.przepis.ten.w.analizowanym.zakresie.jest.niezgodny.z.art..
51.ust..2.w.związku.z.art..31.ust..3.Konstytucji,.gdyż.nie.spełnia.standardów.„koniecz-ności”.ograniczenia.konstytucyjnych.wolności.jednostki..Z.tych.samych.względów.
narusza.prawo.do.prywatności..Jest.także.niezgodny.z.zasadą.domniemania.niewin- ności,.bowiem.dane.statystyczne,.które.podejrzany.(oskarżony).ma.obowiązek.prze- kazać.organom.statystycznym,.mogą.zostać.wykorzystane.przeciwko.niemu.w.postę-powaniu.karnym..
Art..42.ust..3.Konstytucji.stanowi,.że.„Każdego.uważa.się.za.niewinnego,.dopó-ki.jego.wina nie.zostanie.stwierdzona.prawomocnym.wyrokiem.sądu”..Przepis.ten.
konstytucjonalizuje fundamentalną. zasadę. prawa. karnego. –. zasadę. domniemania.
niewinności..Domniemanie.niewinności.podniesione.do.rangi.zasady.konstytucyjnej.
to.jeden.z.istotnych.elementów.wyznaczających.pozycję.obywatela.w.społeczeństwie.
wobec.władzy,.gwarantując.mu.odpowiednie.traktowanie,.zwłaszcza.w.sytuacji.po-dejrzenia.o.popełnienie.przestępstwa..
Zasada. domniemania. niewinności. stanowi. podstawę. prawną. stworzenia.
oskarżonemu.określonej.sytuacji.procesowej..Jej.konsekwencje.procesowe,.to.prze-136. RPO-590645-II/08.z.27.października.2008.r..
137. Sygn..akt.K.33/08.
138. Ustawa.z.29.czerwca.1995.r. (Dz.U..Nr.88,.poz..439).
1 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
de.wszystkim.rozkład.ciężaru.dowodu.i.wyrażona.w.art..5.§.2.k.p.k..zasada.in dubio pro reo..Podstawowym.skutkiem.obowiązywania.zasady.domniemania.niewinności.
jest.wymaganie,.by.ten,.kto.zarzuca.oskarżonemu.przestępstwo,.musiał.je.udowod- nić..Z.drugiej.strony,.oskarżony.może.pozostawać.bierny,.gdyż.stan.istniejący.w.wy-niku. działania. zasady. domniemania. niewinności. jest dla. niego. korzystny.. Jedną.
z.konsekwencji.procesowych.zasady.domniemania.niewinności,.o.których.mowa.
powyżej,.wyraża.art..74.§.1.k.p.k..Zgodnie.z.dyspozycją.tego.przepisu:.„Oskarżo-ny.nie.ma obowiązku.dowodzenia.swojej.niewinności.ani.obowiązku.dostarczania.
dowodów.na.swoją.niekorzyść”..W.doktrynie.prawa.karnego.procesowego.podkre-śla. się,. że. art.. 74. §. 1. k.p.k.. wyraża. jedną. z. ważniejszych. gwarancji. procesowych.
oskarżonego,. a. mianowicie. regułę. nemo se ipsum accusare tenetur.. Pozostający.
pod.jej.ochroną.oskarżony.nie.może.być.przymuszany.do.dostarczania.dowodów.
przeciwko.sobie;.ich.wykrycie.i.procesowe.utrwalenie.należy.do.organów.ścigania.
i.oskarżyciela..Niemożność.przymuszania.oskarżonego.do.dostarczania.dowodów.
przeciwko.sobie.oznacza.zakaz.wymuszania.na.nim.aktywnych.form.dostarczania.
dowodów.oskarżeniu..
Stwierdzić.należy,.że.w.świetle.zasady.nemo se ipsum accusare tenetur.dopusz- czalność.zwolnienia.w.trybie.art..180.§.1.k.p.k..z.tajemnicy.statystycznej.budzi.znacz-ne. wątpliwości. w. zakresie,. w. jakim. umożliwia. organom. wymiaru. sprawiedliwości.
dostęp.do.danych.statystycznych,.których.udostępnienie.służbom.statystycznym.było.
obowiązkowe.
4. Zasady przeprowadzania badań DNA w cywilnych postępowaniach sądowych Kwestia.uregulowania.zasad.przeprowadzania.badań.DNA.w.cywilnych.postę-powaniach.sądowych.–.jako.istotna.dla.zabezpieczenia.prawa.obywateli.do.właściwej.
i.zgodnej.z.wymogami.sprawiedliwości.procedury.sądowej.–.od.siedmiu.lat.pozostaje.
w.kręgu.zainteresowań.Rzecznika..
W. grudniu. 2004. r.. Kodeks. postępowania. karnego. i. ustawa. o. Policji. zostały.
uzupełnione.o.przepisy.dotyczące.sposobu.i.mocy.dowodowej.badań.DNA.w.postę-powaniu.karnym..W.czerwcu.2005.r..Rzecznik.zwrócił.się.do.ówczesnego.Ministra.
Zdrowia.z.prośbą.o.ocenę.stanu.prac.legislacyjnych.nad.regulacją.dotyczącą.przepro-wadzania.badań.DNA.dla.celów.postępowania.cywilnego..Minister.Zdrowia.zgodził.
się.z.koniecznością.uregulowania.tych.kwestii.i.zgłosił.gotowość.współpracy.nad.me-dycznymi.aspektami.zagadnienia..W.listopadzie.2007.r..odbyło.się.spotkanie.robocze.
przedstawicieli.Ministerstwa.Sprawiedliwości.i.Ministerstwa.Zdrowia.mające.na.celu.
rozważenie.ewentualnej.konieczności.prawnego.uregulowania.wykorzystania.badań.
DNA.jako.środka.dowodowego.w.sądowym.postępowaniu.cywilnym..
Wpływ,. jaki. wyniki. badań. DNA. w. cywilnych. sprawach. sądowych. wywierają.
na.losy.licznych.rodzin,.prawa.dziecka.oraz.stan.cywilny.osób.powoduje,.iż.niezbędne.
jest.szybkie.opracowanie.standardów.medycznych.ich.przeprowadzania.pozwalają-cych.na.zagwarantowanie.ich.rzetelności.i.zgodności.z.prawdą.materialną..Rzecznik.
72
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
zwrócił.się139.do.Ministra.Zdrowia.o.poinformowanie.o.stanowisku.w.przedmiotowej.
kwestii..
Minister.poinformował140 ,.że.obowiązujące.regulacje.prawne.z.zakresu.postępo-wania. dowodowego. w. postępowaniu. cywilnym. zakładają. możliwość. dopuszczenia.
przez.sąd.na.każdym.etapie.postępowania.dowodu.z.badań.DNA..Jednocześnie.Mini- sterstwo.Zdrowia.dostrzega.potrzebę.uregulowania.technicznych.aspektów.przepro-wadzania.badań.DNA,.w.szczególności.poprzez.ustanowienie.jednolitej.procedury.
zabezpieczającej.prawidłowy.przebieg.pobierania.próbek.badawczych.oraz.standar-dów.badania.i.opiniowania.tak,.aby.możliwe.było.wykluczenie.pomyłek.lub.nadużyć.
ze.strony.badanych.lub.badających..Z.uwagi.na.charakter.takiej.regulacji.musiałaby.
ona.przybrać.postać.aktu.wykonawczego..Rozważenia.wymaga.jednak.kwestia.sposo- bu.powiązania.takiego.aktu.z.przepisami.procesowymi..Inicjatywa.wprowadzenia.sto-sownych.przepisów.regulujących.wykorzystanie.badań.DNA.w.sprawach.cywilnych.
należy.do.Ministra.Sprawiedliwości.
Po.uzyskaniu.powyższych.wyjaśnień,.Rzecznik.zwrócił.się141 .do.Ministra.Zdro-wia.ponownie.o.przedstawienie.stanowiska.w.sprawie..Rzecznik.stwierdził,.że.celem.
jego.działań.jest.stworzenie.regulacji.wykonawczej.wprowadzającej.techniczne.i.me- dyczne.standardy.wykonywania.badań.kodu.genetycznego,.uniemożliwiające.mani- pulacje.np..przy.pobieraniu,.oznaczaniu.i.magazynowaniu.próbek..Właściwość.Mini-stra.Sprawiedliwości.w.tej.sprawie.ogranicza.się.jedynie.do.wydania.upoważnienia..
Tymczasem.Rzecznik.otrzymał.wyjaśnienia,.z.których.wynikało,.że.Minister-stwo. Zdrowia. dostrzega. potrzebę. uregulowania. technicznych. aspektów. przepro- wadzania.badań.DNA,.jednak.inicjatywa.wprowadzenia.stosownych.przepisów.re-gulujących. wykorzystanie. badań. DNA. w. sprawach. cywilnych. należy. do. Ministra.
Sprawiedliwości..
5. Procedura uregulowania opieki nad dzieckiem na czas trwania postępowania sądowego
Do.Rzecznika.zwracali.się.rodzice,.których.władza.rodzicielska.została.przez.sąd.
ograniczona.bez.przeprowadzenia.postępowania.dowodowego,.a.zwłaszcza.bez.wy-słuchania.uczestników.postępowania..Chodzi.tu.o.sytuacje,.w.których.sąd.rodzinny.
wydaje.rozstrzygnięcie.o.formie.sprawowania.opieki.rodzicielskiej.na.czas.trwania.
postępowania.sądowego..
We.wszystkich.sprawach,.w.których.sąd.rozstrzyga.o.władzy.rodzicielskiej.nad.
małoletnimi.dziećmi.(np..w.sprawach.o.rozwód.czy.separację,.bądź.o.uregulowanie.
opieki.nad.dzieckiem.na.podstawie.art..106.lub.107.kodeksu.rodzinnego.i.opiekuń-czego),.postanowienie.o.zabezpieczeniu.z.reguły.zapada.na.posiedzeniu.niejawnym,.
bez.przeprowadzenia.dowodów..
139. RPO-383896-IV/01.z.8.lipca.2008.r.
140. Pismo.z.22.października.2008.r.
141. RPO-383896-IV/01.z.18.grudnia.2008.r..
3 działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
Zdaniem.Rzecznika.konieczne.jest.rozważenie.takich.zmian.legislacyjnych,.które.
zapewnią.rozpoznanie.wniosku.o.zabezpieczenie.w.sprawie.dotyczącej.opieki.rodzi-cielskiej.na.jawnym.posiedzeniu.sądowym.(przy.zachowaniu.zasady.natychmiastowej.
wykonalności.orzeczeń)..Rzecznik.zwrócił.się142 .do.Ministra.Sprawiedliwości.o.przed-stawienie.stanowiska.w.sprawie..
Minister.poinformował143 ,.że.jeżeli.potrzeba.interwencji.nie.jest.nagła.i.nie.wy- maga.działania.z.urzędu.(zwykły.wniosek.o.uregulowanie.stosunków.na.czas.postę-powania),. postanowienie. mogłoby. być. wydawane. po. przeprowadzeniu. rozprawy..
Ponadto.można.również.rozważyć.zmianę,.polegającą.na.tym,.że.w.sytuacji.nagłej.
lub.wymagającej.działania.z.urzędu.właściwy.byłby.tylko.sąd.rodzinny,.choćby.nawet.
toczyła.się.sprawa.rozwodowa..Wtedy.postanowienie.powinno.być.wydane.na.po- siedzeniu.niejawnym..Stanowisko.przedstawione.przez.Rzecznika.zostanie.wykorzy- stane.w.pracach.legislacyjnych.dotyczących.postępowania.egzekucyjnego,.prowadzo-nych.obecnie.w.Ministerstwie.Sprawiedliwości.
6. Dochodzenie roszczeń zwrotnych od osób, które swym bezprawnym działaniem doprowadziły do wypłaty odszkodowań przez Skarb Państwa
W.odpowiedzi.na.wcześniejsze.wystąpienie.Rzecznika.dotyczące.instytucji.po- wództw.regresowych,.Minister.Sprawiedliwości.–.Prokurator.Generalny.poinformo-wał144 .o.problemach,.związanych.z.interpretacją.i.stosowaniem.przepisów.dotyczą-cych.wytaczania.powództw.regresowych.na.podstawie.art..557.§.1.i.2.k.p.k..Zawarta.
w.odpowiedzi.informacja.o.włączeniu.do.konsultacji.właściwych.komórek.organiza-cyjnych.Ministerstwa.Sprawiedliwości,.Ministerstwa.Finansów,.Ministerstwa.Skarbu.
Państwa,.Przewodniczącego.Krajowej.Rady.Sądownictwa,.Rządowego.Centrum.Le-gislacji.i.Prezesa.Prokuratorii.Generalnej.Skarbu.Państwa,.spowodowała,.że.Rzecznik.
zwrócił.się145.do.Ministra.Sprawiedliwości.o.poinformowanie.o.wynikach.konsultacji.
oraz.ewentualnych.dalszych.działaniach.
Minister.poinformował146 ,.że.podjęte.konsultacje.doprowadziły.do.zgodności.stano- wiska.o.konieczności.podjęcia.działań.mających.na.celu.nowelizację.przepisów.regulują- cych.kwestie.związane.z.wprowadzeniem.instytucji.roszczenia.regresowego,.przysługu-jącego.Skarbowi.Państwa.wobec.osób,.które.swoim.działaniem.spowodowały.niesłuszne.
skazanie,.zastosowanie.środka.zabezpieczającego,.niewątpliwie.niesłuszne.tymczasowe.
aresztowanie.lub.zatrzymanie..Zadania.tego.podjęła.się.Prokuratura.Krajowa.
Rzecznik. zwrócił. się. do. Ministra. Sprawiedliwości147. o. udzielenie. informacji.
o.przebiegu.i.wynikach.prac.legislacyjnych.
142. RPO-596390-IV/08.z.14.listopada.2008.r..
143. Pismo.z.15.grudnia.2008.r.
144. Pismo.z.5.września.2007.r.
145. RPO-522661-II/06.z.17.kwietnia.2008.r..
146. Pismo.z.21.maja.2008.r.
147. RPO-522661-II/06.z.dnia.19.listopada.2008.r.
4
Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2008
Minister.poinformował148.Rzecznika,.że.prace.nad.projektem.ustawy.pozostają.
w.końcowej.fazie..Po.ich.zakończeniu.projekt.nowelizacji,.opracowany.na.podstawie.
założeń.przygotowanych.w.Prokuraturze.Krajowej,.zostanie.skierowany.do.uzgod-nień.wewnętrznych.w.I.kwartale.2009.r.
Rzecznik.będzie.śledził.postęp.prac.legislacyjnych.w.tej.kwestii.
7. Doręczenia pism sądowych w postępowaniu cywilnym na adres skrytki pocztowej Kilkuletnie.zabiegi149 .Rzecznika.o.wprowadzenie.odpowiednich.zmian.w.Kodek-sie.postępowania.cywilnego,.w.przedmiocie.umożliwienia.doręczeń.pism.sądowych.
w.postępowaniu.sądowym.na.wskazany.przez.stronę.adres.skrytki.pocztowej.przynio-sły.spodziewany.efekt..
Konstytucja.wymaga.bowiem,.aby.postępowanie.sądowe.było.ukształtowane.zgod-nie.z.zasadami.sprawiedliwości.(art..45.ust..1)..Wymaganie.to.dotyczy.również.reguł.
dokonywania.doręczeń150..W.ocenie.Rzecznika.ten.sposób.doręczeń.pism.sądowych.
pozwalałby.również.uniknąć.częstych.perturbacji.związanych.z.zaginięciem.tzw..awiza.
w.sprawach,.w.których.strony.(współuczestnicy).mieszkający.pod.tym.samym.adresem.
pozostają.w.konflikcie.(np..sprawy.rozwodowe,.działowe)..W.założeniu.jednak.regulacja.
taka.miała.ułatwić.dostęp.do.sądu.także.tym.wszystkim,.którzy.z.różnych.przyczyn.nie.
mogą.odbierać.korespondencji.w.miejscu.zamieszkania,.czy.też.siedzibie.przedsiębior-stwa..W.uzasadnieniu.projektu.nowelizacji.ustawy.wywodzono,.iż.„sposób.ten.może.
znaleźć.szersze.zastosowanie;.może.być.zastosowany.także.do.innych.–.poza.bezdom-nymi.–.uczestników.postępowań.sądowych,.także.niebędących.osobami.fizycznymi”.
W.dniu.9.maja.2007.r..wprowadzono.do.Kodeksu.postępowania.cywilnego.prze-pis,.który.stanowi,.iż.na.wniosek.strony.doręczenie.może.być.dokonane.na.wskazany.
przez.nią.adres.skrytki.pocztowej..Dopuszczenie.doręczania.pism.sądowych.za.po- średnictwem.skrytki.pocztowej.spowodowało.postęp.w.uskutecznianiu.wartości.kon-stytucyjnych,.w.tym.zwłaszcza.służy.realizacji.prawa.do.sądu.osób,.które.są.bezdomne.
i.tym.samym.nie.mogą.podać.adresu.miejsca.zamieszkania..
Jednak.przepis.ten.nie.jest.stosowany,.bowiem.rozporządzenie.Ministra.Sprawied- liwości.w.sprawie.szczegółowego.trybu.doręczania.pism.sądowych.przez.pocztę.w.po-stępowaniu.cywilnym151,.jest.niedostosowane.do.aktualnych.wymagań.ustawowych.
Liczne. skargi. obywateli. na. odmowę. przez. sądy. rozpoznające. sprawy. cywilne.
dokonywania. doręczeń. na. wskazaną. skrytkę. pocztową. z. powodu. braku. procedur,.
spowodowało.skierowanie.przez.Rzecznika.wystąpienia152.w.tej.sprawie.do.Ministra.
Sprawiedliwości..
148. Pismo.z.dnia.17.grudnia.2008.r.
149. RPO/347732/2000/IV.z.5.października.2000.r..i.18.grudnia.2001.r..RPO/479912/IV/2004.z.26.stycz-nia.2005.r.
150. Por..wyrok.Trybunału.Konstytucyjnego.z.7.września.2002.r..(sygn..akt.SK.35/01).
151. Rozporządzenie.z.17.czerwca.1999.r..(Dz.U..Nr.62,.poz..697.z.późn..zm.).
152. RPO-587706-IV/08.z.3.lipca.2008.r.
działania podejmowane dla ochrony konkretnych praw i wolności
Minister.poinformował153 ,.iż.w.Ministerstwie.Sprawiedliwości.opracowano.pro-jekt.nowelizacji.tego.rozporządzenia.