Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób peł-niących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów sa-morządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.
1. Ograniczenie dostępu do informacji publicznej, jaką stanowią pytania egzaminacyjne z przeprowadzonych już egzaminów
Rzecznik zgłosił358 udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie wnio-sku Naczelnej Rady Lekarskiej o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty359.
Jako przedmiot kontroli w niniejszej sprawie Rzecznik wskazał art. 14c ust. 4 i 5 oraz art. 16 rc ust 6 i 7 ustawy zawodach lekarza i lekarza dentysty. Przepisy te wprowadzają dla ogółu obywa-teli ograniczenie dostępu do informacji publicznej w postaci pytań przeprowadzonych Lekarskich Egzaminów Końcowych (LEK), Lekarsko-Dentystycznych Egzaminów Końcowych (LDEK) oraz Państwowych Egzaminów Specjalizacyjnych (PES) przez okres 5 lat. Ponadto, we wcześniejszym okresie zawężają również podmiotowo możliwość dostępu do tych informacji oraz wprowadza-ją ograniczenia dotyczące formy tego dostępu. Wgląd do pytań jest więc możliwy tylko dla osób przystępujących do egzaminu i wyłącznie w drodze okazania ich w siedzibie Centrum Egzaminów Medycznych (CEM). Rzecznik w pełni podzielił pogląd Wnioskodawcy wyrażony również przez Trybunał Konstytucyjny360, iż nie sposób wykazać konstytucyjnych przesłanek, które mogłyby uzasadniać ograniczenie dostępu do informacji publicznej, jaką stanowią pytania egzaminacyjne z przeprowadzonych już LEK, LDEK i PES. Rzecznik zwrócił ponadto uwagę, że całkowite wyłą-czenie dostępu do informacji publicznej we wskazanym zakresie przez okres 5 lat powoduje wy-łączenie spod kontroli społecznej podstawowego przedmiotu działalności organu publicznego, jakim jest CEM. Forma udostępnienia pytań przewidziana we wskazanych przepisach w istotny osób ogranicza też prawo osób, które uczestniczyły w egzaminach medycznych do informacji wy-tworzonych przez podmiot publiczny i w bezpośredni sposób dotyczących ich sytuacji życiowej.
Przepisy te uniemożliwiają również wykorzystanie tych informacji publicznych w uzasadnionych celach np. w celach edukacyjnych. W ocenie Rzecznika kwestionowane przepisy naruszają więc
358 VII.6060.20.2019 z 16 maja 2019 r., sygn. akt K 13/19.
359 Ustawa z 5 grudnia 1996 r. (Dz.U. z 2019 r., poz. 537, ze zm.).
360 Wyrok TK z 7 czerwca 2016 r., sygn. akt K 8/15.
istotę prawa do informacji publicznej. Wyłączają bowiem bez uzasadnionej konstytucyjnie przy-czyny pewien obszar działalności organów władzy publicznej z zakresu prawa dostępu do informa-cji publicznej, a tym samym czynią niemożliwym realizowanie podstawowych funkinforma-cji tego konsty-tucyjnego prawa. Mając na uwadze powyższe, zdaniem Rzecznika, art. 14c ust. 4 i 5 oraz art. 16rc ust. 6 i 7 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty są niezgodne z konstytucyjną zasadą pro-porcjonalności.
Rzecznik oczekuje na rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie.
2. Ocena zgodności artykułu 11c ustawy o KRS z Konstytucją
Rzecznik przystąpił361 do toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym postępowania z wniosku grupy posłów na Sejm VIII Kadencji, którzy wnieśli o stwierdzenie przez TK, że art. 11c ustawy o KRS362 rozumiany w ten sposób, że przepis ten nie daje podstaw do odmowy udzielenia informacji publicznej w postaci wykazu sędziów popierających zgłoszenie kandydata na członka KRS wybieranego spośród sędziów jest niezgodny z konstytucyjnym prawem do ochrony życia prywatnego, prawem do autonomii informacyjnej oraz zasadą zaufania obywateli do państwa i sta-nowionego przez nie prawa.
W grudniu 2019 r. grupa posłów na Sejm IX Kadencji ponownie złożyła wniosek w tej sprawie.
W nowym wniosku jako dodatkowy przedmiot kontroli wskazano art. 5 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej363 (dalej jako: „u.d.i.p.”), rozumiany w ten sposób, że wyrażenie przez sę-dziego poparcia dla kandydata do KRS ma związek z wykonywaniem przez sęsę-dziego wyrażającego takie poparcie funkcji publicznych, a zatem dostęp do takiej informacji nie podlega ograniczeniu ze względu na ochronę prywatności tego sędziego.
Rzecznik wniósł o umorzenie postępowania w niniejszej sprawie w całości, na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, z uwagi na niedopuszczalność wydania orzeczenia. W ocenie Rzecznika, wskazany przez wnioskodawcę art. 11c ustawy o KRS jest nieadekwatnym przedmiotem kontroli w niniejszej sprawie, zaś stanowisko grupy posłów jest nieprawidłowe. Nie sposób bowiem zgodzić się z poglądem, że w orzecznictwie sądów administracyjnych doszło do nadania zupełnie nowej tre-ści normatywnej art. 11c ustawy o KRS. Wręcz przeciwnie, sposób rozumienia tego przepisu przy-jęty przez sądy administracyjne jest zgodny z jego wykładnią językową i systemową. Niezależnie od intencji ustawodawcy, w treści tego przepisu nie został bowiem sformułowany zakaz udostęp-nienia informacji publicznej zgodnie z przepisami u.d.i.p. Nie określono w nim również w sposób szczegółowy zasad i trybu udostępniania informacji publicznej, co pozwalałoby uznać, że wyłącza on zastosowanie u.d.i.p zgodnie z treścią art. 1 ust. 2 tej ustawy. Możliwość udostępnienia wykazu sędziów popierających zgłoszenie kandydata do KRS nie wynika więc z normy wyrażonej w art. 11c ustawy o KRS, ale z przepisów u.d.i.p. Nie jest więc możliwa ocena zgodności tego przepisu z art. 47 i art. 51 Konstytucji.
361 VII.6060.43.2019 z 9 września 2019 r., sygn. akt K 16/19.
362 Ustawa z 12 maja 2011 r. (Dz.U. z 2019 r. poz.84, ze zm.).
363 Ustawa z 6 września 2011 r. (Dz. U. z 2019 r., poz. 1429).
Rzecznik zauważył, że wniosek złożony w niniejszej sprawie zmierza de facto do nadania art. 11c ustawy o KRS treści normatywnej, której przepis ten nie posiada, a nie do wyeliminowania narusza-jącej standardy konstytucyjne wykładni. Wnioskodawca kwestionuje bowiem niedopatrzenie się przez sądy administracyjne w art. 11c ustawy o KRS normy, której przepis ten w rzeczywistości nie zawiera. Dokonanie kontroli zgodnie z treścią wniosku wymagałoby od Trybunału Konstytucyjne-go wykroczenia poza przyznane mu przepisami prawa kompetencje. Wydanie wyroku interpreta-cyjnego zgodnie z treścią wniosku należy więc uznać za niedopuszczalne.
W ocenie Rzecznika za niedopuszczalne należy również uznać wydanie orzeczenia w zakresie dotyczącym wskazanego jako przedmiot kontroli art. 5 ust. 2 u.d.i.p. Wnioskodawcy domagają się bowiem de facto dokonania przez Trybunał Konstytucyjny kontroli stosowania prawa przez sądy administracyjne. Wskazany przepis zawiera ogólne przesłanki ograniczenia prawa dostępu do in-formacji publicznej, które każdorazowo podlegają subsumpcji do określonych stanów faktycznych dokonywanej przez organy zobowiązane do udzielania informacji publicznej i przez sądy admini-stracyjne dokonujące kontroli zgodności z prawem działalności organów administracji publicznej.
Wnioskodawcy nie kwestionują w niniejszej sprawie zgodności przesłanek wskazanych w art. 5 ust. 2 u.d.i.p., a więc normatywnej treści tego przepisu, z konstytucyjnymi standardami ograniczeń praw i wolności, ale domagają się dokonania kontroli zastosowania jednej z tych przesłanek do kon-kretnego stanu faktycznego.
W razie nieuwzględnienia przez Trybunał wniosku o umorzenie niniejszego postępowania, Rzecznik wniósł o stwierdzenie, że art. 11c ustawy o KRS w rozumieniu utrwalonym w orzecz-nictwie sądów administracyjnych nie jest niezgodny z art. 2, 47 i 51 Konstytucji, a art.5 ust. 2 u.d.i.p. jest zgodny z art. 47 i art. 51 Konstytucji.