Regulacje zawarte w porządkach wewnętrznych jednostek penitencjarnych

Z dotychczas prowadzonej korespondencji w przedmiocie regulacji zawartych w porządkach wewnętrznych jednostek penitencjarnych wynika, że Dyrektor Generalny Służby Więziennej wy-dał polecenie dokonania przeglądu przez dyrektorów okręgowych SW zarządzeń regulujących porządek wewnętrzny jednostek penitencjarnych i wyeliminowania zapisów, które nie gwaran-tują pełni praw przysługujących osobom pozbawionym wolności. Rzecznik zwrócił jednak uwagę, że niektóre porządki wewnętrzne wciąż zawierają zapisy sprzeczne z regulacjami zawartymi w ak-tach wyższego rzędu.

Wciąż wiele zarządzeń dyrektorów jednostek penitencjarnych zobowiązuje osoby pozbawione wolności do korzystania z odzieży nieodpowiedniej do pory roku i panujących warunków

atmosfe-188 IX.517.2796.2016 z 31 lipca 2019 r.

rycznych. Rzecznik zwracał się do Dyrektora Generalnego o podjęcie skutecznych działań w celu wyeliminowania z porządków wewnętrznych zakładów karnych i aresztów śledczych zapisów, któ-re są niezgodne z obowiązującym prawem i nie gwarantują pełni praw przysługujących osadzonym w zakresie korzystania z odzieży odpowiedniej do pory roku. Niestety, apel ten pozostał bez odze-wu. Regułą jest już, że w okresie letnim wpływa do Biura RPO wiele pism od osób pozbawionych wolności w sprawie braku możliwości zaspokojenia pragnienia w trakcie korzystania ze spaceru.

Analiza porządków wewnętrznych potwierdziła, że niestety nadal w niektórych jednostkach peni-tencjarnych zasadą jest zakaz wynoszenia przez osadzonych na place spacerowe napoju. Porządki wewnętrzne zawierają też zapisy, które nie korelują z działaniami podejmowanymi przez Służbę Więzienną na rzecz skutecznej resocjalizacji osób pozbawionych wolności. Wielokrotnie ze stro-ny Służby Więziennej padały deklaracje, że administracja więzienna szczególną wagę przywiązuje do podtrzymywania oraz umacniania więzi pomiędzy rodzicem odbywającym karę a dzieckiem.

W ramach programów ukierunkowanych na integrację rodzin, wszystkie sale widzeń, w których dzieci mogą spotkać się ze swoimi rodzicami, zostały wyposażone w kąciki z grami i zabawkami.

Wydawałoby się, że są to miejsca wspólnej zabawy skazanego rodzica z dzieckiem. Budowania w tych warunkach więzi z własnymi dziećmi pozbawione są jednak osoby przebywające w jednym z aresztów śledczych. Podczas trwania widzenia zabrania się im bowiem wstawania od stolika, przy którym widzenie się odbywa. Zatem małoletni, który przybył na spotkanie z rodzicem, z kącika zabaw może korzystać wyłącznie sam. W opinii Rzecznika dobrą praktyką w każdym więzieniu powinno być zapewnienie skazanemu rodzicowi możliwości spędzenia czasu z dzieckiem również na wspólnej zabawie. Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się¹⁸⁹ Dyrektora Generalnego SW z prośbą o przedstawienie swojego stanowiska w podniesionych sprawach i powiadomienie o pod-jętych w nich decyzjach.

Dyrektor wyjaśnił¹⁹⁰, że po otrzymanej od Rzecznika korespondencji dyrektorzy okręgowi Służby Więziennej poddali analizie wskazany przez RPO zakres i podjęli stosowne decyzje. Przy-toczony zapis porządku wewnętrznego oddziału zewnętrznego w kontekście wielu pism nadsyła-nych do Biura RPO w sprawie cyt. „(...) braku możliwości zaspokojenia pragnienia (...)” nie oznacza, że administracje jednostek nie reagują w sposób odpowiedni na panujące warunki atmosferyczne uniemożliwiając osadzonym zabranie ze sobą napojów. Wątpliwa również pozostaje teza, że pod-czas widzenia skazani z aresztu śledczego pozbawieni są możliwości budowania więzi z własnymi dziećmi. Dyrektor zapewnił także, że opisane przez Rzecznika w piśmie przypadki nieprawidło-wości poddano kontroli. Jednocześnie podkreślił, że prowadzony dialog dotyczący wykonywania tymczasowego aresztowania oraz kar pozbawienia wolności i środków przymusu skutkujących po-zbawieniem wolności sprzyja realizowaniu przez Służbę Więzienną zadań w sposób humanitarny z poszanowaniem godności ludzkiej osadzonych.

189 IX.517.1709.2016 z 31 lipca 2019 r.

190 Pismo z 8 października 2019 r.

Warunki bytowe w wieloosobowych celach mieszkalnych

Rzecznik po raz kolejny zwrócił się¹⁹¹ do Służby Więziennej o przedstawienie informacji na temat prac modernizacyjnych, przeprowadzonych w jednostkach penitencjarnych, w zakresie zabudowy kącików sanitarnych, włączania umywalek w obręb kącików sanitarnych i modernizacji więzien-nych łaźni.

W odpowiedzi wskazano, że do zabudowy pozostało 666 kącików sanitarnych. W 2019 r. planuje się wykonanie stosownej zabudowy w 381 celach wieloosobowych. W Okręgowym Inspektora-tom Służby Więziennej w Białymstoku, Bydgoszczy, Koszalinie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Opolu, Rzeszowie oraz Szczecinie wszystkie jednostki penitencjarne na koniec 2018 roku posiadają zabu-dowane kąciki sanitarne w celach mieszkalnych wieloosobowych. Problem braku pełnej zabudowy kącików sanitarnych w największym stopniu dotyczy jednostek w Okręgowych Inspektoratach Służby Więziennej w Katowicach (306 cel) i Wrocławiu (154). Odnośnie więziennych łaźni poin-formowano, że na 758 łaźni użytkowanych obecnie w jednostkach penitencjarnych, 78 nie posiada wyodrębnionych, indywidualnych stanowisk prysznicowych. W 2019 r. planuje się wydzielenie in-dywidualnych stanowisk prysznicowych w 30 łaźniach więziennych.

Jednocześnie Służba Więzienna przygotowuje projekt budowy nowych obiektów w istniejących jednostkach penitencjarnych, m.in. w celu zwiększenia liczby miejsc zakwaterowania skazanych.

Rzecznik zwrócił się¹⁹² o przedstawienie informacji na ten temat.

Centralny Zarząd Służby Więziennej wskazał, że opracowuje założenia dotyczące wykorzysta-nia środków funduszy norweskich w ramach Programu „Sprawiedliwość” w obszarze pn. „Służba więzienni i areszt przedprocesowy”, który będzie realizowany w ramach III. Perspektywy Norwe-skiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021. Nowe pawilony mieszkalne będą przeznaczone dla ok. 200-250 osadzonych, z salami wykładowymi i terapeutycznymi. Ich uwarunkowania architek-toniczne pozwolą na ewentualne zwiększenie powierzchni mieszkalnej przypadającej na osadzo-nego z 3 m² do 4 m².

Zakłady rehabilitacji więźniów (tzw. domów przejściowych – ang.: Half Way House) będą usytu-owane w: AŚ w Radomiu, ZK w Dębicy (OZ w Chmielowie), ZK w Kamińsku, ZK w Koziegłowach i nowej jednostce w Sosnowcu (5 obiektów). Będą one ostatnim elementem w procesie readapta-cji skazanych, który stanowić będzie pomost pomiędzy osadzeniem w więzieniu i życiem w spo-łeczeństwie. Odbywanie kary pozbawienia wolności będzie realizowane w ścisłym powiązaniu z pracą i nauką prowadzoną w warunkach zbliżonych do warunków panujących w społeczeństwie otwartym. Proces resocjalizacji prowadzonej w tzw. domach przejściowych oparty będzie na ści-słej interakcji Służby Więziennej z instytucjami zewnętrznymi tj. kuratorską służbą sądową, or-ganizacjami pozarządowymi, kościołami i innymi oror-ganizacjami pomocowymi. Obiekty zostaną usytuowane w bezpośrednim sąsiedztwie jednostek penitencjarnych, ale poza ich obrębem i będą zarządzane przez Służbę Więzienną. Będą one funkcjonowały jako zakłady karne typu otwartego o maksymalnie zmniejszonym systemie dozoru i przeznaczone dla grup od 22 do 50 skazanych do-rosłych i młodocianych, którzy będą odbywać tam karę pozbawienia wolności w okresie do 6

mie-191 IX.517.1494.2015

192 IX.517.3029.2018

sięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub przed wykonaniem kary. Co najmniej jeden z obiektów będzie dedykowany osadzonym kobietom.