– Prawo do azylu oraz status uchodźcy
1. Projekt nowelizacji ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP
W związku z pracami nad projektem ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochro-ny na terytorium RP oraz niektórych inochro-nych ustaw Rzecznik przedstawił331 Ministrowi Spraw We-wnętrznych i Administracji uwagi na temat niektórych, proponowanych w tym projekcie regulacji.
Rzecznik postulował, aby zrezygnować z wprowadzenia do ustawy koncepcji bezpiecznego kraju trzeciego oraz bezpiecznego kraju pochodzenia z uwagi na ich nieprecyzyjność i niejednoznaczność.
Ponadto, RPO podkreślił, że zaproponowane w projekcie przesłanki stosowania trybu granicznego muszą być zgodne z przesłankami opisanymi w dyrektywie 2013/32. Porównanie treści tych doku-mentów ujawnia natomiast pewne rozbieżności w tym zakresie.
Zgodnie z przepisami projektowanej ustawy, Szef Urzędu ds. Cudzoziemców, rozpatrujący wniosek o udzielenie cudzoziemcowi ochrony międzynarodowej w trybie granicznym, zobowiąza-ny będzie do załatwienia sprawy niezwłocznie, nie później niż w terminie 20 dni od dnia złożenia przez cudzoziemca wniosku o ochronę. Decyzja wydana przez Szefa Urzędu w trybie granicznym będzie decyzją ostateczną, Rada ds. Uchodźców nie będzie rozpatrywać odwołań od takich roz-strzygnięć, a stronie pozostanie prawo do wniesienia skargi bezpośrednio do sądu administracyj-nego, w terminie 7 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia w sprawie. Zdaniem Rzecznika zachodzi poważna wątpliwość, czy projektowane regulacje są zgodne z art. 46 dyrektywy 2013/32, który gwarantuje prawo do skutecznego środka zaskarżenia, także od decyzji podjętych w trybie gra-nicznym, oraz określa uprawnienia cudzoziemca korzystającego ze wspomnianego środka w za-kresie pozostawania na terytorium państwa członkowskiego. Analizowana regulacja nie zapewnia również cudzoziemcowi gwarancji pozostawania na terytorium Polski po tym, jak skorzysta on z przysługującego mu środka zaskarżenia. Rzecznik zaproponował więc, aby do projektu ustawy wprowadzić tryb odwoławczy od decyzji wydawanych w procedurze granicznej i przekazać Radzie ds. Uchodźców kompetencje do rozpatrywania odwołań od decyzji wydawanych przez Szefa Urzę-du, z zachowaniem prawa do zaskarżenia decyzji organu odwoławczego do sądu.
331 XI.543.3.2019 z 30 marca 2019 r.
Art. 51a ust. 4 projektu ustawy wprowadza wyjątki od zasady, zgodnie z którą w decyzjach wy-dawanych na podstawie przepisów projektowanego aktu, zawierających orzeczenie o zobowiąza-niu cudzoziemca do powrotu, określany będzie termin dobrowolnego powrotu. Zgodnie natomiast z art. 51l ust. 2 pkt 1 w zw. z ust. 3 projektu ustawy, decyzja zobowiązująca cudzoziemca do powro-tu, w której nie określono terminu dobrowolnego powropowro-tu, podlegać będzie przymusowemu wy-konaniu, polegającemu na doprowadzeniu cudzoziemca do granicy, portu lotniczego lub morskie-go, przez funkcjonariuszy wyznaczonej jednostki Straży Granicznej. W ocenie Rzecznika powyższe rozwiązanie nie powinno zostać wprowadzone. Nie znajduje racjonalnego uzasadnienia zapropo-nowane w projekcie ustawy powiązanie pobytu cudzoziemca w ośrodku strzeżonym lub areszcie dla cudzoziemców, czy zastosowania środków alternatywnych do detencji, z prawdopodobień-stwem ucieczki. Nie ma również podstaw do tego, aby prawdopodobieństwo ucieczki cudzoziemca łączyć z samym faktem prowadzenia wobec niego postępowania o udzielenie ochrony międzyna-rodowej w trybie granicznym.
Zgodnie z art. 87 ust. 1 pkt 6 projektu ustawy, cudzoziemiec, w przypadku którego Szef Urzę-du ds. Cudzoziemców ustali, że wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie rozpatry-wany w trybie granicznym, będzie mógł zostać zatrzymany. Po zatrzymaniu, wobec cudzoziemca orzekane będą, łącznie, wszystkie przewidziane w ustawie, alternatywne do detencji środki zabez-pieczające postępowanie, czyli obowiązek zgłaszania się w określonych odstępach czasu do wska-zanego organu, obowiązek wpłaty zabezpieczenia pieniężnego i obowiązek zamieszkiwania w wy-znaczonym miejscu. W przypadku, gdy zastosowanie środków alternatywnych nie będzie możliwe, na podstawie art. 88a ust. 1 ustawy cudzoziemiec umieszczony zostanie w ośrodku strzeżonym, a w sytuacji, gdy istnieć będzie ryzyko, że nie podporządkuje się panującym tam zasadom, w aresz-cie dla cudzoziemców. W tym kontekśaresz-cie Rzecznik przypomniał, że w świetle przepisów dyrekty-wy 2013/32 wszelki automatyzm w stosowaniu detencji wobec cudzoziemców ubiegających się o ochronę międzynarodową jest niedopuszczalny. Ww. regulacje powinny zatem zostać zmienione tak, aby sytuacja, w której wobec cudzoziemca nie można orzec łącznego zastosowania wszystkich przewidzianych w ustawie środków alternatywnych, nie prowadziła do automatycznego i obligato-ryjnego stosowania detencji.
Nowoprojektowany art. 88b ust. 1b ustawy wskazuje, że sąd orzekający o umieszczeniu w ośrodku strzeżonym lub areszcie cudzoziemca, którego wniosek o udzielenie ochrony międzyna-rodowej rozpatrywany jest w trybie granicznym, powinien wskazać do wykonania detencji placów-kę położoną możliwie najbliżej przejścia granicznego, w którym wnioskodawca złożył swój wnio-sek. Tymczasem umieszczenie wnioskodawcy w ośrodku strzeżonym lub areszcie na terytorium Polski oznaczać będzie, że wszystkie czynności z udziałem cudzoziemca, podejmowane przez or-gan w toku postępowania uchodźczego, odbywać się będą w danej placówce detencyjnej, a zatem poza granicą lub strefą tranzytową. Postępowanie o udzielenie ochrony międzynarodowej, prowa-dzone w warunkach detencji, nie będzie zatem odpowiadać podstawowym założeniom trybu gra-nicznego, wynikającym z dyrektywy 2013/32.
Zgodnie z art. 89 ust. 1 pkt 2 projektu ustawy, sąd wydaje postanowienie o umieszczeniu cu-dzoziemca, którego wniosek o ochronę rozpatrywany jest w trybie granicznym, w ośrodku strze-żonym lub areszcie dla cudzoziemców na okres 28 dni. W przypadku zaś, gdy przed upływem tego okresu zaistnieje uzasadnione przypuszczenie, że wykonanie zobowiązania do powrotu
orzeczo-nego w decyzji wydanej w trybie granicznym ulegnie przedłużeniu, okres stosowania detencji przedłużany będzie do 90 dni. Projekt ustawy wyłącza przy tym możliwość orzeczenia wobec cu-dzoziemca środków wolnościowych, w miejsce przedłużanej przez sąd detencji. Rozwiązanie takie nie znajduje jednak uzasadnienia i pozostaje w sprzeczności z przepisami dyrektywy 2008/115.
W tym zakresie Rzecznik zaproponował zmianę przepisu, aby sąd rozstrzygający o przedłużeniu okresu stosowania detencji wobec cudzoziemca, w sprawie którego w postępowaniu prowadzo-nym w trybie graniczprowadzo-nym wydana została decyzja orzekająca o zobowiązaniu do powrotu, mógł ocenić możliwość zastosowania środków zabezpieczających wykonanie tej decyzji, niezwiązanych z pobawieniem wolności.
Projekt ustawy w sposób istotny zawęża jedną z przesłanek wyłączających możliwość zastoso-wania detencji wobec osoby zatrzymanej. Zgodnie z zaproponowanym w projekcie ustawy nowym brzmieniem art. 88a ust. 3 pkt 2, osób wnioskujących o ochronę międzynarodową nie umieszcza się w ośrodku strzeżonym ani nie stosuje się wobec nich aresztu dla cudzoziemców w przypadku, gdy ich stan psychofizyczny może uzasadniać domniemanie, że byli ofiarami tortur lub innego okrut-nego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Tymczasem obecnie obowiązująca wersja tego przepisu wyłącza stosowanie detencji wobec wszystkich tych cudzoziemców, których stan psychofizyczny może uzasadniać domniemanie, że byli poddani przemocy. Pojęcie tortur, nie-ludzkiego i okrutnego traktowania lub karania jest węższe, niż pojęcie przemocy. W konsekwencji, po wejściu w życie projektowanych zmian, nie każda doświadczona przemoc, niezależnie od stop-nia jej dotkliwości i wpływu na stan psychofizyczny zatrzymanego cudzoziemca, będzie uznawana za przesłankę wyłączającą możliwość zastosowania detencji.
Projektowana ustawa wprowadza także zmiany do obowiązującej ustawy o cudzoziemcach.
Jedną z zaproponowanych zmian jest uchylenie art. 331 tego aktu, na podstawie którego w przy-padku, gdy cudzoziemiec złożył skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego na decyzję o zo-bowiązaniu go do powrotu wraz z wnioskiem o wstrzymanie jej wykonania, termin dobrowolnego powrotu lub termin przymusowego wykonania decyzji z mocy prawa przedłuża się do dnia wyda-nia przez sąd postanowiewyda-nia w sprawie tego wniosku. Uchylenie art. 331 ustawy o cudzoziemcach spowoduje zatem, że decyzje zobowiązujące cudzoziemca do powrotu do kraju pochodzenia będą wykonywane przed rozpatrzeniem przez sąd administracyjny złożonej przez cudzoziemca skargi, a nawet przed rozpoznaniem przez sąd wniosku cudzoziemca o wstrzymanie wykonania skarżonej decyzji. Tak istotne ograniczenie suspensywności decyzji orzekających o zobowiązaniu do powro-tu budzi poważne wątpliwości co do zgodności projektowanych regulacji z przepisami Karty Praw Podstawowych UE oraz Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Brak skutecznego dostępu do procedury uchodźczej na przejściu granicznym w Terespolu
W 2019 r. przeprowadzona została trzecia332 wizytacja przedstawicieli Rzecznika Praw Obywa-telskich kolejowego przejścia granicznego między Polską i Białorusią w Terespolu333. Podobnie jak
332 W dniu 23 września 2019 r.
333 Poprzednie wizytacje przejścia granicznego w Terespolu zostały przeprowadzone w dniach 11 sierpnia 2016 r. i 15 maja 2018 r.
poprzednie, również ta wizytacja była inspirowana docierającymi do Biura RPO skargami, w któ-rych opisywane były historie cudzoziemców bezskutecznie próbujących wjechać na terytorium Polski po to, aby ubiegać się o ochronę międzynarodową. W skargach tych niezmiennie, począwszy od 2015 r., przedstawiany jest podobny stan faktyczny: cudzoziemcy, mimo, że podczas odprawy granicznej wprost deklarują funkcjonariuszom SG zamiar ubiegania się o wspomnianą ochronę lub opisują wydarzenia, które pozwalają domniemywać, że z takim zamiarem stawili się na polskiej granicy, nie są do Polski wpuszczani. W drodze decyzji administracyjnych odmawia się im prawa wjazdu na terytorium RP, a następnie zawraca na Białoruś. Tymczasem, co do zasady, złożona pod-czas odprawy na granicy deklaracja o zamiarze ubiegania się o ochronę międzynarodową powin-na skutkować wpuszczeniem cudzoziemca do Polski i przyjęciem przez Straż Graniczną wniosku o udzielenie takiej ochrony.
Obserwacje poczynione podczas poprzednich wizyt pracowników Biura RPO na przejściu granicz-nym w Terespolu potwierdziły, że zdarzają się przypadki, w których funkcjonariusze Straży Granicz-nej prowadzący odprawę nie przyjmują deklaracji cudzoziemców o zamiarze ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową i nie dopuszczają do złożenia wniosku o udzielenie takiej ochrony.
Podczas wizytacji do odprawy granicznej na wizytowanym przejściu stawiło się 118 cudzoziem-ców bez dokumentów uprawniających ich do wjazdu do Polski. Byli to głównie obywatele Federacji Rosyjskiej narodowości czeczeńskiej, w większości rodziny z dziećmi. Przedstawiciele Rzecznika uczestniczyli, jako obserwatorzy, w ok. 20 rozmowach funkcjonariuszy z cudzoziemcami przepro-wadzanych w ramach kontroli granicznej. Po tych rozmowach funkcjonariusze przyjęli 4 wnioski o ochronę międzynarodową, które objęły łącznie 15 osób (dorosłych i małoletnich). W ocenie wi-zytujących nie były to jednak wszystkie osoby, które podczas rozmów wskazywały na okoliczności mogące świadczyć o tym, że celem ich przyjazdu do Polski było uzyskanie ochrony przed prześla-dowaniem w kraju pochodzenia.
Wnioski Rzecznika po przeprowadzonej wizytacji są tożsame z wnioskami z poprzednich kontroli.
Dla Rzecznika nadal kluczowym problemem pozostaje forma dokumentowania rozmów prowadzo-nych przez funkcjonariuszy SG w ramach kontroli granicznej. To w trakcie tych rozmów, na pod-stawie przekazanych przez cudzoziemca informacji, funkcjonariusz SG prowadzący odprawę może ustalić, czy cudzoziemiec jest osobą poszukującą ochrony międzynarodowej, i czy mimo braku do-kumentów uprawniających do przekroczenia granicy powinien zostać wpuszczony na terytorium Polski, a następnie dopuszczony do złożenia wniosku o wspomnianą ochronę, czy też kwalifikuje się do odmowy prawa wjazdu. Obecnie, rozmowy dokumentowane są w formie wewnętrznych no-tatek służbowych. Zgodnie z zaobserwowaną praktyką, funkcjonariusze SG nie opisują w notatce całego przebiegu rozmowy i nie odnotowują wszystkich wypowiedzi cudzoziemca. Zamieszczają wyłącznie te informacje, które w ich ocenie są kluczowe do ustalenia celu przyjazdu cudzoziem-ca do Polski. Treść notatki, w tym także dobór zawartych w niej informacji, są cudzoziem-całkowicie zależne od funkcjonariusza SG prowadzącego rozmowę z cudzoziemcem. Rozmowy nie są w żaden inny sposób rejestrowane, a samych notatek nie odczytuje się cudzoziemcom. Nie mają oni zatem żad-nej możliwości weryfikacji, ani tym bardziej sprostowania zawartych w notatkach informacji.
Brak możliwości weryfikowania przebiegu rozmów mających kluczowe znaczenie dla identyfikacji cudzoziemców jako osób poszukujących w Polsce ochrony międzynarodowej sprawia, że
cudzo-ziemcy należący do tej wrażliwej grupy nie mają gwarancji skutecznego dostępu do procedury rozpatrzenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Dlatego też, zdaniem Rzecznika, ko-nieczne jest ustawowe doprecyzowanie obowiązków funkcjonariuszy w zakresie dokumentowania przebiegu rozmowy prowadzonej z cudzoziemcami podczas odprawy granicznej. Podstawą w tym zakresie powinno być protokołowanie rozmów na jednolitych formularzach, z obligatoryjnym py-taniem o zamiar ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową. O wprowadzenie do porządku prawnego stosownych regulacji Rzecznik zwracał się m.in. do MSWiA334. Ministerstwo nie podzie-liło jednak opinii Rzecznika.
Wizytacja lotniczego przejścia granicznego na terenie Portu Lotniczego Warszawa – Okęcie oraz przystąpienie Rzecznika do postępowania administracyjnego w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej cudzoziemce, która na ww� przejściu złożyła wniosek o przyznanie ochrony
Przedstawiciele Biura RPO przeprowadzili wizytację lotniczego przejścia granicznego w Warsza-wie – Okęciu335, w celu oceny stosowanych przez Straż Graniczną procedur przyjmowania od cu-dzoziemców korzystających z ww. przejścia wniosków o udzielenie w Polsce ochrony międzyna-rodowej. Wizytacja przeprowadzona została w związku z otrzymaną przez Rzecznika informacją, że tego dnia na przejściu granicznym pojawi się cudzoziemka, która zamierza złożyć w Polsce wnio-sek o ochronę międzynarodową z powodu prześladowań doświadczonych w kraju pochodzenia na tle orientacji seksualnej.
W ocenie wizytujących, cudzoziemka została prawidłowo zidentyfikowana przez funkcjonariuszy Straży Granicznej jako osoba poszukująca w Polsce ochrony. Deklaracja cudzoziemki o zamiarze ubiegania się w Polsce o status uchodźcy, złożona podczas kontroli paszportowej, doprowadziła do przyjęcia od niej stosownego wniosku, a w konsekwencji do wszczęcia w tej sprawie postępo-wania przed Szefem Urzędu ds. Cudzoziemców. Rzecznik, mając na uwadze precedensowy charak-ter tej sprawy, zdecydował się przystąpić336 do tego postępowania, a przedstawicielka Rzecznika wzięła udział w przeprowadzonym w jego trakcie przesłuchaniu wnioskodawczyni.
Sprawa pozostaje w toku.
Pobyt humanitarny na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dla obywatela Afganistanu i obywatela Rosji narodowości czeczeńskiej
Do Rzecznika wpłynął wniosek jednej z organizacji pozarządowych o podjęcie interwencji w spra-wie cudzoziemca – obywatela Afganistanu, wobec którego miała zostać wykonana decyzja o zo-bowiązaniu do powrotu do kraju pochodzenia, wydana w 2013 r. Od czasu wydania tego
rozstrzy-334 XI.543.3.2019 z 30 marca 2019 r.
335 W dniu 12 września 2019 r.
336 XI.543.36.2019 z 5 listopada 2019 r.
gnięcia do października 2018 r., kiedy to cudzoziemiec otrzymał od Straży Granicznej informację o planowanym wykonaniu decyzji, żaden organ nie badał, czy wobec cudzoziemca nie wystąpiły nowe okoliczności, które uniemożliwiałyby wykonanie obowiązku opuszczenia terytorium Polski i powrotu do Afganistanu. W opinii Rzecznika deportacja cudzoziemca, bez ponownej analizy sytu-acji panującej w kraju pochodzenia cudzoziemca oraz jego aktualnej sytusytu-acji osobistej, mogła do-prowadzić do naruszenia prawa cudzoziemca do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego, gwa-rantowanych odpowiednio w art. 2 i art. 5 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, a także mogła stanowić nieuzasadnioną ingerencję w jego prawo do życia prywatnego, przed którą chroni art. 8 tej Konwencji.
Rzecznik zdecydował się skorzystać z uprawnienia, jakie daje mu art. 14 pkt 6 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich i skierował do Komendanta Placówki Straży Granicznej w Warszawie – Okę-ciu wniosek o wszczęcie postępowania administracyjnego w przedmiocie udzielenia cudzoziemco-wi zgody na pobyt w Polsce ze względów humanitarnych. Skierowane do właściwego organu admi-nistracji publicznej żądanie Rzecznika dotyczące wszczęcia postępowania administracyjnego jest dla tego organu wiążące. Komendant Placówki SG zobligowany był zatem do podjęcia postępowa-nia w zgłoszonej przez Rzecznika sprawie. Postępowanie to zakończyło się decyzją Komendanta o udzieleniu cudzoziemcowi zgody na pobyt humanitarny337.
W grudniu 2018 r. Rzecznik wystąpił do Komendanta Placówki Straży Granicznej Warszawa – Okęcie z podobnym wnioskiem o wszczęcie z urzędu postępowania w przedmiocie udzielenia zgo-dy na pobyt w Polsce ze względów humanitarnych obywatelowi Federacji Rosyjskiej narodowości czeczeńskiej. Decyzja na podstawie której cudzoziemiec miał opuścić terytorium Polski wydana została w 2011 r. Jej wykonanie, bez uwzględnienia sytuacji osobistej cudzoziemca i szczególnej sytuacji jego małoletniego dziecka, mogło zdaniem Rzecznika doprowadzić do naruszenia prawa do życia rodzinnego. Komendant Placówki Straży Granicznej Warszawa – Okęcie udzielił cudzo-ziemcowi zgody na pobyt humanitarny338.
Dostęp do akt o klauzuli „tajne” w postępowaniu o udzielenie ochrony międzynarodowej
Rzecznik zgłosił udział339 w postępowaniu przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w War-szawie w sprawie ze skargi cudzoziemca na decyzję Rady ds. Uchodźców o odmowie przyznania ochrony międzynarodowej w Polsce. Negatywna dla cudzoziemca decyzja wydana została w opar-ciu o zgromadzone w sprawie materiały niejawne. To na ich podstawie organ doszedł do przekona-nia, że wobec cudzoziemca zachodzą przesłanki wyłączające możliwość przyznania mu wniosko-wanej ochrony. Strona i jej pełnomocnik nie mieli wglądu do wspomnianych materiałów, a Rada ds.
Uchodźców, podobnie, jak Szef Urzędu ds. Cudzoziemców w pierwszej instancji, odstąpiła od uza-sadnienia wydanej decyzji w części dotyczącej znajdujących się w tych materiałach informacji.
337 Decyzja z 31 lipca 2019 r., ozn. NW-WA/2352/D-ZPH/2018.
338 Decyzja z 27 września 2019 r., ozn. NW-WA/1 l/D-ZPH/2019.
339 XI.543.10.2018 z 20 lutego 2019 r.
Przystępując do postępowania przed sądem administracyjnym Rzecznik podniósł zarzut narusze-nia przez organy administracyjne prawa cudzoziemca do obrony (prawa do skutecznego środka zaskarżenia). Naruszenie to, zdaniem Rzecznika, wynikać miało m.in. z faktu, że negatywne decyzje w sprawie cudzoziemca zapadły w oparciu o dotyczące go dokumenty niejawne, do których ani on, ani jego pełnomocnik nie mieli dostępu, i do których nie mogli się odnieść, a polskie prawo nie zapewnia w takich przypadkach żadnych gwarancji procesowych, które nadawałyby istniejącym środkom zaskarżenia walor skuteczności. W osobnym piśmie procesowym Rzecznik przedstawił swoje uwagi do ustaleń faktycznych przedstawionych w materiale niejawnym. Pismo RPO również objęte zostało klauzulą niejawności.
Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił340 skargę cudzoziemca uznając m.in., iż wystarczający dla skutecznej ochrony interesów strony jest fakt, że dostęp do dokumentów niejawnych posiada sąd rozpatrujący sprawę. Równocześnie jednak sąd nie odniósł się do argumentacji przedstawio-nej w piśmie procesowym Rzecznika i całkowicie pominął uwagi dotyczące istotnych dla sprawy informacji niejawnych.
Rzecznik złożył341 skargę kasacyjną od wyroku sądu pierwszej instancji. W skardze Rzecznik pod-niósł, że WSA nie podjął żadnych działań w kierunku weryfikacji informacji zawartych w niejawnym materiale dowodowym, nie przeprowadził żadnego uzupełniającego postępowania dowodowego, a nawet nie odniósł się do stawianych przez Rzecznika zarzutów. Nie sposób było zatem uznać, aby w niniejszej sprawie sąd wypełnił funkcję gwaranta prawa cudzoziemca do obrony oraz gwaranta skuteczności wnoszonych środków zaskarżenia.
Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił342 skargę kasacyjną Rzecznika i uchylił wyrok WSA. NSA stwierdził, że WSA powinien był ustosunkować się do zarzutów Rzecznika, także odnoszących się do materiałów niejawnych, zwłaszcza w kontekście zarzutu niedopełnienia przez Radę obowiązku wyczerpującego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. W przypadku, gdy strona postępowania o przyznanie ochrony międzynarodowej nie ma dostępu do zebranych w jej sprawie materiałów niejawnych, to sąd administracyjny jest bowiem gwarantem jej prawa do obrony. Gwarancję taką sąd administracyjny ma zapewnić poprzez aktywne badanie, także z urzędu, wszelkich okoliczno-ści sprawy, w tym również ustaleń faktycznych i dokonanej przez organy oceny materiału dowodo-wego objętego klauzulą niejawności.
340 Wyrok z 22 lutego 2019 r., sygn. akt IV SA/Wa 3196/18.
341 Pismo z 25 kwietnia 2019 r.
342 Wyrok z 18 grudnia 2019 r., sygn. akt II OSK 2219/19.