Relacje między interesariuszami organizacji non profit
3.4. Rola interesariuszy wewnętrznych i zewnętrznych w tworzeniu wartości
Siłą napędową organizacji trzeciego sektora jest, jak wspomniano wcześniej, z jednej strony potrzeba rozwiązania określonego problemu, którą zgłaszają bene-ficjenci, a którą opisują koncepcje popytowe, z drugiej zaś – chęć włączenia się w działalność społeczną, zgłaszana przez stronę podażową, szeroko rozumianych darczyńców. Podmiot non profit jest pośrednikiem, spełniającym rolę służebną wobec tych dwóch grup interesariuszy oraz ich potrzeb. Wyłania się tu istotna kwestia stopnia, w jakim organizacja uczestniczy w procesie przekazywania wartości od darczyńców do beneficjentów. Najprostszy model (schematycznie zaprezentowany na rysunku 3.5) zakłada, że redystrybucja przekazanych na dany cel społeczny wartości jest dominującą funkcją organizacji non profit. Za przykład może posłużyć fundacja prowadząca usługę otwierania, prowadzenia i rozliczania kont bankowych osób będących jej beneficjentami. Darczyńcy pragnący wesprzeć finansowo daną osobę wpłacają pieniądze na przypisane jej konto bankowe, zarządzane przez organizację. Pracownicy fundacji dopełniają wszystkich formalności związanych z prowadzeniem konta oraz nadzorują wydatki, upewniając się, że pieniądze z konta są wykorzystywane przez beneficjenta zgodnie z założonym celem, np. wyłącznie na leczenie i rehabilitację.
228 K. Obłój, Strategia organizacji. W poszukiwaniu trwałej przewagi konkurencyjnej, PWE, War-szawa 2007, s. 218–219.
Rysunek 3.5. Schemat prostego przepływu wartości od darczyńców do beneficjentów za pośrednictwem organizacji non profit
Źródło: opracowanie własne.
Organizacja pełni więc rolę gwaranta tego, że wsparcie zostanie udzielone zgodnie z wolą darczyńcy i potrzebami beneficjenta. Dzięki temu darczyńcy mogą pomagać konkretnym osobom znajdującym się w potrzebie, mając pewność, że przekazane środki zostaną odpowiednio wykorzystane. Zaufanie, jakim darzona jest organizacja, stanowi ogromną korzyść dla beneficjentów. Dzięki niemu mogą oni pozyskać więcej darczyńców i, co za tym idzie, uzyskać wydatniejszą pomoc.
Według opisanego schematu funkcjonuje wiele organizacji charytatywnych, przyj-mując nie tylko pieniądze, ale również żywność czy inne dobra materialne i rozdając je wśród potrzebujących. Prosty model działania sprawia, że cele obu pryncypałów oraz samej organizacji są klarowne oraz zbieżne, co zmniejsza koszty agencyjne i pozwala prowadzić efektywną działalność społeczną. Do słabości modelu można natomiast zaliczyć fakt, że organizacja nie tworzy dodatkowej wartości, a jej funkcja sprowadza się do bycia zaufanym, lecz biernym pośrednikiem. Tymczasem zarówno koncepcje popytowe, jak i podażowe uwidaczniają potencjał organizacji trzeciego sektora do samodzielnego tworzenia wartości w życiu społeczno-gospodarczym.
Rola służebna podmiotów non profit nie wyklucza przekształcania pozyskanych od darczyńców zasobów w sposób twórczy i innowacyjny, pozwalający osiągnąć efekty wykraczające poza proste przekazanie pieniędzy czy dóbr materialnych.
Jako przykład złożonego modelu tworzenia wartości może posłużyć działalność założonej w Stanach Zjednoczonych w 1902 r. organizacji Goodwill, która obecnie funkcjonuje w 16 krajach świata229. Rysunek 3.6 przedstawia schemat przepływu wartości w tej organizacji. Podstawowym celem działalności jest podniesienie jakości życia osób bezrobotnych i ich rodzin przez aktywność zawodową.
229 Wszystkie informacje dotyczące funkcjonowania organizacji Goodwill pochodzą ze strony internetowej www.goodwill.org oraz pogłębionego wywiadu osobistego przeprowadzonego z dr. M. Wirth-Davisem, dyrektorem zarządzającym oddziału Goodwill stanu Minnesota (USA) we wrześniu 2013 r.
Rysunek 3.6. Schemat złożonego przepływu wartości od darczyńców do beneficjentów za pośrednictwem podmiotu non profit na przykładzie organizacji
Goodwill
Źródło: opracowanie własne.
Aby osiągnąć ten cel, organizacja przyjmuje od darczyńców nowe oraz uży-wane ubrania, a także przedmioty codziennego użytku i wyposażenie wnętrz.
Dary te nie są jednak przekazywane potrzebującym, lecz stanowią podstawę dalszego procesu tworzenia wartości. Odnowione i odpowiednio przygotowane są sprzedawane w jednym z ponad 3 tys. sklepów prowadzonych przez Goodwill.
W 2014 r. sklepy te odnotowały łącznie obroty wysokości blisko 4 mld USD, które posłużyły do pokrycia kosztów działalności oraz dalszego tworzenia wartości dla beneficjentów. Organizacja prowadzi rozbudowaną, bezpłatną działalność dorad-czą i szkoleniową dla osób bezrobotnych oraz ich rodzin. Obok przekazywania praktycznej wiedzy istotnej na rynku pracy konsultanci i psychologowie oferują długoterminowe programy wsparcia oraz szkolenia dotyczące integracji i reintegracji społecznej imigrantów, osób niepełnosprawnych, starszych, pochodzących z rodzin patologicznych oraz mających kryminalną przeszłość. W 2014 r. z usług Goodwill skorzystało łącznie prawie 26 mln osób. Ponadto, organizacja wyszukuje podmioty, które są zainteresowane pozyskaniem nowych pracowników, oraz nawiązuje z nimi współpracę. Wśród nich są zarówno małe, lokalne firmy, jak i duże przedsiębior-stwa, a także instytucje administracji publicznej. Obok konsultacji na poziomie indywidualnym są organizowane wydarzenia o zasięgu masowym – targi pracy, prowadzone w ostatnich latach również w Internecie. Od 2014 r. działa specjalna
platforma internetowa www.goodprospects.org, przez którą poszukujący pracy mogą otrzymać wsparcie merytoryczne oraz na której mogą przeglądać oferty setek potencjalnych pracodawców230.
Aktywność Goodwill nie ogranicza się do pośrednictwa pracy, opiekunowie beneficjentów pozostają w kontakcie zarówno z nimi, jak i z pracodawcą, służąc wsparciem oraz poradą obu stronom. Organizacja również sama zatrudnia osoby do pracy czasowej w swoich oddziałach, umożliwiając im zdobycie doświadczenia zawodowego już podczas szkoleń. Z ostatniego raportu organizacji wynika, że w 2013 r.
pracę znalazło 260 tys. beneficjentów, którzy zarobili łącznie ponad 4,5 mld USD.
Są to osoby, które wychodząc z grup wykluczonych społecznie, odzyskują godność oraz kontrolę nad własnym życiem, utrzymują siebie i swoje rodziny, płacą podatki i mogą w pełni uczestniczyć w życiu społecznym.
Pozytywne efekty działań Goodwill są wzmacniane wieloma inicjatywami uzupełniającymi, podejmowanymi we współpracy z lokalnymi społecznościami, organizacjami oraz urzędami pracy i innymi instytucjami publicznymi. Hasło powrotu do społeczeństwa przez pracę spaja wszystkie programy prowadzone przez Goodwill. W projektach biorą udział zarówno pracownicy opłacani, jak i wolon-tariusze, których obecność wzmacnia społeczny wymiar prowadzonych działań.
Zaprezentowany model przepływu wartości sytuuje organizację non profit w obszarze daleko wykraczającym poza pośrednictwo między darczyńcami a bene-ficjentami. Podejmowane przez nią działania są źródłem znaczącej, dodatkowej wartości o charakterze materialnym oraz pozamaterialnym, przekazywanej osobom potrzebującym. W proces ten jest zaangażowanych wiele różnych grup interesariuszy, co więcej, dostarczanie usług społecznych jest prowadzone równolegle z działalnością gospodarczą – sprzedażą detaliczną. Organizacja spełnia wszystkie kryteria właściwe podmiotowi non profit, lecz ścisłe powiązania z sektorem biznesu sprawiają, że relacje z interesariuszami stają się jeszcze bardziej skomplikowane i podatne na konflikty.
O ile cele, intencje i motywy darczyńców oraz beneficjentów są stosunkowo jasne i zbieżne, o tyle cele partnerów – pracodawców, w przeważającej większości pod-miotów nastawionych na zysk i poszukujących najbardziej efektywnych sposobów działania – są trudne do zintegrowania z celami organizacji. Ponadto, wewnętrzni interesariusze podmiotu – zespoły prowadzące sklepy Goodwill – funkcjonują w rzeczywistości rynkowej, walcząc z konkurencją o klientów dogodną lokalizacją, cenami, jakością usług czy wystrojem. Organizacja ze względu na swój wyjątkowo duży zasięg działania i poziom złożoności procesów oraz relacji doświadcza
wszyst-230 C. Sarmiento, Goodwill® Revamps GoodProspects®, Helping People Turn Jobs Into Careers, 31.08.2015, GoodWill Industries, http://www.goodwill.org/press-releases/goodwill-revamps-goodprospects-helping-people-turn-jobs-into-careers [dostęp 15.09.2015].
kich problemów, o których była mowa we wcześniejszych częściach niniejszej pracy.
Kontrowersje budzą w szczególności wysokie zarobki kadry zarządzającej oraz niskie stawki pracowników sklepów. Pada również pytanie o wartość ludzkiej godności w obliczu zaniżania pensji osób niepełnosprawnych231.
Konieczność antycypowania i rozwiązywania konfliktów natury agencyjnej, związanych z rozbieżnością celów poszczególnych uczestników przepływu wartości, to cena, którą organizacja płaci za rozbudowany model działania. W takich warun-kach kwestią nadrzędną jest ciągłe upewnianie się, czy organizacja działa zgodnie z misją, a cele są realizowane z zachowaniem współgrających z nią wartości.
231 Organizacja Goodwill doczekała się „antystrony” na portalu Facebook, zatytułowanej
„Greed Will”, https://www.facebook.com/GreedWill; J. Notte, Goodwill pays disabled workers pen
nies an hour, 21.06.2013, http://money.msn.com/now/blog--goodwill-pays-disabled-workers-pennies-an-hour [dostęp 21.06.2014].