Procesy tafonomiczne i ich wpływ na stan zachowania szczątków
3. Materiał i metody
4.2. Stopień rozkładu nóg wieprzowych w różnych środowiskach
W zależności od stopnia zaawansowania rozkładu badanych nóg wieprzowych przydzielono je do poszczególnych etapów dekompozycji (tab. 2, rys. 2).
Tabela 2. Etapy oraz charakterystyka rozkładu dla nóg wieprzowych w różnych środowiskach [opracowanie własne]
Środowisko Ogólna charakterystyka rozkładu Etap
rozkładu Na powierzchni Tkanka skierowana na zewnątrz uległa wysuszeniu, zmieniła
zabarwienie na czerwonawo-brązowy kolor; od powierzchni we-wnętrznej (skierowanej do ziemi) zachodzi proces skeletonizacji;
w powstałych otworach widoczna duża ilość larw owadów.
Aktywny rozkład
Woda Tkanki nie ulegają całkowitemu rozpadowi, wydają się być nabrzmiałe i bledsze; wizualnie wyglądają podobnie jak przed badaniem; woda, w której nogi były trzymane, zmieniła kolor na czerwonawy, dodatkowo na jej powierzchni unoszą się oderwane skrawki naskórka.
Wzdęcie
Gleba Naskórek zmienił strukturę na śluzowatą, bardzo łatwo odchodzi;
kolor nóg zmienił się na sinawo-zielony; racice uległy zmiękcze-niu; zauważono larwy owadów (jednakże w mniejszej ilości niż w środowisku 1).
Gnicie
Rysunek 2. Porównanie procesu rozkładu dla nóg wieprzowych po 30 dniach w różnych środowiskach (1 – nogi wieprzowe na powierzchni, 2 – nogi wieprzowe w wodzie, 3 – nogi wieprzowe w ziemi) [opracowanie własne]
Po ukończonym badaniu ponownie zważono nogi wieprzowe w celu porównania wartości uzyskanych przed eksperymentem (tab. 3).
Tabela 3. Porównanie masy nóg wieprzowych przed oraz po wykonanym badaniu [opracowanie własne]
Środowisko Na powierzchni W glebie W wodzie
Masa nóg wieprzowych przed rozpoczęciem badania [g] 248, 294 271, 296 273, 232 Masa nóg wieprzowych po zakończeniu badania [g] 212, 243 426,423 394,295
5. Wnioski
Po 30 dniach od umieszczenia sześciu nóg w trzech różnych środowiskach, proces rozkładu zaszedł najszybciej u nóg pozostawionych na powierzchni ziemi (środowi-sko 1), natomiast najwolniej proces ten objawił się u nóg znajdujących się w wodzie, bez dostępu do powietrza (środowisko 2). W przypadku zakopanych nóg rozpoczęła się dekompozycja tkanek miękkich (środowisko 3). Szybki rozkład nóg wieprzowych w środowisku 1 można przypisać obecności bardzo duże liczbie larw owadów, które mają znaczący udział w procesie rozkładu zwłok. W środowisku 2 plastikowe
wia-derko, w którym umieszczono nogi, chroniło je od owadów oraz innych zwierząt, przez co rozkład zachodził znacznie wolniej. Zauważalna jest różnica między nogami pochowanymi w ziemi a pozostawionymi na jej powierzchni; rozkład nóg zakopanych uległ spowolnieniu, głównie przez ograniczony dostęp do powietrza, zmniejszony do-stęp dla zwierząt, ale także poprzez zwiększoną wilgotność niż w przypadku nóg na powierzchni, których tkanki uległy wyschnięciu.
Wiadomo, że gnicie występuje znacznie szybciej w ciałach, które są pozostawione na wolnym powietrzu niż zanurzone w wodzie, podczas gdy zakopane ciała rozpadają się znacznie wolniej. W takich przypadkach czynniki takie jak długość czasu, zanim ciało zostanie pochowane, temperatura w miejscu, obecność lub brak tlenu, głębokość, na której pochowane zostało ciało, topografia gleby, rodzaju zastosowane trumny zna-cząco wpływają na szybkość rozkładu [12]. Mimo że nogi wieprzowe znajdowały się tyle samo czasu w różnych środowiskach, ich rozkład różnił się między sobą. Wyniki tego eksperymentu ilustrują idealnie, jak procesy tafonomiczne mogą wpływać na sto-pień zachowania zwłok. Mając na uwadze szerokie spektrum czynników, które mogą wpływać na stan zachowania szczątków, szczególnie kłopotliwe wydaje się być usta-lenie czasu, jaki minął od zgonu. Poprzez przeprowadzanie badań porównawczych, można zaobserwować co prawdopodobnie będzie się działo z ciałem w specjalnie wytworzonych warunkach, ile czasu minie do przejścia zwłok przez kolejne stopnie rozkładu, jakie czynniki będą kluczowe dla rozkładu w danych środowiskach. W ten sposób łatwiejsza może stać się identyfikacja miejsc, w którym zwłoki były przetrzy-mywane, ale także odtworzenie tego co się działo ze zwłokami do momentu ich ujaw-nienia (np. przeniesienie zwłok).
Literatura:
1. Efremov I.A., Taphonomy: a new branch of paleontology, Pan-American Geology, 74, 1940, 81-93.
2. Haglund W.D., Sorg M.H., Advances in Forensic Taphonomy: Method, Theory, and Ar-chaeological Perspectives, CRC Press, Boca Raton 2002.
3. Nawrocki S.P., Forensic taphonomy, [w:] Blau S., Ubelaker D.H. (red.), Handbook of Forensic Anthropology and Archaeology, Left Coast Press, Walnut Creek (CA) 2009.
4. Knusel C.J., Robb J., Funerary taphonomy: An overview of goals and methods, Journal of Archaeological Science: Reports, 2016, 2-19.
5. Bristow J., Simms Z., Randolph-Quinney P., Taphonomy, [w:] Forensic Anthropology:
2000 to 2010, 2010, 279-317.
6. White T.D., Folkens P.A., The human bone manual, Elsevier 2005.
7. Skowronek R., Gnicie jako przykład późnych zmian pośmiertnych, http://www.kryminali-styka.fr.pl/praktyka_gnicie_02.php.
8. Smith J.K., Raccoon, Scavenging and the Techonomic Effects on Early Human Decompo-sition and PMI Estimation, University of Tennessee, Knoxville 2015, 24-32.
9. Vass A.A., Beyond the grave – understanding human decomposition, Microbiology Today, 28, 2001, 190-192.
10. Mayer R.G., Embalming: history, theory, and practice. Third ed., The McGraw-Hill Com-panies, New York 2000.
11. Shirley N., Wilson R.J., Meadows Jantz L., Cadaver Use at the University of Tennessee’s Anthropological Research Facility, [w:] Clinical Anatomy, 24, 2011, 372-380.
12. Pinheiro J., Decay Process of a Cadaver, [w:] Forensic Anthropology and Medicine:
Complementary Sciences from Recovery to Cause of Death, Human Press, 2005, 85-116.
13. DiMaio V.J., DiMaio D., Forensic Pathology. Second Edition, CRC Press, 2001.
14. Nawrocki S., Taphonomic processes in historic cemeteries. In bodies of evidence: recon-structing history through skeletal analysis, John Wiley and Sons, New York 1995, 49-66.
15. Hochrein M., Introducing Geotaphonomy to the Archaeologist and Crime Scene Recon-structionist, [w:] The Midwest Bioarcheology and Forensic Anthropology, Association 9th Annual Meeting, Indianapolis, 2002, 1-16.
16. Bohnert M., Morphological Findings in Burned Bodies, [w:] Forensic Pathology Review vol. 1, Human Press, 2004, 3-27.
17. Tsokos M., Postmortem Changes and Artifacts Occurring Durning the Early Postmortem Interval, Morphological Findings in Burned Bodies, [w:] Forensic Pathology Review, vol.
3, Human Press, 2005, 183-237.
18. Lunetta P., Modell J.H., Macroscopical, Microscopical, and Laboratory Findings in
Drowning, [w:] Forensic Pathology Review, vol. 3., Human Press, 2005, 3-77.
19. Knight, B., Forensic Pathology, 2nd Ed., London 1996, 51-94.
20. Gordon I., Shapiro H.A., Berson S.D., Forensic Medicine: A Guide to Principles, 3rd Ed., Churchill Livingstone, Edinburgh 1988, 1-62.
21. Saukko P., Knight B., Knight’s Forensic Pathology, 3rd Ed.,London 2004, 52-97.
22. Lininger S.L., The Taphonomic Factors on Human Remains inside Chullpas: Marcajirca, Peru, Western Michigan University, 2015.
23. Pollock C.R., Pokines J.T., Bethard J.D., Organic staining on bone from exposure to wood and other plant materials, [w:] Forensic Science International, Elsevier, 2018, 200-210.
24. Iscan M.Y., McCabe B.Q., Animal Effects on Human Remains, [w:] Encyclopedia of Fo-rensic Science: Three-Volume Set,1-3, Elsevier, 2000, 198-206.
25. DiMaio V. J., DiMaio D., Medycyna sądowa, Edra Urban & Partner, Wrocław 2008.
26. Erkol Z., Hosukler E., Postmortem Animal Attacks on Human Corpses, [w:] Post Mortem Examination and Autopsy – Current Issues from Death to Laboratory Analysis, 2018, 35-56.
27. Litos P., Gryzińska M., Batkowska J., Czepiel-Mill, Marczewska P., Badania z zakresu entomologii sądowo-lekarskiej w aspekcie ustalania czasu śmierci zwierząt, Życie Wete-rynaryjne, 90,11, 2015, 724-729.
28. Kaczorowska E., A. Draber-Mońko, Wprowadzenie do entomologii sądowej, PWN, Gdańsk 2014.
29. Dzięgiel N., Szczurek P., Jura J., Pieszka M., Świnia jako zwierzę modelowe w translacyj-nych badaniach biomedycztranslacyj-nych, [w:] Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 72, 2018, 1032-1042.
30. Paulyann Enwere, Taphonomy of child-sized remains in shallow grave and surface deposit scenarios, San Marcos Texas 2008.
Procesy tafonomiczne i ich wpływ na stan zachowania szczątków
Streszczenie
W zależności, w jakim środowisku występują szczątki, ich rozkład będzie przebiegał inaczej. Ta relacja została wykorzystana przez dr W.M. Bass’a w tzw. Trupiej farmie, gdzie zostają przeprowadzane wnikli-we badania rozkładu zwłok, koncertujące się m.in. na rozkładzie w glebie, w wodzie, interakcji szczątków z roślinami, owadami oraz innymi zwierzętami. Dziedziną nauki, która szczególnie skupia się na zależno-ści między rozkładem a czynnikami na niego wpływającymi jest tafonomia.
Celem niniejszej pracy było omówienie problematyki związanej z różnorodnością czynników wpływa-jących na rozkład tkanek, a ich stopniem zachowania. Podstawowe pytania odnoszące się do podjętych rozważań to przede wszystkim: czym są procesy tafonomiczne, jaki wpływ mają na stan zachowania szczątków oraz jak zebrane informacje mogą być wykorzystane przez wymiar sprawiedliwości. Całość rozważań oparta została nie tylko w kontekście teoretycznym, ale także poprzez doświadczenie na orga-nizmie modelowym w celu lepszej wizualizacji zachodzących procesów w różnych środowiskach.
Słowa kluczowe: tafonomia, rozkład zwłok, procesy rozkładu
Taphonomic processes and their impact on condition of the remains
Abstract
Depending on how important remains are, their decay will be different. This relation was used by Dr W.M. Bass in the a.k.a. Body farm, where through research on the distribution of corpses is carried out, focusing among others on: decomposition in soil, in water, interaction between remains and plants, insects and other animals. The field of science that particularly focuses on the relation between distribution and factors affecting it is taphonomy.
The purpose of this work was to discuss issues related on variety of factors affecting tissues decay and their condition. The basic questions related to the undertaken considerations are first of all: what are the taphonomic processes, what influence they have on the condition of the remains and how collected information can be used by the justice system. All considerations were based not only in the theoretical context, but also through experience on the model organism in order to better visualize the processes taking place in various environments.
Keywords: taphonomy, human decomposition, process of decay
Magdalena Korzeniowska