Zjawisko przemocy domowej w perspektywie systemowej 1. Skala zjawiska przemocy domowej w Anglii i Walii pomiędzy

kwietniem 2017 a marcem 2018 roku

W Wielkiej Brytanii statystyki podawane przez National Statistic Office (ONS), obej-mują okres od kwietnia jednego roku do marca następnego roku. Dane prezentowane w Crime Survey dla Anglii i Walii (CSEW), stanowią ważne źródło danych dotyczących zjawiska przemocy domowej w tym obszarze geograficznym. Opierają się one na sze-rokiej definicji przemocy domowej, która obejmuje przemoc nie – fizyczną (ang. non – physical abuse), groźby, użycie siły (ang. force), przemoc seksualną oraz prześlado-wanie dokonane przez byłego lub obecnego partnera albo innego członka rodziny [48].

Statystyki ONS (2018), za rok kończący się w marcu 2018 pokazują, że szacun-kowo 2 miliony osób dorosłych (do tych statystyk zalicza się młodzież 16-18 lat) w 66 milionowym społeczeństwie [49], w wieku od 16. do 59. roku życia, doświad-czyło przemocy domowej z czego 1,3 miliona stanowiły kobiety [50]. W ostatnim roku policja w Anglii i Walii odnotowała 599 549 zgłoszeń [51] dotyczących przemo-cy domowej z czego największą grupą przestępstw (76,51%) były przestępstwa zare-jestrowane przez policję jako przemoc wobec drugiej osoby. Przestępstwa związane

w Wielkiej Brytanii – studium przypadku

z gwałtem dokonanym przez partnera oscylują na poziomie 14 146 zgłoszeń, gdzie 21 190 zgłoszeń dotyczyło gwałtów dokonanych poza środowiskiem domowym (ang.

non – domestic). Ponad 54,1% zarejestrowanych przestępstw klasyfikowanych jako nękanie i prześladowanie, stanowiły przestępstwa związane z nękaniem (ang. harass-ment) i 39,99% ze złośliwą komunikacją (ang. malicious communication) [51]. Główny-mi formaGłówny-mi prześladowania były wiadomości tekstowe (48%), telefony (41%), nacho-dzenie miejsca zamieszkania lub pracy (37%) oraz używanie social media (33%) [52].

Każdego roku ponad 100 000 osób w Wielkiej Brytanii jest bezpośrednio zagrożo-nych śmiercią lub poważnymi obrażeniami w wyniku przemocy domowej [53]. Ko-biety częściej niż mężczyźni są ofiarami wysokiego ryzyka lub poważnego znęcania się w rodzinie. Większość osób (95%) zgłoszonych do MARAC (ang. Multi Agen-cy Risk Assessment Conference) lub korzystająAgen-cych z usług IDVA (ang. Independent Domestic Violence Advisor) to kobiety [54]. W okresie marzec 2015-marzec 2017, Policja odnotowała 400 morderstw związanych z przemocą domową (ang. domestic homicides). Statystyki pokazują, że 81,32% sprawców to mężczyźni, w większości określani jako partnerzy bądź byli partnerzy [55].

Organizacja „Save lives” podaje, że średni czas doświadczania przemocy domowej przed uzyskaniem pomocy w przypadku ofiar wysokiego ryzyka wynosi średnio 2.3 lata a ofiar średniego ryzyka 3 lata [54]. Badania ONS pokazują, że w 40,9% badanych gospodarstw domowych znajdują się dzieci. Minimum 80% dzieci w gospodarstwach domowych w któ-rych występuje przemoc domowa jest znana co najmniej jednej instytucji państwowej [53].

Znacząca większość respondentów ONS dotyczącego przemocy domowej (87,7%) określiła swoją grupę etniczną jako białą. 55% respondentów zadeklarowało problemy psychiczne (ang. mental health issues). 33% badanych oświadczyło, że spożywają alkohol 1-2 razy w tygodniu a 18% spożywa alkohol od 3 do 6 razy w tygodniu [56].

Największe grupy wiekowe, które doświadczyły przemocy ze strony partnera pomię-dzy kwietniem 2017 a marcem 2018 stanowią 25-34 latkowie (23,3%), 35-44 latko-wie (22,4%) oraz 45-54 latkolatko-wie (20,3%). Młodzi dorośli w latko-wieku 20-24 lat (17,5%) również doświadczyli przemocy ze strony partnera. Brak jest szczegółowych danych dotyczących zjawiska przemocy domowej wśród polskiej grupy etnicznej.

5.2. Środki prawne i pomocowe wobec kwestii przemocy domowej w Wielkiej Brytanii

System prawny w Wielkiej Brytanii poprzez prawo kryminalne sankcjonuje przy-padki przemocy domowej, np. zachowania kontrolujące lub przymuszające są uzna-wane przez prawo jako przestępstwo. Prawo cywilne zgodnie z ustawą o prawie rodzinnym z 1996 roku (Family Law Act 1996) daje ofiarom przemocy domowej moż-liwość uzyskania nakazów sądowych: occupation orders (nakaz sądowy, regulujący tymczasowe wykluczenie sprawcy z użytkowania domu i przebywania w jego oko-licach; ofiara ma prawo do pozostania w nieruchomości) i non – molestation orders (nakaz sądowy, który zawiera szczegółowe informacje określające jakie zachowania są zabronione i przez jaki czas).

Ofiary przemocy domowej w Wielkiej Brytanii mogą skorzystać z środków zarad-czych w kwestiach przemocy domowej.

Tabela 4. Środki zaradcze wobec przemocy domowej w Wielkiej Brytanii

L.p. NAZWA ZNACZENIE

1. Nakaz Ochrony przed Nękaniem

(ang. Non – Harassment Order) Ochrona ofiary przed nękaniem oraz natar-czywym komunikowaniem się

2. Nakaz Powstrzymania

(ang. Restraining Order) Nakaz sądowy wydany na zakończenie postępowania karnego, który ma uniemożli-wić oskarżonemu potencjalne wyrządzenie krzywdy ofierze, w sytuacjach obejmujących przemoc domową, molestowanie, nękanie lub napaść na tle seksualnym

3. Nakaz Ochrony Przed Przemocą Domową

(ang. domestic violence protection order) Policja i sędziowie mogą w bezpośrednim następstwie incydentu przemocy domowej, zakazać sprawcy powrotu do domu i kontak-tu z ofiarą przez maksymalnie 28 dni 4. System Ujawniania Przemocy Domowej

(ang. domestic violence disclosure scheme – Clare’s law)

Umożliwia sprawdzenie czy partner ma prze-szłość związaną z przemocą

Źródło: Opracowanie własne [57]

Pomiędzy kwietniem 2017 a marcem 2018 ONS (2018) podaje, że sąd wydał 26332 non – molestation orders, najwięcej od 2010 roku, oraz 2 308 occupation orders [58].

Wśród serwisów wspierających osoby dorosłe, które doświadczyły przemocy domowej w Anglii, można wyróżnić telefon zaufania, DASH, MARAC, IDVA, ISVA, Domestic Violence Outreach i Floating Support oraz refuge.

Tabela 5. Przykładowe formy wsparcia ofiar przemocy domowej w Wielkiej Brytanii

L.p. NAZWA WSPARCIA WYJAŚNIENIE

1. Telefony zaufania (ang. Helpline) Poufne linie telefoniczne służące pomocą w zakresie przemocy domowej.

2. Przemoc Domowa, Prześladowanie, Przemoc Oparta na Honorze

(ang. DASH (2009) – Domestic Abuse, Stalking and Honour Based Violence)

Narzędzie identyfikacji i oceny ryzyka związanego z przemocą domową. Kwestionariusz pozwala ocenić poziom ryzyka i skierować rodzinę do tzw. MARAC, jeśli osiągnie wymaganą przez ten serwis ilość punk-tów

3. Wieloagencyjna konferencja oceniają-ca ryzyko (ang. MARAC – Multiagen-cy Risk Assessment Conference)

Wieloagencyjna konferencja, skupiająca swoją uwa-gę na ofierze przemocy domowej. Ma za zadanie omówienie czynników ryzyka, opracowanie planu bezpieczeństwa i skierowanie ofiary przemocy wraz z dziećmi znajdującymi się w gospodarstwie domo-wym do odpowiednich profesjonalistów pracujących z rodziną, np. do niezależnego doradcy ds. przemocy domowej (ang. IDVA), wczesnej pomocy (ang. Early Help) lub służb socjalnych (ang. Social Services) 4. Niezależny doradca ds. przemocy

domowej (ang. IDVA – Independent Domestic Violence Advisor)

Zadania: m.in. doradztwo w zakresie przemocy domowej, rodzajów wsparcia, środków prawnych, skierowanie do tymczasowego schronienia (ang.

refuge), wsparcie emocjonalne

w Wielkiej Brytanii – studium przypadku 5. Niezależny doradca ds. przemocy

seksualnej (ang. ISVA – Independent Sexual Violence Advisor)

Zadania: m.in. doradztwo w zakresie przemocy seksualnej, rodzajów wsparcia, środków prawnych, wsparcie emocjonalne

6. Wsparcie w społeczności lokalnej Np. (ang. Domestic Violence Outreach i Floating Support)

Ma za zadanie wspierać praktycznie i emocjonalnie kobiety, które nie przebywają w tymczasowym, bezpiecznym schronieniu (ang. refuge) i które mogą być zagrożone bezdomnością. Wymienione wsparcie realizowane jest np. przez organizację Women’s Aid, której pracownicy działają w społeczności lokalnej.

Tymczasowe schronienie

(ang. Refuge) Refuge to miejsce, które ma zapewnić bezpieczne schronienie ofierze przemocy i jej dzieciom. Ofiara przemocy nie może zdradzić miejsca swojego poby-tu. Podczas pobytu w refuge, ofiara przemocy może m.in. otrzymać wsparcie emocjonalne, skierowanie do innych serwisów udzielających pomocy, sko-rzystać z rodzicielskich programów wsparcia oraz otrzymać pomoc z uzyskaniem stałego zakwatero-wania [59].

Źródło: opracowanie własne [57]

Dane statystyczne za okres od kwietnia 2017 do marca 2018 roku pokazują, że w Anglii miało miejsce 234 Multi Agency Risk Assessment Conferences (MARAC), podczas których omówiono 82 558 spraw dotyczących incydentów przemocy w rodzi-nie. W rodzinach omówionych na MARAC żyje 107264 dzieci [60]. Najwięcej wnio-sków do MARAC (65,2%) złożyła policja, która podczas każdej interwencji związanej z przemocą domową oferuje ofierze możliwość wypełnia kwestionariusza DASH, oce-niającego poziom ryzyka związany z przemocą. Na pozostałych miejscach znajdującą się serwisy pracujące z rodziną, tj. IDVA (12.1%), służby socjalne wspierające dzieci (3,2%), jak również służba zdrowia, departament mieszkaniowy, szkoły, organiza-cje 3 sektora [61]. W wyniku przemocy łącznie 2182 kobiety i 2336 dzieci poniżej 18. roku życia zostało umieszczonych w tymczasowym schronieniu (ang. refuge) [62].

Dane statystyczne ONS określają również liczbę serwisów wspierających zarówno kobiety, jak i mężczyzn.

Rysunek 3. Liczba serwisów wspierających ofiary przemocy domowej płci żeńskiej na terenie Anglii w 2018 roku. Źródło: opracowanie własne [63]

Ośrodki oferujące tymczasowe schronienie ofiarom przemocy domowej dys-ponowały 3813 miejscami sypialnianymi dla kobiet, które musiały opuścić miejsce zamieszkania ze względu na wysokie ryzyko związane z przemocą domową [63].

W 2018 roku, National Domestic Violence Helpline, który działa w wyniku partner-stwa pomiędzy organizacją Women’s Aid and Refuge, odebrał 94 549 połączeń [63, 64] z czego 835 połączeń było wykonanych przez mężczyzn. W 2018 roku łącznie 13 006 osób skorzystało z pomocy IDVA z czego 77,7% stanowiło kobiety [65].

Organizacja charytatywna MenKind Initiative (pomoc mężczyznom doświadcza-jącym przemocy domowej) podaje, że w 2018 roku w Anglii działało 484 serwisy wspierające ofiary płci męskiej [66].

Rysunek 4. Liczba serwisów wspierających ofiary przemocy domowej płci męskiej na terenie Anglii w 2018 roku. Źródło: opracowanie własne [66]

W 2018 roku, IDVA przyjęło 2591 zgłoszeń od mężczyzn, którzy byli uznawani za ofiary przemocy domowej [66].

6. Studium przypadku jako perspektywa indywidualna dotycząca