Warunki formalne wniosku

Przepisy prawa UE wskazują wiele wymogów, które musi spełniać wniosek o odzyskanie wierzytelności, aby możliwe było nadanie mu biegu. Należy jednakże zwrócić uwagę, że w obecnym stanie prawnym brak jest przepisów, które nakazywałyby sporządzenie wniosku według określonego wzoru, jak w przypadku jednolitego tytułu wykonawczego⁵. Oznacza to, że państwo członkowskie ma swobodę co do wyboru określonej formy wniosku, pod tym wszakże warunkiem, że odpowiada on wymogom omówionym poniżej, a wynikającym z treści dyrektywy 2010/24/UE i rozporządzenia 1189/2011. Nabiera to znaczenia przede wszystkim w przypadku niemożności skorzystania z drogi elektronicznej; każdy wniosek sporządzany jest wówczas w formie pisemnej i kierowany do państwa współpracującego drogą pocztową.

Warto jednocześnie zwrócić uwagę na to, że niespełnienie wskazanych niżej wymogów może wywołać różne skutki. Niektóre uchybienia należy bowiem rozpatrywać jako skutkujące odmową rozpatrzenia wniosku, inne zaś będą prowadzić jedynie do konieczności jego uzupełnienia, stosownie do prośby państwa, do którego wniosek skierowano.

Analizując treść dyrektywy 2010/24/UE oraz rozporządzenia 1189/2011 przyjąć należy, że wniosek o pomoc w egzekucji musi spełniać następujące wymagania:

1) powinien być skierowany przez organ będący organem wnioskującym (art. 10 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE),

2) powinien być sporządzony w formie elektronicznej (art. 21 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE i art. 2 ust. 2 rozporządzenia 1189/2011), przy wykorzystaniu standardowych formularzy (art. 21 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE) ⁶,

5 Wzór jednolitego tytułu wykonawczego stanowi załącznik II do rozporządzenia 1189/2011.

6 Wymóg elektronicznej formy wniosku omówiony został przy prezentacji zasad postępowania – zob. rozdział IV, p. 3.7.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE i art. 2 ust. 1 rozporządzenia 1189/2011, wnioski o odzyskaniu wierzytelności przesyłane są drogą elektroniczną z wykorzystaniem standardowego formularza, chyba, że jest to niemożliwe z przyczyn technicznych.

128

3) powinien być sporządzony w języku urzędowym państwa współpracującego (ewentualnie w jednym z jego języków urzędowych) albo musi zawierać tłumaczenie na ten język (art. 22 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE i art. 4 rozporządzenia 1189/2011),

4) powinien zawierać informację, czy został wysłany do jednego, czy do kilku państw (art. 6 rozporządzenia 1189/2011),

5) powinien zawierać deklarację spełnienia warunków wszczęcia procedury (art. 15 rozporządzenia 1189/2011 w zw. z art. 11 dyrektywy 2010/24/UE),

6) powinien zawierać załącznik w postaci odpowiedniego tytułu wykonawczego (art. 12 dyrektywy 2010/24/UE),

Wniosek może nadto zawierać inne dokumenty.

Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE, wniosek musi być sporządzony przez organ wnioskujący, a zatem – w nawiązaniu do art. 3 p. a wskazanej dyrektywy – przez odpowiednią jednostkę łącznikową. Sporządzenie wniosku nie przez tę jednostkę, ale przez inny organ czy podmiot (jak również jednostkę łącznikową niewłaściwą w sprawie danej należności) spowoduje, że wniosek nie będzie podlegać rozpoznaniu. W celu zapewnienia ochrony podmiotowi zobowiązanemu zasadne jest zatem dokonanie przez organ państwa, do którego zwrócono się o pomoc w egzekucji analizy, czy z wnioskiem wystąpiła jednostka, która jest uprawniona, aby w danej sprawie działać w charakterze organu wnioskującego.

Co do kwestii języka, w którym wniosek ma być sporządzony, art. 22 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE stanowi, że wnioski o udzielenie pomocy przesyła się w języku urzędowym lub w jednym z języków urzędowych państwa współpracującego albo z tłumaczeniem na ten język lub języki. Fakt, że niektóre elementy tych dokumentów zostały sporządzone w innym języku niż urzędowy lub jeden z urzędowych państwa, do którego wystąpiono o udzielenie pomocy nie ma wpływu na ich ważność ani na ważność procedury, jeżeli ten inny język został uzgodniony między zainteresowanymi państwami członkowskimi. Innymi słowy, wniosek o udzielenie pomocy w egzekucji sporządza się, mając na uwadze język urzędowy obowiązujący w państwie, do którego zwrócono się o udzielenie pomocy, chyba że państwa współpracujące uzgodniły możliwość posłużenia się innym językiem⁷. W tym ostatnim przypadku niezbędne jest jednak odrębne porozumienie państw.

Zgodnie z art. 6 rozporządzenia 1189/2011, wniosek musi zawierać informację, czy skierowano go tylko do jednego z państw współpracujących, czy też do dwóch lub większej liczby. Informacja o tym ma istotne znaczenie ze względu na ekonomikę i sprawność postępowania, jak również dla ochrony podmiotu zobowiązanego. W razie skierowania wniosku do kilku państw członkowskich –

7 J. Lao, The Council Directive concerning Mutual Assistance for the Recovery of Claims (2010/24/EU) [w:] O. Gunther, N. Tuchler (red.), Exchange of Information for Tax Purposes, Wiedeń 2013, s. 318.

129

przy braku stosownej wymiany informacji pomiędzy nimi – możliwa jest bowiem np. wielokrotna egzekucja tej samej należności. Informacja o skierowaniu wniosku do kilku państw umożliwi natomiast koordynację wzajemnej pomocy i przeprowadzenie egzekucji bez uszczerbku dla interesów podmiotu zobowiązanego oraz ponoszenia zbędnych kosztów przez państwa uczestniczącego we wzajemnej pomocy.

Informacja taka powinna być przekazana państwu, do którego zwrócono się z o pomoc w egzekucji również wtedy, gdy już po wystąpieniu z wnioskiem do jednego z państw państwo wnioskujące podjęło decyzję, aby wystąpić z wnioskiem w tej sprawie do innego państwa. Wydaje się, że państwo, które wystąpiło z wnioskiem ma również obowiązek poinformować o zwróceniu się o pomoc w egzekucji do państw niebędących członkami UE. Wynikać to jednak będzie nie z omówionych powyżej przepisów, ale z generalnego obowiązku współdziałania państw członkowskich przy udzielaniu pomocy w egzekucji.

Jakkolwiek nie wynika to z treści przepisu, to jednak należy przyjąć, że obowiązek informacyjny w zakresie skierowania wniosku do większej liczby państw dotyczy zarówno tych przypadków, w których dane państwo występuje z wnioskiem do kilku państw równocześnie, jak i wtedy, gdy postępowanie egzekucyjne w ramach wzajemnej pomocy toczyło się wcześniej w innym państwie członkowskim. W takim przypadku państwo wnioskujące ma obowiązek poinformować również o skuteczności wcześniejszego postępowania⁸.

Zgodnie z art. 15 rozporządzenia 1189/2011, wniosek o odzyskanie wierzytelności musi zawierać deklarację potwierdzającą, że spełniono warunki wszczęcia procedury wzajemnej pomocy. Warunki te wynikają z art. 11 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/24/UE. Zgodnie z art. 11 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE, organ wnioskujący nie może wystąpić z wnioskiem o odzyskanie wierzytelności, jeżeli i tak długo jak wierzytelność lub tytuł wykonawczy umożliwiający jej egzekucję we wnioskującym państwie członkowskim są zaskarżone w tym państwie członkowskim, z wyjątkiem przypadków, w których zastosowanie ma art. 14 ust. 4 akapit trzeci dyrektywy 2010/24/UE. Z kolei ust. 2 art. 11 dyrektywy 2010/24/UE stanowi, że zanim organ wnioskujący wystąpi z wnioskiem o odzyskanie wierzytelności, mają zastosowanie właściwe procedury odzyskiwania wierzytelności dostępne we wnioskującym państwie członkowskim, z wyjątkiem tego, gdy jest oczywiste, że we wnioskującym państwie członkowskim nie ma żadnych aktywów do odzyskania lub że takie procedury nie doprowadzą do spłaty całkowitej kwoty wierzytelności, a organ wnioskujący posiada konkretne informacje wskazujące na to, że dana osoba dysponuje aktywami we współpracującym państwie członkowskim albo gdy zastosowanie procedur w państwie wnioskującym spowodowałoby nieproporcjonalne trudności.

8 Dotyczy to zwłaszcza częściowego wyegzekwowania należności. Co oczywiste, fakt ten będzie odzwierciedlenie w jednolitym tytule wykonawczym, niemniej jednak wniosek powinien zwracać uwagę na samą częściową skuteczność wniosku w innym państwie.

130

Deklaracja, o której mowa, obejmuje zatem oświadczenie, w którym państwo wnioskujące:

1) stwierdza, że wierzytelność lub tytuł wykonawczy umożliwiający egzekucję w tym państwie nie są zaskarżone,

2) zastosowane dotychczas – w ramach egzekucji krajowej – procedury odzyskania należności nie doprowadziły do wyegzekwowania należności,

3) nie stosowano krajowych procedur odzyskania należności (zgodnie z p. 2 powyżej):

a) z uwagi na stwierdzony oczywisty brak aktywów do odzyskania lub z uwagi na brak procedur, które doprowadziłyby do spłaty całkowitej kwoty wierzytelności;

b) z uwagi na to, że zastosowanie takich procedur w państwie wnioskującym wiązałoby się z nieproporcjonalnymi trudnościami.

Oświadczenie składane w indywidualnej i konkretnej sprawie zawiera element wskazany powyżej w punkcie 1 oraz zamiennie – w zależności od okoliczności – w punkcie 2 albo 3.

Do wniosku o uruchomienie postępowania należy dołączyć jednolity tytuł wykonawczy.

Obowiązek ten wynika wprost z art. 12 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE. Jednolity tytuł wykonawczy omówiony zostanie w dalszej części niniejszego rozdziału.

Do wniosku mogą być dołączone również „inne dokumenty dotyczące wierzytelności objętej jednolitym tytułem wykonawczym i wydane we wnioskującym państwie członkowskim” (art. 12 ust.

2 dyrektywy 2010/24/UE). Dokumenty te powinny być przetłumaczone na język urzędowy państwa współpracującego, o ile nie uzgodniono inaczej (art. 22 ust. 1 akapit pierwszy in fine dyrektywy 2010/24/UE).

Dyrektywa nie definiuje pojęcia „dokumentów dotyczących wierzytelności (…) wydanych we wnioskującym państwie członkowskim”. W jego wykładni posiłkować można się jedynie treścią art.

21 ust. 1 akapit trzeci dyrektywy 2010/24/UE, który – nakazując dołączanie dokumentów do standardowego formularza w formie elektronicznej – wskazuje jako ich przykłady sprawozdania i oświadczenia. Wydaje się jednak, że kategorię innych dokumentów dotyczących wierzytelności objętej jednolitym tytułem wykonawczym i wydanych we wnioskującym państwie członkowskim należy ujmować szerzej. Przy czym, co oczywiste, chodzi tu zarówno o dokumenty mające charakter urzędowy, jak i te mające charakter prywatny.

Dokumenty, o których mowa w art. 12 ust. 2 dyrektywy 2010/24/UE można podzielić na dwie grupy. Pierwszą będą stanowić te, które potwierdzają spełnienie warunków formalnych do wystąpienia z wnioskiem o udzielenie pomocy. Państwo wnioskujące nie jest obowiązane do ich dołączania, wystarczającym jest samo oświadczenie o spełnieniu wymogów do wystąpienia z wnioskiem. W pewnych jednakże sytuacjach, w celu np. zminimalizowania ryzyka odmowy udzielenia pomocy ze strony państwa, do którego wniosek skierowano, załączenie tych dokumentów będzie zasadne. De lege ferenda należałoby jednak postulować o wprowadzenie obowiązku ich

131

dołączania. Jest to bowiem niewątpliwie dodatkowe zabezpieczenie interesów podmiotu zobowiązanego przed zwróceniem się przez organ o pomoc w przypadku niewypełnienia przesłanek ku temu. Rozwiązanie takie z pewnością nie wydłuży postępowania pomocowego jako takiego, skoro bowiem przesłanki wystąpienia o pomoc są spełnione, to dołączenie potwierdzającej to dokumentacji nie powinno stanowić problemu.

Drugą grupę stanowią te dokumenty, które wskazują na informacje istotne w związku z egzekucją, o którą państwo członkowskie wnioskuje. Do grupy tej zaliczyć należy wszelkie dokumenty, które będą dotyczyć aktywów podmiotu zobowiązanego znajdujących się w państwie, do którego o pomoc się zwrócono, możliwych zmian danych osobowych czy przysługujących mu wierzytelności (istotne w przypadku egzekucji z wierzytelności podmiotu zobowiązanego). Chodzić może zatem o: akty notarialne, protokoły przesłuchań świadków, dokumenty prywatne, np. listy, pamiętniki.