Wymiana informacji

Istota tej formy współpracy sprowadza się do tego, że jedno państwo udziela państwu drugiemu wszelkich informacji, które mogłyby być użyteczne w określeniu wysokości czy dochodzeniu należności publicznoprawnej. Jeżeli państwo udzielające informacji nie ma potrzebnych informacji, podejmuje odpowiednie czynności w celu ich uzyskania. Praktyka udzielania informacji wykształciła kilka postaci tej formy współpracy, mianowicie: wymianę na żądanie, która stanowi formę podstawową, wymianę automatyczną oraz wymianę spontaniczną.

129 Zastosowanie określenia „forma” jest oczywiście jedną z możliwych konwencji pojęciowych, stosowaną na gruncie niniejszej pracy w znaczeniu układu skoordynowanych elementów (L. Drabik, E. Sobol, op. cit., s. 180). Określeniem tym posługuje się także D. Mączyński, op. cit., s. 87. W nauce prawa administracyjnego proponuje się również określenie

„sposób udzielania pomocy” – zob. P. Przybysz, Postępowanie egzekucyjne w administracji, Warszawa 2009, s. 260. Jak się wydaje, znaczenie obu słów jest w istocie identyczne. Przez sposób rozumieć należy „określony tryb postępowania, formę wykonania czegoś” (L. Drabik, E. Sobol, op. cit., s. 306).

59

Wymiana informacji na żądanie jest klasyczną postacią współpracy państw. Polega ona na tym, że jedno państwo zwraca się do drugiego z wnioskiem o udzielenie konkretnej informacji. Państwo,

do którego o udzielenie informacji się zwrócono podejmuje czynności zmierzające do uzyskania potrzebnych danych, a następnie przekazuje je wnioskującemu państwu. Współpraca w tej formie przewidziana została w art. 5 dyrektywy 2010/24/UE, art. 4 k.s. czy w art. 26 ust. 1 Konwencji Modelowej OECD.

Kwalifikowaną formą współpracy w zakresie wnioskowej wymiany informacji jest przeprowadzenie przez jedno państwo na wniosek drugiego państwa kontroli celnej lub postępowania wyjaśniającego w sprawach dotyczących naruszenia prawa celnego. W tym przypadku państwo wnioskujące otrzymuje bowiem swoisty zespół informacji, uzyskanych przez drugie z państw, zgodnie z jego procedurą i w ramach odrębnego postępowania¹³⁰. Forma taka przewidziana została w umowach celnych, m. in. w przywoływanych wcześniej umowach z Mołdową, Bułgarią, Chile, Albanią czy Kazachstanem.

Kolejną postacią pomocy w formie wymiany informacji jest automatyczna wymiana informacji.

Polega ona na tym, że państwa współpracujące przekazują sobie wzajemnie umówione informacje, bez potrzeby wcześniejszego składania wniosku o ich udzielenie. Państwa współpracujące mają w tej sytuacji powinność wzajemnego przekazywania sobie określonej informacji za każdym razem, gdy ją uzyskają. W praktyce chodzi o typowe informacje, przekazywane przez podatników czy płatników, np. o przedstawicielu podatnika, numerze identyfikacji podatkowej państwa rezydencji czy o uzyskanym przez podatnika dochodzie¹³¹. Ich przekazanie odbywa się drogą elektroniczną, za pośrednictwem Standardowego Formatu Elekrotnicznego (Standard Magnetic Format – SMF) albo Standardowego Formatu Transmisji (Standard Transmission Format – STF)¹³². Wymianę informacji w tej postaci przewidują: art. 6 k.s., art. 26 ust. 1 Konwencji Modelowej ONZ oraz poszczególne dyrektywy podatkowe. Nie przewidziano jej natomiast w dyrektywie 2010/24/UE oraz konwencjach modelowych OECD¹³³.

Ostatnią z postaci omawianej formy współpracy jest spontaniczna (zwana także samorzutną¹³⁴) wymiana informacji. Polega ona tym, że państwa przekazują sobie informacje uzyskane w toku krajowego postępowania, o ile w ich ocenie informacje takie mogą zostać wykorzystane dla celów podatkowych przez to państwo, któremu informacja jest przekazywana. Informacjami, które mogą zostać w tym trybie przekazane są w szczególności te, które rodzą podejrzenie o znaczne zaniżenie dochodów podatkowych w innym państwie, skorzystanie z ulgi lub zwolnienia, wpływające na

130 Zob. art. 8 ust. 2 umowy z Kazachstanem, który stanowi: „Organ celny proszony o pomoc przeprowadza sprawdzanie lub dochodzenie, działając we własnym imieniu”.

131 D. Mączyński, op. cit., s. 156.

132 Ibidem, s. 155.

133 W tym przypadku państwa – przewidując tę postać formy współpracy – mogą oprzeć się na zaleceniach Rady OECD w sprawie automatycznej wymiany informacji z 2001 r. – zob. D. Mączyński, op. cit., s. 156.

134 Zob. K. Bany, op. cit., s. 17.

60

zwiększenie zobowiązania podatkowego w innym państwie, działania zobowiązanego wskazujące na usiłowanie uniknięcia lub uchylenia się od opodatkowania¹³⁵.

Postacią spontanicznej wymiany informacji jest również wymiana przewidziana w art. 6 umowy celnej z Bułgarią. W myśl tego postanowienia organy celne umawiających się stron będą przekazywać sobie wzajemnie, z własnej inicjatywy lub na wniosek, raporty, dowody, poświadczone kopie dokumentów zawierające wszelkie dostępne informacje dotyczące ujawnionych lub planowanych działań naruszających lub mogących naruszać przepisy celne. Spontaniczną wymianę informacji przewiduje także art. 7 k.s., art. 6 dyrektywy 2010/24/UE i art. 26 ust. 1 Konwencji Modelowej OECD. Jest to postać właściwa dla pomocy w postępowaniach rozpoznawczych, a nie w ramach postępowania egzekucyjnego.

Zawarte porozumienia przewidują oczywiście, że w pewnych przypadkach państwo współpracujące może odmówić udzielenia informacji. Możność takiego postąpienia pojawia się przede wszystkim wówczas, gdy udzielenie informacji byłoby sprzeczne z klauzulą porządku publicznego¹³⁶, prowadziłoby do ujawnienia tajemnicy handlowej, przemysłowej czy zawodowej¹³⁷, a także gdy jej uzyskanie nie byłoby możliwe na gruncie ustawodawstwa państwa wykonującego¹³⁸.

Zagadnieniem, które należy również odnotować jest tajność otrzymanych informacji. Podlegają one bowiem takiej samej ochronie, jak informacje uzyskane przez państwo wnioskujące na gruncie jego własnych przepisów, to znaczy bez stosowania procedury pomocowej. Informacje takie, co do zasady, mogą być ujawnione tylko tym podmiotom, które zajmują się ustalaniem, poborem lub egzekucją należności, której dane informacje dotyczą (zob. np. art. 22 k.s., art. 23 dyrektywy 2010/24/UE), a ich wykorzystanie do innych celów możliwe jest jedynie wówczas, gdy na mocy ustawodawstwa państwa współpracującego dane informacje mogą być do takich celów wykorzystane, a nadto za zgodą państwa współpracującego (zob. np. art. 22 ust. 4 k.s. art. 23 ust. 3 dyrektywy 2010/24/UE). Umowy celne również przewidują swoiste ograniczenia w wykorzystaniu

135 D. Mączyński, op. cit., s. 157. Zob. także K. Bany, op. cit., s. 17.

136 Kwestię klauzuli porządku publicznego porusza m. in. art. 21 ust. 2 p. b k.s., art. 5 ust. 2 p. c dyrektywy 2010/24/UE oraz Konwencja Modelowa OECD (D. Mączyński, op. cit., s. 160).

137 O tajemnicy handlowej, zawodowej czy przemysłowej mówią z kolei art. 5 ust. 2 p. b dyrektywy 2010/24/UE r., Konwencja Modelowa OECD (D. Mączyński, op. cit., s. 160). W tej kwestii zwrócić uwagę należy, że ich niemal identyczna treść różni się w istocie jedynie określeniem rodzajów tajemnic, których możliwość ujawnienia skutkuje dopuszczalnością uchylenia się od udzielenia informacji. Dyrektywa 2010/24/UE wskazuje bowiem na tajemnice:

handlową, przemysłową lub zawodową, podczas gdy Konwencja Modelowa OECD wskazuje nadto na tajemnice:

gospodarczą oraz kupiecką. Wydaje się jednak, że na gruncie dyrektywy również i te tajemnice mogą stanowić podstawę odmowy udzielenia informacji.

138 Niemożliwość uzyskania informacji na gruncie ustawodawstwa krajowego przewiduje art. 21 ust. 2 p. d k.s., art. 5 ust.

2 p. a dyrektywy 2010/24/UE, Konwencja Modelowa OECD. K.s. ujmuje to jako podjęcie działań sprzecznych z własnym ustawodawstwem lub praktyką administracyjną albo ustawodawstwem lub praktyką administracyjną państwa wnioskującego. Dyrektywa 2010/24/UE z kolei umożliwia odmowę udzielenia informacji, jeżeli państwo współpracujące nie mogłoby jej uzyskać dla odzyskania podobnej wierzytelności własnej. Konwencja Modelowa OECD mówi natomiast o braku zobowiązania do stosowania środków nieprzewidzianych w prawie krajowym lub wewnętrznej praktyce administracyjnej.

61

informacji. Może to nastąpić tylko w celu prawidłowego zastosowania przepisów celnych, zapobiegania i zwalczania naruszeń przepisów celnych czy właściwego wymiaru i poboru ceł.

Od powyższego przewidziano dwa wyjątki. Po pierwsze, na podstawie pisemnej zgody organów celnych powołanych do udzielania pomocy w sprawach celnych możliwe jest wykorzystanie takiej informacji do innych celów. Po drugie, w każdym razie i bez odrębnego porozumienia możliwe będzie wykorzystanie informacji dotyczących naruszania przepisów celnych odnośnie do środków odurzających i substancji psychotropowych (zob. np. art. 8 ust. 1 w zw. z art. 2 umowy z Uzbekistanem¹³⁹, art. 13 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 1 p. 1-3 umowy z Chile¹⁴⁰).