Zabezpieczenie wsparcia sektora cukrowego

Problematyka rynku cukru stanowi przedmiot zainteresowania UE od lat 60. XX wieku, a zatem od samego progu integracji europejskiej. Dążono bowiem do uczynienia państw europejskich jednym z czołowych producentów cukru na świecie. Działania te przyniosły oczekiwany rezultat – wprawdzie cukier produkowany jest w większości krajów świata, to jednak państwa członkowskie UE znajdują się w grupie podmiotów wiodących w tym sektorze produkcji¹⁷⁰. Skutek ten osiągnięto systemem centralnego zarządzania rynkiem cukru, przy czym jednym z elementów utworzonego systemu były i są (choć współcześnie w niewielkim zakresie) świadczenia uiszczane przez producentów cukru.

Omawiając kwestię należności związanych z regulacją rynku cukru wyodrębnić należy dwa okresy, przy czym swoistą cezurą czasową będzie rok 2006. Wówczas bowiem dokonano znaczącej modyfikacji systemu regulacji cukru w UE. Pierwszy okres to zarządzanie rynkiem cukru na podstawie rozporządzenia Rady nr 1009/67/EWG z dnia 18 grudnia 1967 r. w sprawie wspólnej organizacji rynku cukru¹⁷¹. Celem wprowadzonej dyrektywy było zagwarantowanie producentom cukru dochodu oraz dostarczenie na rynek własnej produkcji. W tym celu zniesiono wszelkie ograniczenia (np. cła) w handlu wzajemnym, utrzymując wspólne wysokie cło wobec państw spoza krajów UE importujących cukier na jej teren oraz wprowadzono jednolite ceny urzędowe. Podjęto jednocześnie decyzję o nałożeniu na producentów cukru i plantatorów buraków opłat oraz utworzeniu systemu dopłat do cukru eksportowanego. Opłaty pozwoliły zgromadzić środki na dotacje przyznawane producentom eksportującym swój towar, a nadto stały się instrumentem regulującym i stabilizującym rynek¹⁷². Dopłaty natomiast wspomagały producentów przy eksporcie cukru, a zatem zachęcały do dokonywania tego eksportu.

Omawiany system osiągnął swój cel, jednakże z czasem dostrzeżono jego mankamenty. Chodziło m. in. o wysokie ceny cukru na rynku wewnętrznym UE, zwłaszcza w porównaniu z cenami na rynku światowym¹⁷³. Nową regulację wprowadzono rozporządzeniem Rady (WE) nr 318/2006 z dnia 20 lutego 2006 r. w sprawie wspólnej organizacji rynków w sektorze cukru¹⁷⁴. Celem regulacji było

170 P. Purgał, Ewolucja systemu regulacji rynku cukru w UE, Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, Nr 3, s. 211, Ł. Chudoba, Wpływ systemu regulacji rynku cukru na przemysł cukrowniczy w Polsce i 15 krajach Unii Europejskiej, Warszawa 2004, s. 5.

171 Dz. Urz. WE z 1967 r., nr 308, s. 1

172 P. Purgał, op. cit., s. 217.

173 Ibidem. O powyższym traktuje także Raport OECD: EU sugar Policy reform, OECD 2007, s. 58 (raport zamieszczony na stronie http://browse.oecdbookshop.org/oecd/pdfs/product/5107101e.pdf, dostęp 7 lipca 2015 r.).

174 Dz. Urz. UE „L”, nr 58, poz. 1.

70

zmniejszenie wsparcia sektora cukrowego, ograniczenie produkcji cukru oraz restrukturyzacja sektora cukru. Jednocześnie zagwarantowano ochronę rynku przed ekstremalnymi wahaniami cen¹⁷⁵. Ograniczenie produkcji cukru nastąpiło przede wszystkim poprzez utworzenie systemu pomocy restrukturyzacyjnej. Miała ona objąć producentów o najniższej konkurencyjności, przy czym jej istota sprowadzała się do zrzeczenia się kwot produkcyjnych w zamian za pomoc finansową, liczoną za każdą tonę kwoty, której zrzekł się producent. Utworzono fundusz do zniwelowania skutków społecznych reformy oraz fundusz pomocy regionom najbardziej dotkniętym skutkami reformy.

Zniesiono także refundacje eksportowe.

W zakresie wspólnej organizacji sektora cukru pojawia się wiele świadczeń, które albo mają być spełniane przez określone podmioty na rzecz UE (uiszczane przez nich opłaty), albo też trafiają do rąk beneficjentów i w sytuacji, gdy pobrane zostały przez nich w sposób nienależny, podlegają zwrotowi. Wydaje się jednak, że wobec noweli z 2006 r. znaczenie omawianego rodzaju należności uległo jednak zmniejszeniu.

Tworząc omawiany system organizacji rynku, UE zmuszona była podjąć działania mające na celu jego ochronę. Należało bowiem wprowadzić środki gwarantujące uiszczanie opłat oraz zwrot nienależnie pobranych dopłat do eksportu cukru i refundacji.

8. Podsumowanie

Przeprowadzone w ramach niniejszego rozdziału badania prowadzą do wniosku, że do nawiązywania współpracy państw w formie wzajemnej pomocy przy egzekucji należności publicznoprawnych dochodzi przede wszystkim w drodze umów międzynarodowych, zaś przyczyn przyjmowania rozwiązań z zakresu wzajemnej pomocy upatrywać należy przede wszystkim w zjawiskach integracji gospodarczej i globalizacji. Państwa zawierają umowy międzynarodowe o pomocy także w celu poszerzenia zakresu gwarancji prawnych wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków – zapłaty stosownej należności, co bez tych szczególnych rozwiązań prawnych byłoby utrudnione z uwagi na wynikający z rozwoju cywilizacyjnego wzrost migracji ludności i towarów.

Zabezpieczenie wykonania obowiązków publicznoprawnych niezbędne jest także z uwagi na negatywne postawy wobec konieczności ich spełniania, wyrażające się w podejmowanych przez wielu zobowiązanych próbach uchylania się od opodatkowania czy też jego unikania. Omawiane rozwiązania wymierzone są zatem przede wszystkim w tych adresatów obowiązków publicznoprawnych, którzy przyjmują postawy oportunistyczne, a zatem spełnienie obowiązku uzależniają od grożących im szeroko rozumianych sankcji. W tym przypadku do spełnienia

175 P. Purgał, op. cit., s. 222.

71

obowiązku skłonić ma szeroki wachlarz instrumentów prawnych z zakresu wzajemnej pomocy, dostępnych państwu, na rzecz którego dany obowiązek ma być wykonany.

Wzajemna pomoc przyjmuje różne formy i dotyczy różnych etapów postępowania. Po pierwsze, może być udzielona na etapie postępowania rozpoznawczego, a zatem wówczas, gdy organ państwa dopiero określa wysokość danego świadczenia. W tym przypadku pomoc prawna będzie mieć na celu przede wszystkim zapewnienie zgodności czynionych przez organ ustaleń faktycznych z prawdą materialną czy udziału strony w postępowaniu. Po drugie, pomoc może być udzielana na etapie postępowania egzekucyjnego, a zatem w chwili, gdy należność została już ustalona. W tym przypadku rolą pomocy będzie w pierwszej kolejności ustalenie majątku zobowiązanego, z którego egzekucja będzie mogła być prowadzona i – w następstwie powyższego – odzyskanie odpowiedniej sumy. Co oczywiste, również i w postępowaniu egzekucyjnym zapewnia się udział zobowiązanego, czemu służyć mają rozwiązania z zakresu powiadomień o dokumentach (doręczeń).

Jak się wydaje, pomocy udzielanej w postępowaniu egzekucyjnym przypisać należy szczególne znaczenie. Po pierwsze, zapewnia ona odzyskanie należności publicznoprawnych – a zatem tych, które stanowią fundament dla możliwości wykonywania przez państwo czy jednostkę samorządu terytorialnego powierzonych im zadań. Rozwiązania prawne w tym zakresie stanowią zatem bezpośrednią gwarancję wypełniania zadań przez państwo¹⁷⁶.

Po drugie, pomoc wzajemna na etapie egzekucji sprzyja nawiązywaniu kontaktów i współpracy zarówno w aspekcie międzypaństwowym, jak i pomiędzy poszczególnymi organami egzekucyjnymi.

To zaś prowadzi do swoistego transferu sprawdzonych rozwiązań prawnych i praktyk z jednego państwa do drugiego. Zjawisko to sprzyja nowelizacjom prawa i modyfikacjom faktycznego postępowania poszczególnych urzędników, które będą korzystne dla obywateli – zobowiązanych – w postępowaniu egzekucyjnym.

Po trzecie wreszcie, szczególne znaczenie pomocy w egzekucji przypisać należy swoistej wyjątkowości przyjętych rozwiązań w systemie prawa międzynarodowego. W sferze wykonania obowiązków publicznoprawnych przyjęto bowiem niezwykle rozbudowaną regulację – zwłaszcza w porównaniu z rozwiązaniami z zakresu wykonania obowiązków cywilnoprawnych czy orzeczeń karnych.

Problem odzyskiwania należności podlega regulacji na różnych płaszczyznach pomocy. Po pierwsze, odnoszą się do niego akty wzorcowe organizacji międzynarodowych. Należy w tym kontekście zwrócić uwagę na sporządzoną w ramach OECD Konwencję Modelową o dochodzeniu roszczeń z 1980 r. oraz analogiczną Konwencję Modelową ONZ. Do odzyskiwania należności odnoszą się również umowy międzynarodowe. Szczególne znaczenie należy przypisać k.s. Był to

176 Tak też J. Olszanowski, W. Piątek, The Development Of Mutual Assistance Of EU Member States For The Recovery Of Public Claims, Law Review 2014, vol. IV, s. 67.

72

pierwszy akt z zakresu prawa międzynarodowego publicznego dotyczący wzajemnej pomocy w szczególności w formie odzyskiwania należności publicznoprawnych, podpisany przez tak wielką liczbę państw.

Współcześnie jednak najszerzej do pomocy prawnej w egzekucji należności publicznoprawnych odnosi się prawo europejskie. Dyrektywa 2010/24/UE objęła swoim zakresem niemal wszystkie należności publicznoprawne, tworząc ramy europejskiego systemu wzajemnej pomocy w postępowaniu egzekucyjnym. W tych ramach mieści się również pomoc przy odzyskiwaniu należności, będąca podstawą daleko idącego współdziałania państw członkowskich w prowadzonych postępowaniach egzekucyjnych.

73 Rozdział trzeci

ZAKRES PRZEDMIOTOWY I PODMIOTOWY WZAJEMNEJ POMOCY