Zmiana i cofnięcie wniosku

Skierowany do państwa współpracującego wniosek o udzielenie pomocy dotyczy wierzytelności w określonej wysokości, zakreślając eo ipso przedmiotowe i podmiotowe ramy udzielanej pomocy prawnej. Wskazuje on bowiem rodzaj i wysokość dochodzonej należności, a także podmiot, wobec którego egzekucja ma być przeprowadzona. W toku postępowania modyfikacja któregoś z tych elementów dopuszczalna jest jedynie wyjątkowo, a przybiera to postać zmiany albo cofnięcia wniosku.

Obie instytucje uregulowane zostały w art. 15 dyrektywy 2010/24/UE. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu, organ wnioskujący bezzwłocznie (immediately) informuje organ współpracujący o wszelkich późniejszych zmianach wprowadzonych do wniosku o odzyskanie wierzytelności lub o wycofaniu wniosku, podając przyczyny zmiany lub wycofania.

W prawie UE odróżnia się zmianę wniosku od jego cofnięcia, przy czym kryterium różnicujące stanowi przyczyna podjęcia stosownej modyfikacji. Cofnięcie wniosku⁹ nastąpi wówczas, gdy staje się on bezprzedmiotowy, w szczególności w następstwie jego unieważnienia albo spłaty wierzytelności (zob. art. 22 ust. 1 rozporządzenia 1189/2011). Oświadczenie o cofnięciu wniosku złożone zostanie zatem wtedy, gdy państwo, które zwróciło się o pomoc w odzyskaniu uzna, że osiągnięcie celu podstawowego postępowania egzekucyjnego – wykonanie obowiązku publicznoprawnego – może być zapewnione w inny sposób¹⁰. Katalog przyczyn uzasadniających

9 Ang. withdrawal of the request, fr. retrait de la demande l’assistance au recouvrement, niem. Rucknahme des Ersuchens um Amtshilfe bei der Betreibung.

10 Np. gdy zobowiązany nabył majątek w państwie wnioskującym i możliwa jest egzekucja z tego majątku, dokonuje spłaty obciążającej go wierzytelności albo gdy w wyniku podjętej w toku postępowania egzekucyjnego weryfikacji tytułu wykonawczego orzeczono, że obowiązek podlegający egzekucji nie obciąża zobowiązanego (art. 14 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE).

132

cofnięcie wniosku jest otwarty, a decyzja o cofnięciu pozostaje w pełnej dyskrecjonalności państwa wnioskującego. Cofnięcie może dotyczyć całości albo części wniosku. Jeżeli zatem zobowiązany dokonał częściowej spłaty wierzytelności, organ cofa wniosek co do spłaconej części, nie ma jednak przeszkód, ażeby prowadzić postępowanie i domagać się egzekucji pozostałej części tej wierzytelności. Skutkiem złożenia przez państwo wnioskujące oświadczenia o cofnięciu wniosku będzie więc umorzenie postępowania egzekucyjnego w części, w której doszło do cofnięcia wniosku.

Zmiana wniosku¹¹ polega natomiast na jego rozszerzeniu albo ograniczeniu w oparciu o modyfikację tytułu wykonawczego. Jeżeli zatem wysokość wierzytelności dochodzonej zostanie podwyższona, to wniosek o udzielenie pomocy ulega rozszerzeniu. Jeżeli natomiast wysokość wierzytelności dochodzonej ulegnie obniżeniu – wniosek o udzielenie pomocy musi zostać ograniczony. Podkreślić należy, że dyrektywa 2010/24/UE pod pojęciem zmiany wniosku rozumie tylko modyfikację przedmiotową wniosku. Zmianę podmiotu, wobec którego postępowanie egzekucyjne jest prowadzone należy natomiast traktować jako cofnięcie dotychczasowego wniosku o pomoc w dochodzeniu i wystąpienie z nowym¹². Zmiana w rozumieniu dyrektywy 2010/24/UE (a zatem w znaczeniu przedmiotowym) nie dokonuje się oczywiście ex lege; wymagane jest w tym zakresie wystąpienie ze stosownym oświadczeniem przez państwo wnioskujące. Jego skutkiem będzie kontynuowanie dotychczasowego postępowania, z tym, że zmianie ulega wysokość egzekwowanego roszczenia.

Podkreślić należy, że do zmiany wniosku dochodzi wyłącznie w następstwie modyfikacji tytułu wykonawczego. Modyfikacja taka może nastąpić przede wszystkim w razie rozstrzygnięcia sporu w trybie art. 14 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE. Podstawą zmiany wniosku może być także wydanie rozstrzygnięcia sądu czy innego organu ochrony prawnej państwa wnioskującego, które ustala inną od dotychczasowej treść obowiązku, jednak nie w następstwie rozstrzygnięcia sporu, ale np. w trybie autokontroli. W innych przypadkach wniosek o odzyskanie – jako bezprzedmiotowy – powinien ulec cofnięciu¹³.

Z powyższych sytuacji wyłączeniu ulegają przypadki poszerzenia jednolitego tytułu wykonawczego poprzez objęcie nim kolejnych egzekwowanych wierzytelności (np. za kolejne okresy), wynikających z kolejnego krajowego tytułu wykonawczego. Oczywiście, czynność taką należy uznać za dopuszczalną; kolejne należności objęte będą jednak w istocie nowym wnioskiem, realizowanym obok dotychczasowego. W podobny sposób rozpatrywać należy kwestię omyłki pisarskiej przy sporządzeniu wniosku albo jednolitego tytułu wykonawczego. Sprostowanie takiej

11 Ang. subsequent amendment, fr. modification de la demande l’assistance au recouvrement, niem. Anderung des Ersuchens um Amtshilfe bei der Betreibung.

12 Wynika to również z toku postępowania: zmiana podmiotu będzie wymagała dokonania ustaleń organów powołanych do egzekucji.

13 Dotyczy to także ograniczenia wysokości wierzytelności dochodzonej w związku ze zmianą prawa.

133

omyłki w oparciu o przepisy prawa państwa wnioskującego prowadzi jedynie do złożenia przez to państwo oświadczenia o sprostowaniu wniosku o udzielenie pomocy, a nie do jego zmiany.

Należy podkreślić, że zmiana (cofnięcie) wniosku jest skuteczna dopiero z chwilą złożenia państwu współpracującemu oświadczenia w tym zakresie. Poinformowanie państwa współpracującego stanowi zatem podstawowy obowiązek państwa wnioskującego w przypadku zmiany lub cofnięcia wniosku¹⁴. Zgodnie z art. 15 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE, oświadczenie takie powinno również wskazywać przyczynę zmiany lub wycofania. Artykuł 15 ust. 2 dyrektywy 2010/24/UE stanowi z kolei, że jeżeli zmiana jest spowodowana decyzją odpowiedniego organu rozstrzygającego spór w rozumieniu art. 14 ust. 1 tej dyrektywy, organ wnioskujący przekazuje tę decyzję wraz ze zmienionym tytułem wykonawczym umożliwiającym egzekucję we współpracującym państwie członkowskim.

Skutki zmiany lub cofnięcia wniosku pośrednio zostały już wskazane powyżej; w przypadku zmiany wniosku o udzielenie pomocy, pomoc udzielana jest w dalszym ciągu w zakresie zmienionego wniosku i w oparciu o zmieniony tytuł wykonawczy (art. 15 ust. 2 akapit pierwszy in fine dyrektywy 2010/24/UE). Podjęte wcześniej środki egzekucyjne mogą być jednakże

kontynuowane na podstawie zmienionego tytułu wykonawczego (art. 15 ust. 2 akapit 2 dyrektywy 2010/24/UE). Wskazany przepis przewiduje jeden od tego wyjątek – kontynuowanie egzekucji na podstawie zmienionego tytułu wykonawczego nie jest możliwe w przypadku – jak ujmuje to dyrektywa – zmiany wniosku spowodowanej nieważnością pierwotnego tytułu wykonawczego lub jednolitego tytułu wykonawczego¹⁵. Jak się jednak wydaje, pomimo użycia określenia „zmiana wniosku” w przypadku tym chodzi o cofnięcie wniosku spowodowane bezprzedmiotowością kontynuowania postępowania w związku z unieważnieniem (np. uchyleniem) tytułu wykonawczego.

W sytuacji, gdy w wyniku rozstrzygnięcia sporu w trybie art. 14 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE kwota wierzytelności uległa zmniejszeniu, wniosek ulega ograniczeniu. W sytuacji natomiast, gdy kwota ta uległa zwiększeniu, rozszerzenie będzie możliwe jedynie przy uwzględnieniu etapu, na którym znajdować się będzie postępowanie egzekucyjne w państwie współpracującym oraz czynności niezbędnych do ewentualnej dalszej egzekucji. Oświadczenie o rozszerzeniu przybiera bowiem postać dodatkowego wniosku, jak mówi przepis – „w miarę możliwości” rozpatrywanego przez organ współpracujący równocześnie z pierwotnym wnioskiem. W przypadku, gdy wspólne rozpoznanie obu wniosków jest niemożliwe, może wystąpić jedna z dwóch konsekwencji:

1) dodatkowy wniosek rozpoznawany jest osobno;

14 Zob. art. 22 ust. 1 rozporządzenia 1189/2011.

15 Ang. invalidity of the initial instrument permitting enforcement in the applicant Member State or the original uniform instrument permitting enforcement in the requested Member State.

134

2) państwo współpracujące odmawia rozpoznania wniosku – nie ma ono bowiem obowiązku udzielenia pomocy, gdy wierzytelność wskazana we wniosku dodatkowym jest niższa niż 1500 euro (art. 22 ust. 6 rozporządzenia 1189/2011 w zw. z art. 18 ust. 3 dyrektywy 2010/24/UE).