Wymogi formalne jednolitego tytułu wykonawczego

Jak zostało to wskazane powyżej, jednolity tytuł wykonawczy jest aktem jednolitym formalnie.

Oznacza to, że składa się on z takich samych elementów niezależnie od tego, w którym z państw członkowskich został wystawiony.

Przepis art. 12 ust. 1 akapit trzeci dyrektywy 2010/24/UE stanowi, że jednolity tytuł wykonawczy umożliwiający egzekucję zawiera co najmniej (at least) następujące informacje:

a) informacje istotne do celów zidentyfikowania pierwotnego tytułu wykonawczego umożliwiającego egzekucję, opis wierzytelności, w tym jej charakter, okres objęty wierzytelnością, wszelkie daty istotne dla procedury egzekucji, a także kwotę wierzytelności i jej poszczególne elementy składowe, takie jak kwota zasadnicza, narosłe odsetki itp.;

b) nazwę lub nazwisko i inne dane istotne do celów zidentyfikowania dłużnika;

c) nazwę, adres i inne dane kontaktowe dotyczące:

(i) urzędu odpowiedzialnego za określenie wysokości wierzytelności oraz, jeżeli jest to inny urząd, (ii) urzędu, w którym można uzyskać dalsze informacje dotyczące wierzytelności lub możliwości zaskarżenia obowiązku zapłaty.

Dyrektywa 2010/24/UE pozostawia zatem pewną swobodę co do treści jednolitego tytułu wykonawczego. Po pierwsze, wskazane elementy składowe stanowią jego minimum treściowe. Nie ma zatem przeszkód, ażeby zakres treści danego jednolitego tytułu wykonawczego poszerzyć w taki sposób, ażeby zamieszczone w nim zostały również inne informacje. Należy jednakże mieć na względzie, że jednolity tytuł wykonawczy, jako podstawa czynności egzekucyjnych w państwie udzielającym pomocy, ma pełnić rolę swoistego drogowskazu czynności egzekucyjnych. Jego treść nie powinna zatem wykraczać poza informacje o znaczeniu podstawowym z perspektywy możliwości uruchomienia i przeprowadzenia egzekucji w państwie współpracującym. Uczynienie z jednolitego tytułu wykonawczego szczegółowego opisu postępowania rozpoznawczego i egzekucyjnego

147

poprzedzających zwrócenie się o pomoc byłoby nawet sprzeczne z obowiązkiem współdziałania państw. Te wszelkie inne informacje mogą być dostarczone wraz z wnioskiem o pomoc w dochodzeniu, jak również w późniejszym toku czynności.

Po drugie, prawodawca unijny, nie precyzując w pełni wymogów formalnych jednolitego tytułu wykonawczego dostrzega, że pierwotne tytuły wykonawcze w każdym z krajów UE mogą mieć odmienną treść, w szczególności inaczej definiować podmiot zobowiązany i egzekwowaną należność. Z tego powodu posłużono się pojęciami nieostrymi, odwołując się do tych elementów treściowych, które posiada w istocie każda podstawa egzekucji, niezależnie od państwa, które postępowanie takie prowadzi.

Nieostrość użytych pojęć nie może jednak prowadzić do ich rozszerzającej wykładni.

Przykładowo, „informacje istotne do celów zidentyfikowania pierwotnego tytułu wykonawczego”

(ang. information relevant to the identification of the initial instrument) nie obejmują danych wszystkich przeprowadzonych czynności, notatek urzędowych czy dokonywanych w toku postępowania rozpoznawczego czy egzekucyjnego ustaleń. Będą to jedynie dane pozwalające jednoznacznie ustalić ramy przedmiotowe postępowania. Przez „opis wierzytelności, w tym jej charakter” rozumieć należy wskazanie typu i rodzaju należności, podstawy prawnej wymiaru oraz wskazania aktu, z którego wynika konkretna wierzytelność. Za „daty istotne dla procedury egzekucji”

należałoby uznać w szczególności datę uprawomocnienia się podstawy egzekucji (np. decyzji), datę wszczęcia postępowania egzekucyjnego w państwie wnioskującym, datę doręczenia podmiotowi zobowiązanemu pierwotnego tytułu wykonawczego, daty poszczególnych czynności egzekucyjnych, datę, w której stwierdzono bezskuteczność egzekucji. W mojej ocenie należy również zamieścić wszelkie dotychczasowe numery lub sygnatury spraw.

Co do danych istotnych do celów zidentyfikowania dłużnika (ang. name and other data relevant to the identification of the debtor) stwierdzić należy, że chodzić będzie o wskazanie jego imienia

(imion) i nazwiska (nazwisk) albo firmy w przypadku osób prawnych lub innych jednostek oraz jednoznacznego określenia formy działalności, jeżeli nie wynika on z firmy, adresu zamieszkania, przebywania lub siedziby, stanu cywilnego, identyfikatora podatkowego, identyfikatora w systemie ewidencji ludności, imion rodziców itp. W pewnych sytuacjach zasadne będzie również umieszczenie informacji o znanych organom umowach małżeńskich, partnerskich lub innej sytuacji osobisto-rodzinnej, jeżeli może ona mieć wpływ na egzekucję należności. Należy również podkreślić, że wprawdzie przepis posługuje się pojęciem danych dłużnika, to chodzi oczywiście o dane osoby, wobec której ma być udzielona pomoc w egzekucji. Jeżeli zatem podmiot, przeciw któremu ma być prowadzona egzekucja w państwie proszonym nie jest tożsamy z podmiotem wskazanym np. w podstawie egzekucji czy w pierwotnym tytule wykonawczym, to również należy to opisać, wskazując w szczególności sposób, w jaki doszło do przejścia obowiązku (np. dziedziczenie).

148

Dane kontaktowe dotyczące urzędów obejmują pełną nazwę, adres, numery telefonów, adresy e-mail jednostek odpowiedzialnych za określenie wysokości wierzytelności oraz tych, w których można uzyskać informację dotyczącą zaskarżenia obowiązku zapłaty. Jak się wydaje, przepis ten rozumieć należy nie jako wyliczenie wszystkich organów biorących udział w określeniu wysokości wierzytelności – a zatem np. wszystkich organów biorących udział w postępowaniu rozpoznawczym, co sugerowałoby polskie tłumaczenie – ale jedynie tych, które miały bezpośredni wpływ na umieszczenie w jednolitym tytule wykonawczym należności w określonej wysokości. Chodzi zatem o organy prowadzące sprawę na etapie egzekucji.

Od strony formalnej jednolity tytuł wykonawczy zawiera zatem informacje istotne przedmiotowo (pierwotny tytuł wykonawczy, wierzytelność – p. a), podmiotowo (dłużnik – p. b) i proceduralnie (struktura w państwie proszącym – p. c). Omawiany przepis stanowi, że jednolity tytuł wykonawczy zawiera „co najmniej” wskazane powyżej rodzaje informacji – może zatem zawierać inne. W obecnym stanie prawnym jednolity tytuł wykonawczy sporządzany jest on wedle wzoru stanowiącego załącznik II do rozporządzenia 1189/2011.

Za prawidłowe sporządzenie jednolitego tytułu wykonawczego odpowiada organ wnioskujący.

Zgodnie bowiem z treścią art. 16 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia 1189/2011, tytuł ten jest uzupełniany przez organ wnioskujący lub na jego odpowiedzialność, na podstawie pierwotnego tytułu wykonawczego umożliwiającego egzekucję we wnioskującym państwie członkowskim.

2.5. Podsumowanie

Tok postępowania w sprawie udzielenia pomocy wyznaczają kolejne czynności podejmowane przez organy współpracujące. Są to czynności prawne, które podzielić można na czynności przygotowawcze i czynności udzielenia pomocy. Zadaniem pierwszej grupy czynności – regulowanych prawem państwa wnioskującego, dyrektywy 2010/24/UE i rozporządzenia 1189/2011 – jest przygotowanie danej sprawy pod udzielenie pomocy. Obejmują one złożenie wniosku, uzupełnienie wniosku oraz czynności prowadzone w następstwie zakończenia udzielania pomocy.

Zadaniem drugiej grupy czynności jest udzielenie pomocy. Z uwagi na cel poszczególnych czynności wyodrębnić należy czynności wszczęcia postępowania, czynności uzupełniające oraz czynności końcowe. Ich szczegółowa regulacja znajduje się w prawie państwa współpracującego; prawo UE jedynie w niewielkim zakresie się do nich odnosi.

Na szczególną uwagę pośród czynności postępowania zasługuje wniosek o udzielenie pomocy.

Stanowi on czynność zbliżoną w zakresie wywoływanych skutków do wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, jednakże nie jest z nim tożsamy. Skuteczne jego złożenie wymaga

149

spełnienia warunków: ostateczności orzeczenia o obowiązku egzekwowanym i bezskuteczności egzekucji.

Państwo współpracujące co do zasady nie może odmówić wykonania skierowanego do niego wniosku. Obowiązek udzielenia pomocy nie ma jednakże charakteru bezwzględnego, albowiem istnieją sytuacje, w których państwo jest od niego zwolnione. Odmowa udzielenia pomocy ma jednakże charakter wyjątku, a przesłanki złożenia oświadczenia w tym zakresie są wyliczone w dyrektywie 2010/24/UE w sposób enumeratywny – nie mogą być interpretowane rozszerzająco.

Pewne wątpliwości mogą powstać na tle wykładni art. 18 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE w kontekście zasady stosowania własnego prawa procesowego. Wskazywany przepis należy interpretować nie jako powtórzenie tej zasady, ale jako zakaz odmowy udzielania pomocy w przypadku, gdy przesłanki zawarte w art. 18 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE nie zostaną spełnione. Jeżeli zatem w prawie krajowym danego państwa członkowskiego dopuszczalne jest zaniechanie egzekucji z innych przyczyn niż wyliczone we wskazanym przepisie, wówczas norma prawna zawarta w takim przepisie nie może znaleźć zastosowania w odniesieniu do wierzytelności obcych. Wykładnia wskazywanego przepisu może w przyszłości stanowić źródło sporu pomiędzy państwami członkowskimi. Nie czekając na jego rozstrzygnięcie zgłosić należy jako postulat de lege ferenda modyfikację art. 18 ust.

1 dyrektywy 2010/24/UE zmierzającą do rozwiania wskazywanej wątpliwości. W mojej ocenie, rozwiązanie takie powinno przybrać postać przedstawioną powyżej, to znaczy uzasadnionego wyjątku od zasady stosowania własnego prawa procesowego.

Podkreślić należy także wprowadzenie do systemu wzajemnej pomocy nowatorskiego rozwiązania kwestii podstawy udzielenia pomocy w odzyskiwaniu. Współpracę oparto bowiem na konstrukcji wspólnego dla wszystkich państw członkowskich tytułu wykonawczego. Kierując wniosek o udzielenie pomocy państwo wnioskujące jest obowiązane dokonać swoistego formalnego przetworzenia krajowego tytułu wykonawczego, poprzez umieszczenie jego merytorycznej zawartości w ramach jednolitego tytułu wykonawczego. Akt ten ma w ramach pomocy prawnej charakter uniwersalny, konieczny i jednakowy formalnie we wszystkich państwach członkowskich.

Po jego sporządzeniu państwo wnioskujące może kierować wniosek o udzielenie pomocy do każdego z państw członkowskich. Takie rozwiązanie ocenić należy pozytywnie, albowiem wiąże się ze znacznym ujednoliceniem i uproszczeniem współpracy państw. Z punktu widzenia interesów państwa wnioskującego korzystne jest również to, że dostosowanie krajowego tytułu wykonawczego do wymogów pomocy prawnej przeprowadza właśnie ono, a nie państwo współpracujące. Sprzyja to eliminacji uchybień, do których mogłoby dojść w modelu zastępowalności.

150