Zasada ochrony prawnej uzyskanych informacji

Celem wzajemnej pomocy jest – co wielokrotnie było w ramach niniejszej pracy podkreślane – wyegzekwowanie od podmiotu zobowiązanego i przekazanie państwu wnioskującemu należności publicznoprawnej mieszczącej się w zakresie przedmiotowym dyrektywy 2010/24/UE. Z uwagi na to, państwa współpracujące przekazują sobie informacje niezbędne dla podjętej współpracy.

Powoduje to wzrost zagrożenia, że – z uwagi np. na niedoskonały krajowy system ich zabezpieczenia – informacje te mogą być wykorzystane w sposób niewłaściwy. Dlatego też – z punktu widzenia podmiotów zobowiązanych – ochronę uzyskanych informacji, w tym zakres ich wykorzystania, uznać należy za szczególnie doniosłą przy udzielaniu pomocy prawnej⁶³. Nadto z punktu widzenia państw współpracujących istotna może okazać się dopuszczalność wykorzystania uzyskanych

63 Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Rady w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków, ceł i innych obciążeń, COM (2009) wersja ostateczna 2009/0007 (CNS) oraz wniosku dotyczącego dyrektywy Rady w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania, (COM) 29 wersja ostateczna – 2009/0004 (CNS), Dz. Urz. UE „C” poz.

317, s. 124.

116

informacji w innym krajowym postępowaniu. Oba interesy wymagają zatem odpowiedniego wyważenia.

Na gruncie omawianej dyrektywy ochronę przewidziano w formie enumeratywnego wskazania okoliczności, w których informacje uzyskiwane w związku z pomocą prawną mogą być wykorzystywane. Ideę unijnej regulacji omawianej kwestii wyraża skrótowo p. 16 preambuły do dyrektywy 2010/24/UE, który stanowi, że państwo członkowskie otrzymujące informację powinno mieć możliwość wykorzystywania jej do celów innych niż przewidziane w dyrektywie tylko wtedy, gdy zezwala na to krajowe ustawodawstwa zarówno państwa członkowskiego udzielającego informacji, jak i państwa członkowskiego otrzymującego informację.

W pierwszej kolejności odnieść się należy do pojęcia „wykorzystanie informacji”. Odnosi się do niego art. 23 ust. 6 dyrektywy 2010/24/UE. Przepis ten stanowi, że informacje przekazane w dowolnej formie na mocy niniejszej dyrektywy mogą być użyte jako dowody⁶⁴ lub możliwe jest powołanie się na nie⁶⁵ przez wszystkie organy w państwie członkowskim otrzymującym informacje na takiej samej podstawie, na jakiej mogą być używane podobne informacje w tym państwie. Wynika z tego, że przez wykorzystanie informacji uzyskanej w trybie pomocy prawnej rozumieć należy:

1) użycie jej jako dowodu,

2) powołanie się na tę informację w toku prowadzonego postępowania.

Chodzi zatem o precyzyjne określenie tego, czy taka informacja – np. przeprowadzony spis rzeczy będących przedmiotem praw podmiotu zobowiązanego (spis inwentarza), który przekazano państwu wnioskującemu – może być wykorzystywana w innej czy tej samej sprawie jako źródło ustaleń, w tym ustaleń faktycznych. Wykorzystanie omawianych informacji odbywa się według przedstawionych poniżej reguł.

Po pierwsze, informacje przekazywane w dowolnej formie na mocy dyrektywy objęte są obowiązkiem zachowania tajemnicy służbowej i korzystają z takiej ochrony, jaką objęte są podobne informacje na mocy prawa krajowego państwa członkowskiego, które je otrzymało (art. 23 ust. 1 akapit pierwszy dyrektywy 2010/24/UE)⁶⁶. Państwo wnioskujące ma obowiązek zastosowania wszelkich instrumentów zmierzających do zapewnienia jej ochrony, stosownie do swojego prawa krajowego. Jest to oczywiście swoiste rozwinięcie zasady stosowania własnego prawa procesowego.

Po drugie, informacje te mogą być wykorzystywane do (art. 23 ust. 1 akapit drugi dyrektywy 2010/24/UE):

1) egzekucji lub zabezpieczenia jakiejkolwiek należności mieszczącej się w zakresie przedmiotowym dyrektywy 2010/24/UE;

64 Ang. used as evidence.

65 Ang. invoke.

66 Ang. Information communicated in any form pursuant to this Directive shall be covered by the obligation of official secrecy and enjoy the protection extended to similar information under the national law of the Member State which received it.

117

2) obliczenia i wyegzekwowania obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne.

Po trzecie, wykorzystane informacji w szerszym od powyższego zakresie możliwe jest stosownie do art. 23 ust. 3 dyrektywy 2010/24/UE. Przepis ten stanowi, że państwo udzielające informacji zezwala na ich wykorzystanie w państwie członkowskim do innych celów niż wskazane powyżej, jeżeli na mocy jego ustawodawstwa informacje takie mogą być wykorzystane do podobnych celów i za każdorazowym zezwoleniem państwa wnioskującego.

Należy zatem przyjąć, że posłużenie się uzyskaną informacją jako źródłem ustaleń (w tym ustaleń faktycznych) jest dopuszczalne:

1) w celu egzekucji lub zabezpieczenia należności mieszczącej się w zakresie przedmiotowym dyrektywy 2010/24/UE,

2) w celu obliczenia i wyegzekwowania obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne, 3) w innym celu, gdy wykorzystanie informacji do takiego celu jest dopuszczalne przez system prawny państwa wnioskującego i państwo wnioskujące wyrazi na to zgodę.

W pewnych przypadkach dopuszczalne jest przekazanie informacji przez któreś z państw – wnioskujące albo współpracujące – trzeciemu państwu członkowskiemu. Możliwe jest to w warunkach art. 23 ust. 4 dyrektywy 2010/24/UE. Stosownie do wskazywanego przepisu, jeżeli organ wnioskujący lub organ współpracujący uznają, że informacje otrzymane na mocy niniejszej dyrektywy mogą być użyteczne do celów, o których mowa w ust. 1, dla trzeciego państwa członkowskiego, mogą one przekazać te informacje temu trzeciemu państwu członkowskiemu, pod warunkiem że takie przekazanie jest zgodne z zasadami i procedurami określonymi w niniejszej dyrektywie. Informują one wówczas państwo członkowskie, z którego pochodzą informacje, o tym, że zamierzają się nimi podzielić z trzecim państwem członkowskim. Państwo członkowskie, z

którego pochodzą informacje, może sprzeciwić się takiemu przekazaniu w terminie dziesięciu dni roboczych od daty otrzymania informacji od państwa członkowskiego, które chce się podzielić odnośnymi informacjami. Innymi słowy, przekazanie takiej informacji jest dopuszczalne wówczas, gdy:

1) państwo wnioskujące lub państwo współpracujące uznają, że dana informacja może być użyteczna państwu trzeciemu:

a) w celu egzekucji lub zabezpieczenia należności mieszczącej się w zakresie przedmiotowym dyrektywy 2010/24/UE,

b) w celu obliczenia i wyegzekwowania obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne, c) w innym celu, gdy wykorzystanie informacji do takiego celu jest dopuszczalne przez system prawny państwa wnioskującego i państwo wnioskujące wyrazi na zgodę wykorzystanie jej w innym celu i na wykorzystanie jej przez państwo trzecie;

118

2) przekazanie takiej informacji jest zgodne z zasadami i procedurami określonymi w dyrektywie 2010/24/UE,

3) państwo, z którego informacja pochodzi zostało poinformowane o zamiarze jej przekazania państwu trzeciemu i nie sprzeciwiło się temu w terminie dziesięciu dni roboczych d notyfikacji zamiaru przekazania informacji.

Reasumując stwierdzić należy, że informacje uzyskane na mocy dyrektywy 2010/24/UE podlegają ochronie. Ochrona ta obejmuje trzy sfery. Po pierwsze, przepisy wyraźnie wskazują, że państwo współpracujące ma obowiązek zastosować środki ochrony informacji przewidziane przez krajowy porządek prawny. Po drugie, wykorzystanie informacji jako podstawy ustaleń – w tym ustaleń faktycznych (dowodowych) – możliwe jest tylko w odniesieniu do celów dyrektywy. Po trzecie, informacje chronione są nie tylko w danej relacji pomocowej, ale także w odniesieniu do państwa trzeciego, które weszłoby w posiadanie danej informacji w następstwie jej przekazania w szczególności przez państwo współpracujące. Przepisy te stanowią swoistą gwarancję dla obywateli.

Polski ustawodawca dokonał pełnego wdrożenia omawianych reguł do polskiego porządku prawnego, poświęcając im odrębny dział w u.w.p. – „Ujawnianie informacji i dokumentów”.

Podkreślić jednocześnie należy, że ochronie na podstawie poniższych przepisów podlegają nie tylko informacje uzyskane przy pomocy w dochodzeniu, ale w każdej z form pomocy, a więc także przy przekazywaniu informacji i doręczaniu dokumentów.

Pierwszy z przedstawionych powyżej przejawów uregulowany został w art. 24 ust. 1 u.w.p. Z mocy bowiem tego przepisu informacje otrzymywane w ramach wzajemnej pomocy podlegają ochronie przewidzianej dla podobnych informacji na podstawie odrębnych przepisów. Drugi z przejawów – zakres wykorzystania informacji uzyskanych przez Polskę – uregulowano w art. 25 u.w.p. Stanowi on dokładne powtórzenie treści art. 23 ust. 1 akapit 2 dyrektywy 2010/24/UE.

Wykorzystanie informacji w szerszym zakresie aniżeli wynika to z powyższego stanowi z kolei przedmiot regulacji art. 28 (w przypadku udziału Polski w pomocy po stronie czynnej) i art. 29 (w przypadku udziału Polski w pomocy po stronie biernej) u.w.p. Zgodnie z pierwszym ze wskazanych przepisów, wierzyciel lub organ egzekucyjny może wystąpić do państwa członkowskiego o wyrażenie zgody na wykorzystanie informacji pochodzących od tego państwa do celów innych niż określone w art. 25 u.w.p. (a zatem do celów innych niż dochodzenie lub zabezpieczenie należności pieniężnych z art. 2 u.w.p. lub obliczenie i dochodzenie obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne), podając cel, któremu informacje te mają służyć (ust. 1). W przypadku uzyskania zgody, informacje te wykorzystuje się do celów wskazanych we wniosku (ust. 2). W drugiej sytuacji – gdy to polski organ udzielił informacji innemu państwu członkowskiemu – wierzyciel lub organ egzekucyjny w terminie 10 dni roboczych od otrzymania wniosku o zgodę na wykorzystanie informacji zgłasza sprzeciw albo wyraża zgodę, w zależności od tego, czy informacje te mogą według

119

polskiego prawa być wykorzystane do celów podobnych celom wskazanym przez inne państwo członkowskie (art. 29 ust. 1 i 2 u.w.p.).

Ostatni z problemów – przekazanie informacji innemu państwu członkowskiemu – uregulowano w art. 26 i 27 u.w.p. Zgodnie z pierwszym ze wskazanych przepisów, jeżeli wierzyciel lub organ egzekucyjny uzna, że informacje otrzymane od państwa członkowskiego mogą być wykorzystane do celów, o których mowa w art. 25 u.w.p. w innym państwie członkowskim, występuje do państwa członkowskiego, od którego informacje pochodzą, z wnioskiem o zajęcie stanowiska w sprawie przekazania tych informacji do innego państwa członkowskiego. W przypadku niewyrażenia sprzeciwu przez państwo członkowskie, od którego pochodzą informacje, w terminie 10 dni roboczych od dnia otrzymania przez nie wniosku, wierzyciel lub organ egzekucyjny przekazuje informacje do innego państwa członkowskiego.

W przypadku natomiast wniosku państwa członkowskiego o zajęcie stanowiska w sprawie przekazania do innego państwa członkowskiego informacji, które mogą być wykorzystane do celów, o których mowa w art. 25 u.w.p., wierzyciel lub organ egzekucyjny może sprzeciwić się przekazaniu informacji. Centralne biuro łącznikowe przekazuje sprzeciw wierzyciela lub organu egzekucyjnego w terminie 10 dni roboczych od dnia otrzymania wniosku od państwa członkowskiego.