Wiedza jako czynnik powstania i rozwoju nowej firmy

W rozdziale trzecim zawarte jest omówienie wiedzy jako jednego z zasobów przed-siębiorstwa, który posiada szczególne właściwości i ma różne rodzaje. W kontekście akademickich spin offów wskazano na znaczenie wiedzy naukowej oraz wiedzy biznesowej. Zawarte w tym rozdziale analizy dotyczą między innymi możliwość oddziaływania wiedzy jako modyfikatora postrzegania ryzyka w ramach procesu przedsiębiorczego. W tym podejściu wiedza, dzięki budowie zdolności do odpo-wiedniej konfiguracji zasobów, może obniżać postrzegane ryzyko realizacji pro-jektów przedsiębiorczych i zwiększać skłonność przedsiębiorcy do ich realizacji.

Znaczenie wiedzy w procesie przedsiębiorczym rozszerza Davidsson, wskazu-jąc wiedzę jako czynnik38, który z jednej strony umożliwia dostrzeżenie okazji rynkowej, a z drugiej warunkuje ocenę jej wartości. Tak więc wiedza posiadana przez przedsiębiorcę może być postrzegana jako swego rodzaju filtr, który wpływa na ocenę atrakcyjności okazji. Wiedza ta może się wiązać tak z elementami ogólnej wiedzy biznesowej, jak i z dostępem do specjalistycznych umiejętności i wiedzy naukowej39. Ta druga umożliwia realizację powyższych dwóch czynności w zakre-sie okazji odnoszących się do szczególnych cech rozwiązań wywodzących się

38 P. Davidsson, Entrepreneurial opportunities and the entrepreneurship nexus: A re-conceptu-alization, „Journal of Business Venturing” 2015, vol. 30, no. 5, s. 674–695.

z nauki. Rysunek 21 stanowi graficzną ilustrację powyższych założeń, według któ-rych zastosowanie wiedzy może wpływać na oba współzależne procesy.

Konfigurowanie zasobów

Formułowanie i modyfikowanie oferty rynkowej Wiedza

Wiedza

Rysunek 21. Współzależność procesów formułowania oferty

rynkowej oraz konfiguracji zasobów małej firmy

Źródło: opracowanie własne.

Cechy szczególne akademickiego spin offu powodują konieczność pewnej mo-dyfikacji założeń dotyczących punktu wyjścia procesów powstawania tego rodza-ju firm. Są to:

1) szczególny charakter wiedzy – wiedzy naukowej, która jest podstawą tworze-nia oferty rynkowej akademickich spin offów,

2) szczególny typ doświadczeń zawodowych założycieli akademickich spin of-fów, odnoszący się w znaczącym stopniu do posługiwania się wiedzą nauko-wą przy małym lub żadnym doświadczeniu z zakresu zastosowania wiedzy biznesowej.

W gruncie rzeczy oba czynniki są powiązane z zastosowaniem wiedzy nauko-wej, którą powstający akademicki spin off z definicji powinien wykorzystać do bu-dowy swojej oferty rynkowej.

Mimo że założyciele akademickich spin offów charakteryzują się wysokim po-ziomem wykształcenia40 i doświadczeniem naukowym, nie jest jednak określone, z jaką intensywnością wiedza naukowa stosowana jest w ramach budowy oferty rynkowej nowej firmy. Świadomość istnienia akademickich spin offów budowa-na była budowa-na przypadkach budowa-najlepszych uczelni i budowa-najlepszych firm, czego przykładem

40 Wyższym również od założycieli firm technologicznych, którzy nie pochodzą ze środowiska uczelnianego – patrz: M. G. Colombo, E. Piva, Firms’ genetic characteristics and competence--enlarging strategies: A comparison between academic and non-academic high-tech start--ups, „Research Policy” 2012, vol. 41, no. 1, s. 79–92.

są analizy powstałe na bazie Massachusetts Institute of Technology – jednej z naj-bardziej prestiżowych (i cechujących się ogromnie przedsiębiorczą kadrą) uczelni na świecie, przedstawione przez Robertsa41, a kilkanaście lat później przez Shane42. Pokazują one szereg firm o znaczącym ładunku wiedzy naukowej, wdrażających przełomowe rozwiązania naukowe do praktyki gospodarczej. Jednocześnie podej-ście to poddane zostało krytyce ze względu na zawężanie rozumienia przedmiotu i koncentracji na analizie przypadków wyjątkowych43. Stąd też założenie wyko-rzystania wiedzy naukowej przy pochodzeniu założycieli ze „zwykłych” ośrodków naukowych44 dopuszcza fakt stosowania wiedzy naukowej o niższym poziomie no-wości. Powinno to być zrozumiałe w szczególności w polskim kontekście, w któ-rym uczelnie nie należą do czołówki światowej. Z tego punktu widzenia można

wysnuć założenie o możliwości różnicowania intensywności zastosowania wie-dzy naukowej w akademickich spin offach, pod warunkiem konieczności jej

wy-stąpienia choćby w ograniczonym zakresie.

Drugim rodzajem wiedzy, który musi być zastosowany w przypadku założenia firmy, jest wiedza biznesowa. Jest ona konieczna choćby w minimalnym stop-niu, by umożliwić przeprowadzenie formalnego procesu założenia przedsiębior-stwa i bazowych działań związanych z komercjalizacją wiedzy45. Tak więc, mimo że kwestia zastosowania wiedzy biznesowej w akademickich spin offach jest nie-określona na poziomie definicji, należy uwzględnić konieczność jej wykorzysta-nia w działawykorzysta-niach przedsiębiorczych towarzyszących założeniu i dalszej działal-ności firmy.

Patrząc na tę sprawę nieco szerzej, można stwierdzić, że charakterystyka zawodowa założycieli akademickich spin offów, odnosząca się do pracy nauko-wej, wskazuje, że zakres posiadanej wiedzy biznesowej może być zróżnicowany, przy założeniu raczej niskiego jej poziomu. Założenie takie potwierdza szereg badań i opracowań. Jones-Evans46 kwestionuje poziom wiedzy dotyczącej między innymi zarządzania finansami, marketingu, produkcji, jak również całościowo

41 E. B. Roberts, Entrepreneurs in high technology: Lessons from MIT and beyond, Oxford Uni-versity Press, New York 1991.

42 S. Shane, Academic Entrepreneurship. University Spinoffs and Wealth Creation, Edward Elgar, Cheltenham–Northampton 2004.

43 P. Migliorini, Ch. Serarols, A. Bikfalvi, Overcoming Critical Junctures in Spin-off Companies from Non-elite Universities: Evidence from Catalonia, [w:] D. Smallbone, J. Leitão, M. Raposo, F. Welter (red.), The Theory and Practice of Entrepreneurship. Frontiers in European Entrepre-neurship Research, Edward Elgar Publishing, Cheltenham 2010.

44 Tamże.

45 Szerzej o specyfice wiedzy biznesowej traktuje punkt 3.2.3.

46 D. Jones-Evans, Technical Entrepreneurship, Strategy and Experience, „International Small Business Journal” 1997, vol. 14, no. 3, s. 15–39.

kompleksowego zarządzania wzrostem przedsiębiorstwa. Moore47 wskazał, że – ze względu na techniczny profil wykształcenia – działania związane z zarzą-dzaniem są raczej marginalizowane. Stankiewicz48 w kontekście przedsiębiorców wywodzących się z sektora nauki i techniki stwierdził, że w celu komercyjnej eksploatacji technologii w wielu przypadkach zarządzanie firmą powinno być na wczesnym etapie rozwoju firmy przekazane osobom z większym doświad-czeniem w biznesie.

Konfigurowanie zasobów

Formułowanie i modyfikowanie oferty rynkowej Wiedza biznesowa i wiedza naukowa

Wiedza naukowa i wiedza biznesowa

Rysunek 22. Współzależność procesów formułowania oferty

rynkowej oraz konfiguracji zasobów małej firmy

Źródło: opracowanie własne.

Aby wzmocnić zastosowanie wiedzy biznesowej w akademickich spin offach, stosuje się szereg strategii. Z jednej strony są to działania nakierowane na uzupeł-nianie zespołów zarządzających49 lub też rad nadzorczych50 powstających przed-sięwzięć akademickich o osoby posiadające wcześniejsze doświadczenie w bi-znesie, co ma skutkować wzrostem poziomu wiedzy biznesowej przedsięwzięcia. Mats Lundqvist51 w tym kontekście wskazał nawet na możliwość całkowitego

47 B. Moore, Financial constrains to the growth and development of small high-technology firms, [w:] A. Hughes, D. J. Storey (red.), Finance and the Small Firm, Routledge, London 1994. 48 R. Stankiewicz, Spin-off companies from universities, „Science and Public Policy” 1994,

vol. 21, no. 2, s. 99–107.

49 S. Franklin, M. Wright, A. Lockett, Academic and surrogate entrepreneurs in University spin--out companies, „Journal of Technology Transfer” 2001, vol. 26, no. 1–2, s. 127–141. 50 A. Prencipe, Board Composition and Innovation in University Spin-offs. Evidence from the

Italian Context, „Journal of Technology Management and Innovation” 2016, vol. 11, no. 3, s. 13–39.

51 M. A. Lundqvist, The importance of surrogate entrepreneurship for incubated Swedish tech-nology ventures, „Technovation” 2014, vol. 34, no. 2, s. 93–100.

zastępowania autorów opracowań technicznych wynajętymi przedsiębiorcami (surrogate entrepreneurs). Z drugiej strony wzmocnienie wykorzystania wiedzy biznesowej również może nastąpić przez działania nakierowane na podniesienie jakości zespołu założycielskiego, na przykład w drodze systematycznej współpracy z doświadczonymi przedsiębiorcami52 czy też w zakresie mentoringu lub doradz-twa. Tak więc, mimo ogólnej charakterystyki założycieli akademickich spin offów,

należy założyć zróżnicowanie intensywności zastosowania wiedzy biznesowej w akademickich spin offach.

Powyższe założenia w wersji graficznej ilustruje rysunek 22. Proces konfiguro-wania zasobów oraz formułokonfiguro-wania i modyfikokonfiguro-wania oferty rynkowej są pod wpły-wem obu rodzajów wiedzy.

4.2. Wykorzystanie wiedzy naukowej oraz wiedzy biznesowej