Założenia badawcze

W monografi i przyjęto kontekst działania uniwersytetu wyróżniającego się dzięki kluczowym kompetencjom (w myśl koncepcji G. Hamela i C.K. Prahalada²⁵⁹).

Pracownicy w tak rozumianej organizacji uczą się stale (i chcą się uczyć nadal) oraz dzielą się wiedzą przy każdej możliwej okazji. Ich zaangażowanie w rozwój zawodowy na uniwersytecie wspierane jest dwojako: poprzez umacnianie auto-motywacji (auto-motywacji wewnętrznej) oraz poprzez organizacyjne udogodnienia (motywację zewnętrzną). Wtedy też można mówić o rozwoju uniwersytetu dzięki rozwojowi zawodowemu nauczycieli akademickich. Z kolei ta sytuacja jest możliwa, gdy strategia uczelni okazuje się spójna ze strategią rozwoju zawodo-wego nauczycieli akademickich. Podczas etapu rozpoznania naukozawodo-wego i eks-ploracji stwierdzono, że bezpośredni wpływ na formułowanie strategii rozwoju zawodowego nauczycieli akademickich mają: strategia uniwersytetu (ogólna), istniejące w nim strategie funkcjonalne (szczegółowe) oraz jasno zdefi niowane obszary rozwoju zawodowego nauczycieli akademickich. Dlatego założono, że skoro nauczyciele akademiccy muszą się stale rozwijać lub doskonalić swoje umiejętności, to uniwersytet powinien organizacyjnie te działania wspomagać.

Zmienne warunkujące rozwój zawodowy nauczycieli akademickich zwią-zane były z bliższym i dalszym otoczeniem uniwersytetu oraz jego organizacją wewnętrzną. Kompetencje, możliwości, predyspozycje i motywacje nauczycieli akademickich nie podlegały analizie w tym przypadku, podobnie jak ich stan gotowości do dalszego uczenia się, zdobywania kolejnych stopni i tytułów, a także zaangażowania w rozwój zawodowy.

259 C.K. Prahalad, G. Hamel, Th e Core Competence of the Corporation, „Harvard Business Review”, May–June 1990, s. 78–90.

Obszary aktywności nauczycieli akademickich zostały opracowane na podstawie zadań wynikających z PoSW w odniesieniu do osób zatrudnionych na uniwersytecie. Zaliczono do nich:

1. obszar dydaktyczny – kształcenie i wychowywanie studentów, upo-wszechnianie wiedzy;

2. obszar naukowo-badawczy – prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych, rozwijanie twórczości naukowej albo artystycznej;

3. obszar organizacyjny – uczestniczenie w pracach organizacyjnych uczelni.

Założono także, że w uniwersytecie mogą funkcjonować obok siebie przy-najmniej dwa poziomy strategii (rysunek 3). Oba poziomy istniejących w uni-wersytecie strategii powinny być od siebie zależne, choć strategia szczegółowa może pierwotnie wyłonić się ze strategii ogólnej. W następstwie obie strategie mogą wpływać na wzajemne modyfi kacje, co naturalnie spowoduje, że reali-zowane w uniwersytecie strategie rozwoju zawodowego nauczycieli akademic-kich pomogą w wypełnieniu założeń uniwersyteckiej strategii (ogólnej). Przy czym opisane w dalszych częściach warianty strategii rozwoju zawodowego nauczycieli akademickich w uniwersytecie są tylko jednym z wielu czynników wpływających na sukces strategiczny uniwersytetu.

Rysunek 3. Schemat poziomów strategii w uniwersytecie Źródło: opracowanie własne.

Korzystano również ze wskazania, że defi niowanie terminów i pojęć jest punktem wyjścia metody naukowej²⁶⁰. Dla kluczowych terminów i pojęć zostały w związku z tym opracowane własne defi nicje, przedstawione w tabeli 17.

260 Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i Spółka, Poznań 2001. „Zarządzając, równocześnie tworzymy i poznajemy, czym są organiza-cje i jakie zjawiska w nich zachodzą, a następnie formułujemy zalecenia odnośnie do technik i metod zarządzania. Im ściślej defi niujemy przy tym ich zakres obowiązywania, tym lepiej one będą służyć praktyce”. E. Masłyk-Musiał, Badawcze wyzwania w naukach o zarządzaniu, [w:]

S. Lachiewicz, B. Nogalski (red.), Osiągnięcia i perspektywy nauk o zarządzaniu, Wolters Kluwer, Warszawa 2010, s. 17.

Strategia rozwoju uniwersytetu

Strategie rozwoju zawodowego nauczycieli akademickich

(funkcjonalne)

Tabela 17. Defi nicje własne przyjęte do badań

Pojęcie Defi nicja

Strategia rozwoju uniwersytetu (strategia lub

strategia ogólna)

Zbiór długofalowych celów dotyczących przyszłości uczelni związa-nych z wyodrębnionymi obszarami strategicznego działania uniwer-sytetu oraz zadaniami przypisanymi do owych celów, z określonymi miernikami oraz osobami (jednostkami organizacyjnymi) odpowie-dzialnymi za ich realizację w określonym czasie

Strategia rozwoju zawodowego (strategia

szczegółowa lub funkcjonalna)

Działania²⁶¹ i decyzje odnoszące się do nauczycieli akademickich spójne z przyjętą strategią uniwersytetu, które długofalowo wpły-wają na rozwój zawodowy nauczycieli akademickich oraz mają zasadnicze znaczenie dla przyszłości uniwersytetu

Rozwój zawodowy nauczyciela akademickiego

Każde działanie podejmowane przez nauczyciela akademickiego w celu lepszego wypełniania zadań związanych z obszarami aktyw-ności zawodowej; działania te mogą być stymulowane organizacyj-nie i/lub mogą być podejmowane w ramach samokształcenia

Obszary²⁶² aktywności zawodowej nauczyciela

akademickiego

Działania, obowiązki, zadania, czynności itp. wykonywane przez nauczyciela akademickiego związane z pracą na uniwersytecie;

wyróżnione zostały trzy podstawowe obszary aktywności:

1. dydaktyczny – dotyczący przekazywania wiedzy, rozwoju kom-petencji, umiejętności i kształcenia postaw, wychowywania oraz upowszechniania wiedzy

2. naukowy – dotyczący organizowania i prowadzenia badań, upo-wszechniania ich wyników

3. organizacyjny – dotyczący prac administracyjnych i kierowni-czych

Źródło: opracowanie własne.

Pozostałe defi nicje (wykorzystywane i zaznaczone w tekście) zostały opra-cowane przez innych autorów. Pojęcia uniwersytet²⁶³ i uczelnia są stosowane zamiennie, choć nie oznaczają tego samego, a sformułowanie szkolnictwo wyższe używa się w kontekście szerszym, ogólnym (mając na uwadze nie tylko uniwersytety, ale także wyższe szkoły, publiczne i niepubliczne)²⁶⁴.

W monogra-261 Działania w tym przypadku są rozumiane szeroko, czyli w ich skład wchodzą również zadania (czynności) przypisane do wykonania nauczycielom akademickim.

262 Obszar rozumiany jest jako przestrzeń wielowymiarowa, a nie jako płaszczyzna dwu-wymiarowa.

263 Według znowelizowanej Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z 2005 roku, R. 1, art. 3, ust. 1: „Wyraz »uniwersytet« może być używany w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora co najmniej w dziesięciu dyscy-plinach, w tym co najmniej po dwa uprawnienia w każdej z następujących grup dziedzin nauki:

1) humanistycznych, prawnych, ekonomicznych lub teologicznych; 2) matematycznych, fi zycz-nych, nauk o Ziemi lub technicznych; 3) biologiczzycz-nych, medyczzycz-nych, chemiczzycz-nych, farmaceu-tycznych, rolniczych lub weterynaryjnych”, http://www.bip.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2014_03/4e-e4d7fcec1a100d8ee3e690fb4cd09d.pdf [dostęp: 24.01.2015].

264 D. Antonowicz, Uniwersytet przyszłości…, s. 25. W polskim nazewnictwie nie ma wyrazu, który jednoznacznie odpowiadałby francuskiemu science i niemieckiemu Wissenschaft. Przez pojęcie „nauka” często rozumie się także nauczanie, a zakład naukowy może oznaczać instytut poświęcony zarówno pracy badawczej, jak i pracy dydaktycznej. K. Twardowski, dz. cyt., akapit 5.

fi i określenie nauczyciela akademickiego pracującego w uniwersytecie jest dość szerokie, gdyż obejmuje również osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze czasu lub w ramach umów cywilnoprawnych (w przypadku Polski). Dlatego defi nicję uniwersyteckiego nauczyciela akademickiego przyjęto za Eurydice, gdzie „oznacza zarówno wykwalifi kowaną kadrę uczestniczącą w procesie kształcenia (np. pracowników dydaktycznych i naukowych prowadzących wy-kłady i zajęcia [oraz badania i publikacje]), jak i kadrę, która wykonuje pewne zadania związane z zarządzaniem i/lub koordynacją wszystkich pracowników na uczelni”²⁶⁵. „W związku z tym nie uwzględniono tu kadry administracyjnej (pracowników sekretariatów, księgowości, administracji fi nansowej itp.)”²⁶⁶.

Strategia była rozumiana jako wyspecjalizowane zogniskowanie uwagi odnoszące się do wszystkich aktywności związanych z prowadzeniem uniwer-sytetu²⁶⁷.Strategia rozwojowa (uniwersytetu) określa kierunek, tempo i sposób rozwoju całego uniwersytetu oraz warunkuje pozostałe strategie zarówno wydziałowe, jak i funkcjonalne (szczegółowe)²⁶⁸.