Cele postępowania kwalifikacyjnego, minimalne wymagania dla kandydatów na członków zarządu

Jak wskazuje ustawa, celem postępowania kwalifikacyjnego jest sprawdzenie i ocena kwalifikacji kandydatów na członków zarządów oraz wyłonienie najlepszego z nich na członka zarządu⁶⁶⁴. Powszechnie przyjmuje się, że członkowie zarządu powinni

661 M. Przychodzki, Szczególne zasady powoływania…, s. 18.

662 Rozporządzenie RM z dnia 18 marca 2003 r. w sprawie przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego na stanowisko członka zarządu w niektórych spółkach handlowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 55, poz. 476 z późn. zm.), § 9 ust. 3.

663 Tak również, na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów, M. Przychodzki, Szczególne zasady powoływania…, s. 18–19. Na brak konieczności przeprowadzania postępowania w celu powołania likwidatora wskazuje zresztą obecnie wyraźne ustawowe wyłączenie zawarte w art. 18 ust. 1 ZasZasZarzMieniemPU.

664 Art. 18 ust. 1 ZasZarzMieniemPU, wcześniej analogiczne przepisy znajdowały się w art. 19a ust. 2 i 3 KomPrywU.

legitymować się odpowiednim wykształceniem, doświadczeniem zawodowym, przedsiębiorczością, dążeniem do stałej poprawy sytuacji ekonomiczno-finansowej spółki, podnoszeniem jej wartości i konkurencyjności, a także umiejętnością dobrej współpracy z załogą⁶⁶⁵. Historycznie ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji nie wprowadzała wprost minimalnych wymogów, jakie musiał spełniać kandydat na członka zarządu w zakresie wykształcenia czy doświadczenia⁶⁶⁶. Wymagania takie wprowadzało natomiast właściwe rozporządzenie Rady Ministrów, zgodnie z którym osoba taka wraz ze zgłoszeniem składała oświadczenie m.in. o posiadaniu wyższego wykształcenia i co najmniej pięcioletniego stażu pracy⁶⁶⁷. Obecnie analogiczne wymogi znalazły się w ustawie, która nakłada na podmioty reprezentujące Skarb Państwa obowiązek określenia w drodze uchwały walnego zgromadzenia lub w statucie, że członkiem organu zarządczego spółki może być wyłącznie osoba, która:

1) posiada wykształcenie wyższe lub wykształcenie wyższe uzyskane za granicą uznane w Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie przepisów odrębnych;

2) posiada co najmniej 5-letni okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę lub świadczenia usług na podstawie innej umowy bądź wykonywania działalności gospodarczej na własny rachunek;

3) posiada co najmniej 3-letnie doświadczenie na stanowiskach kierowniczych lub samodzielnych albo wynikające z prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz

4) spełnia inne wymogi określone w przepisach odrębnych⁶⁶⁸.

Wymagania te stanowią próbę rozwiązania dostrzeganego nie tylko w Polsce problemu ogólnie słabszych niż u osób pracujących w sektorze prywatnym kwalifikacji

665 Takie postulaty historycznie artykułowało Zarządzenie Nr 3 MSP z dnia 28 stycznia 2013 r. w sprawie zasad nadzoru właścicielskiego nad spółkami z udziałem Skarbu Państwa, Załącznik: Zasady nadzoru właścicielskiego nad spółkami z udziałem skarbu państwa, s. 13.

666 Pojawiały się jednak takie pomysły, przykładowo, zgodnie z ostatnim, zaprezentowanym w 2010 r., projektem ustawy o nadzorze właścicielskim kandydaci na członków zarządów musieliby legitymować się tytułem zawodowym magistra lub równorzędnym, uprzednim zatrudnieniem przez okres co najmniej 5 lat oraz doświadczeniem na stanowisku kierowniczym, samodzielnym lub prowadzeniem działalności gospodarczej.

667 § 6.1 pkt 1 i 2 rozporządzenia RM w sprawie przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego na stanowisko członka zarządu w niektórych spółkach handlowych.

668 Art. 22 ZasZarzMieU; przez pojęcie przepisów odrębnych należy oczywiście w szczególności rozumieć KSH (tak również Ł. Węgrzynowski, Ustawa o zasadach zarządzania mieniem państwowym oraz przepisy wprowadzające. Komentarz, art. 23 ZasZarzMieniemPU, Nb. 4).

zawodowych członków zarządów spółek Skarbu Państwa⁶⁶⁹. Obok opisanych powyżej wymagań pozytywnych, przepisy ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym przewidują również wymagania negatywne, które zostały szczegółowo omówione w innej części niniejszej pracy.

Wydaje się jednak, że przyjęte w Polsce rozwiązania mogą wzbudzać pewne zastrzeżenia. Po pierwsze, można mieć wątpliwości co do ich adekwatności, ponieważ zarówno doświadczenie zawodowe, jak i wykształcenie kandydata nie muszą pozostawać w żadnym związku ze stanowiskiem, na które kandyduje⁶⁷⁰. Po drugie, określony w rozporządzeniu pułap wymagań nie wydaje się specjalnie wysoki⁶⁷¹, co rodzi obawę, że wymagania te posłużą nie do istotnej preselekcji kandydatów, ale do bronienia słabych merytorycznie kandydatów twierdzeniami, że spełnili oni formalne wymagania. Po trzecie, w pewnych sytuacjach można wyobrazić sobie, że osoba posiadająca znaczne i relewantne doświadczenie mogłaby być dobrym kandydatem do zarządu pomimo braku wyższego wykształcenia. Obecne uregulowania wymuszają na takich osobach uzupełnianie wykształcenia, co nie zawsze wiązać się będzie z realnym wzrostem ich kwalifikacji. Na zasadzie dobrej praktyki należy rekomendować ewentualne zaostrzanie minimalnych wymagań stawianych kandydatom przez radę nadzorczą, w sytuacji, gdy jest ona organem uprawnionym do powołania zarządu, co powinno zwiększyć ekonomikę postępowania kwalifikacyjnego, a co jednocześnie na zasadzie wnioskowania a fortiori należy uznać za dopuszczalne, gdy jest ona organem powołującym członka zarządu.

Pewną poprawą w stosunku do wcześniej obowiązujących uregulowań jest natomiast doprecyzowanie, że na poczet doświadczenia liczy się również okres prowadzenia własnej działalności gospodarczej czy piastowania funkcji w organach spółek w oparciu o powołanie czy kontrakt menedżerski, co mogło wzbudzać wątpliwości na gruncie uprzednio obowiązujących regulacji⁶⁷². Zasadne jest również zastąpienie obowiązującego uprzednio obowiązku proceduralnego (złożenia przez kandydata oświadczenia o posiadaniu kwalifikacji) materialnym obowiązkiem ich posiadania.

669 Nota bene zbliżone rozwiązania funkcjonują w odniesieniu do wyboru członków Board of Directors obecnie m.in. w Izraelu oraz Grecji, por. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Boards of directors of state-owned enterprises..., s. 57–58.

670 A. Karczmarek, Prawne aspekty nadzoru właścicielskiego nad jednoosobową spółką Skarbu Państwa, rozprawa doktorska, Warszawa 2014, s. 197.

671 Tamże.

672 Tamże; krytyczne uwagi na kanwie podobnych regulacji dot. członków RN spółek SP prezentuje także F. Grzegorczyk, Zasady i tryb doboru kandydatów do rad nadzorczych spółek akcyjnych Skarbu Państwa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (816) 2010, s. 73–89.

Przy ocenie dotychczasowej praktyki postępowań kwalifikacyjnych należy zaznaczyć, że w domenie publicznej pojawiły się informacje mogące wskazywać na to, że przynajmniej w jednostkowych wypadkach dochodziło do sytuacji mogących rodzić wątpliwości co do tego, czy postępowania kwalifikacyjne należycie wypełniają swoją rolę, takich jak powoływanie do zarządu kandydatów, których w toku postępowania oceniono jako słabych⁶⁷³, czy też procedury dopuszczania do toczącego się postępowania dodatkowych kandydatur⁶⁷⁴.

Postępowanie kwalifikacyjne ma z jednej strony charakter konkursowy (względny), a więc nastawione jest na wybór najlepszego spośród możliwych kandydatów, z drugiej zaś charakter obiektywny (bezwzględny) – co pozwala radzie nadzorczej na jego zamknięcie bez wyłonienia kandydata. Obecnie powinno to jednak zostać wyraźnie zastrzeżone w zasadach postępowania kwalifikacyjnego.

5.4.4 Skutki powołania członka zarządu bez przeprowadzenia