Deficyt informacyjny w dziedzinie dóbr naukowych

Dobra naukowe stanowią jako niematerialne lub materialne ucieleśnie-nie konkretnych elementów wiedzy jawnej wynik kreatywnych intelektualucieleśnie-nie procesów twórczych. A te mogą odnosić się do różnorodnych cząstkowych aspektów dóbr naukowych, generujących korzyści. Mogą także przykładowo polegać na rozwiązaniu specyficznego problemu technicznego (np. w przy-padku dóbr naukowych podlegających ochronie prawem patentowym lub ochronie, jaką są objęte wzory przemysłowe), mogą być w szczególny spo-sób poświęcone rozpatrywaniu określonych kwestii (np. w przypadku utwo-rów chronionych prawem autorskim), mogą służyć uwypukleniu szczególnych

287 Por. ibidem, s. 11.

cech produktów, usług lub przedsięwzięć (np. w przypadku obiektów, których znak towarowy objęty jest ochroną) lub dotyczyć nowatorskiej zewnętrznej formy (np. objętych ochroną wzorów i modeli). Częstokroć mogą one jed-nakże zawierać również inne korzystne aspekty, niepodlegające subsumcji w obszarze obowiązywania jednej określonej kategorii własności intelektu-alnej, w związku z czym nie stanowią przedmiotu podlegającego ochronie dóbr intelektualnych, a tym samym nie są również tematem przedmiotowe-go badania. Dobra naukowe często łączą w sobie kilka spośród wymienionych aspektów, gdy np. równocześnie służą technicznemu rozwiązaniu problemu, mają szczególny kształt zewnętrzny, a w swej istocie posiadają wyróżniającą charakterystykę, odróżniającą je wyraźnie od innych dóbr. Wówczas istnie-je możliwość zwielokrotnionej ochrony takiego dobra naukowego, realizo-wanej poprzez ochronę poszczególnych osobnych cech danego dobra, która zapewniona jest za pośrednictwem różnych kategorii prawnych dotyczących własności intelektualnej (np. poprzez ochronę za pośrednictwem praw paten-towych, praw dotyczących wzorów użytkowych oraz praw dotyczących zna-ków towarowych)²⁸⁸.

Te szczególne cechy dobra stanowią z reguły istotną determinantę indywi-dualnego powstawania korzyści dla użytkowników dobra naukowego, bowiem odzwierciedlają specyficzny charakter danego dobra naukowego, odróżniając go tym samym od innych porównywalnych dóbr na rynku. W związku z tym są podstawowym parametrem indywidualnych decyzji podejmowanych przez uczestników rynku po stronie popytu. Znajomość tych istotnych cech dobra jest decydującym warunkiem opartej na racjonalnej kalkulacji optymalnej decyzji uczestnika rynku po stronie popytu, która dotyczy dobra naukowego na rynku dóbr. Nie zawsze jednak istnieje dostateczna jasność i przejrzystość informacji o istotnych dla popytu właściwościach dóbr naukowych. W refe-rencyjnym modelu ekonomicznym pełnej konkurencji wszystkie podmioty gospodarcze mogą dysponować na tyle pełnym poziomem informacji (cał-kowita przejrzystość rynku), że istotnymi informacjami (dotyczącymi ilości dóbr, ich właściwości i cen) dla podejmowanych przez nich decyzji – czy to po stronie podaży, czy też popytu – dysponują w porę (bez zwłoki czasowej) oraz w formie bezkosztowej (poziom kosztów informacji równy zeru)²⁸⁹. Jednak-że złożoność istotnych właściwości dóbr naukowych w połączeniu z brakiem dostatecznie przejrzystej informacji na rynku może często stać na

przeszko-288 Por. M. Hoffmann (2008).

289 Por. M. Fritsch, T. Wein, H.-J. Ewers (2005), s. 27 i nn., 279.

dzie w uzyskaniu efektywnego poziomu informacji o dobrach naukowych.

Np. jeżeli dany produkt daje możliwość rozwiązania szczególnego proble-mu technicznego, lecz fakt ten jest dla uczestników rynku po stronie popytu niewidoczny lub zauważalny jedynie w niedostatecznym stopniu, ponieważ jego konstrukcja nie została uwypuklona jako oczywista cecha dobra, a tylko jako zintegrowana, istotna z punktu widzenia skuteczności technicznej część bardziej złożonej kompleksowej konstrukcji produktu, wskutek czego zmy-sły percepcyjne obserwatora²⁹⁰ postrzegają jedynie w niewielkim stopniu jej obiektywną zaletę²⁹¹.

Również fizycznie postrzegalna obiektywna cecha produktu może być z uwagi na nieprzejrzystość rynku często niemożliwa lub też trudna do stwier-dzenia przez uczestników rynku po stronie popytu, co może utrudniać im podjęcie racjonalnej decyzji i uniemożliwić efektywną alokację zasobów.

Tego rodzaju deficyty informacyjne mogą występować w formie braku wiedzy o istotnym z punktu widzenia ewentualnego nabywcy parametrze do-bra naukowego lub też w formie niepewności co do jego charakteru. Brak wiedzy oznacza przy tym poziom niekompletności informacji, któremu pod-mioty gospodarcze mogą zaradzić częściowo lub całkowicie dzięki wykorzy-staniu procesów pozyskiwania informacji po kosztach transakcyjnych²⁹², np.

w odniesieniu do leczniczego efektu danego leku lub oryginalnej formy wzor-niczej. Niepewność (jako ryzyko) natomiast występuje wówczas, gdy

niewy-290 Percepcja człowieka umożliwia reakcję narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny.

Dominującymi formami percepcji są: percepcja wizualna (zmysł wzroku), percepcja audytywna (zmysł słuchu) oraz percepcja dotykowa (zmysł dotyku), w ramach której rozróżniamy percepcję czuciową (wrażliwość powierzchowna) i propriocepcję (wrażliwość głęboka). Dodatkowo każdy człowiek dysponuje zmysłami umożliwiającymi mu percepcję bodźców zapachowych (zmysł powonienia) i bodźców smakowych (zmysł smaku), por. Wahrnehmung (2012). Szczególnie istotne dla większości działań człowieka są zmysły wzroku i słuchu, stanowiące dominujące kanały zmysłowe odbierające sygnały i informacje z zewnątrz. Jednakże rośnie również znaczenie innych form percepcji i przekazywania sygnałów dotyczących istotnych właściwości produktów.

Dlatego też projektanci produktów (designer) takich jak np. samochody w coraz większym stopniu uwzględniają podczas tworzenia całościowej koncepcji produktu także pozostałe kanały percepcyjne człowieka. Zatem obok dizajnu (design) oraz wizualnych i audytywnych elementów percepcji coraz większe znaczenie dla pozycjonowania marki produktu na rynku odgrywają właściwości dotykowo-czuciowe i bodźce zapachowe.

291 Dotyczy to często np. środków konstrukcyjno-technicznych, ukierunkowanych na osiąganie takich celów jak przedłużenie cyklu życia produktu lub optymalizacja wewnętrznych procesów technicznych związanych z jego wytwarzaniem, bowiem te aspekty, nawet jeżeli leżą w interesie uczestników rynku po stronie popytu, nie znajdują się z reguły w bezpośrednim centrum ich uwagi (hidden characteristics).

292 Por. M. Fritsch, T. Wein, H.-J. Ewers (2005), s. 279 i nn.

starczający poziom informacji nie może być całkowicie wyrównany, nawet kiedy poniesione zostaną wysokie koszty transakcyjne²⁹³. Formy niewiedzy o istotnych parametrach konkurencyjnych danego dobra naukowego można przedstawić w ramach trzech układów²⁹⁴:

1) Jedna ze stron rynku jest lepiej poinformowana o parametrach niż prze-ciwna strona rynku (informacja asymetryczna)²⁹⁵, w wyniku czego po-między obiema uczestniczącymi w rynku stronami zachodzi różnica poziomów informacji.

2) Kolejna forma niewiedzy polega na tym, że uczestnik rynku po stronie po-pytu ma wprawdzie dostateczne informacje o istotnych charakterystycz-nych cechach danego dobra, jednak nie potrafi prawidłowo wyciągnąć z nich wniosków dotyczących korzyści, jakie może z tego tytułu osiągnąć (brak wiedzy dotyczący korzyści), wskutek czego podejmowana po stro-nie popytu decyzja odnośstro-nie do danego dobra naukowego ulega zstro-nie- znie-kształceniu.

3) Ostatnia forma niewiedzy dotyczy trudności, jakie powstają dla stron uczestniczących w rynku w związku z wyznaczaniem dla danego dobra ceny równowagi rynkowej (brak wiedzy dotyczący ceny), co powoduje występowanie na rynku istotnych nadwyżek ilościowych po stronie ofe-renta lub po stronie popytu.

Jeżeli dobra naukowe są wymieniane na rynku, to dla mikroekonomicznie racjonalnej decyzji podejmowanej po stronie popytu podstawową i decydu-jącą przesłanką jest posiadanie ex ante wiedzy o istotnych cechach tych dóbr.

Jeśli uczestnicy rynku po stronie popytu nie dysponują wskutek asymetrii in-formacji niezbędnymi w tym celu informacjami, to nie mają również możli-wości odróżniania porównywalnych dóbr z określonej kategorii produktów pod kątem ich istotnych właściwości (brak wiedzy dotyczący jakości)²⁹⁶. Także precyzyjne odróżnianie od siebie dóbr pochodzących z podobnych kategorii

293 Por. ibidem, s. 280 i nn. Układ niepewności związany jest ściśle z brakiem możliwości dokładnego przewidywania przyszłego rozwoju sytuacji i warunków oraz zdarzeń lub procesów, które – stosując procedury analityczne służące rozwiązaniu tego problemu – można odwzorować jedynie w ograniczonym zakresie. Z tej przyczyny niniejsze opracowanie nie zajmuje się tą formą deficytu informacyjnego.

294 Por. ibidem.

295 Por. z asymetriami informacyjnymi, R.S. Pindyck, D.L. Rubinfeld (2003), s. 834–865;

C.B. Blankart (2006), s. 1416.

296 Tak np. w razie odróżniania dóbr wytwarzanych przy uwzględnianiu szczególnych kryteriów ekologicznych od dóbr pochodzących z produkcji konwencjonalnej, nie- uwzględniających specyficznych aspektów ekologicznych. Odróżnianie takie dotyczy wówczas

produktów może być bardzo utrudnione, jeżeli uczestnicy rynku po stronie popytu nie mają informacji pozwalających na zakwalifikowanie ich do wła-ściwej kategorii²⁹⁷. Stopień występującego przy tym braku wiedzy dotyczącej jakości uzależniony jest od rodzaju wymienianego dobra naukowego, przy czym asymetria informacji może obejmować spektrum sięgające od poziomu zerowego (brak asymetrii) aż do znacznych jej przejawów²⁹⁸.

Brak wiedzy nabywców o istotnych właściwościach dóbr powoduje znie-kształcenie indywidualnej kalkulacji decyzyjnej w sprawie zakupu dóbr na-ukowych o wyższych parametrach jakościowych z uwagi na utrudnioną możliwość obserwacji, w połączeniu ze zbyt niską krańcową gotowością do zapłaty po stronie popytu. Spada przy tym poziom ceny na rynku. Dlatego też wskutek procesów dostosowawczych dobra o lepszych właściwościach jako-ściowych są w coraz większym stopniu wypierane z rynku przez dobra o gor-szych właściwościach, co powoduje negatywną selekcję na dotkniętym takim zjawiskiem rynku dóbr naukowych²⁹⁹. Jeżeli natomiast asymetria informacyj-na występuje w formie obciążającej oferenta³⁰⁰ i dotyczy właściwości

uczestni-jedynie formalnego spełniania kryteriów, np. produkcji zgodnej ze specyficznym standardem ekologicznym, natomiast nie uwzględnia kompleksowej oceny ich zgodności ekologicznej.

297 Dotyczy to odróżniania produktów stosownie do przewidywanego zużycia zasobów podczas przyszłej fazy ich użytkowania wedle różnorodnych klas efektywności energetycznej, np. w odniesieniu do pojazdów mechanicznych i elektronicznego sprzętu gospodarstwa domowego.

298 Pod względem stopnia asymetrii informacyjnej dobra dają się uszeregować w interwale od zera (dobra neoklasyczno-homogeniczne) poprzez niewielką asymetrię (dobra, których jakość lub właściwości można ustalić przy niewielkim nakładzie środków), asymetrię średnią (dobra, których jakość lub właściwości oceniane są na podstawie doświadczenia) aż do znacznej asymetrii (dobra, których jakość lub właściwości ocenić można jedynie w oparciu o zaufanie lub wiarę w opinie osób trzecich), por. M. Fritsch, T. Wein, H.-J. Ewers (2005), s. 285–287; odnośnie do dóbr związanych z doświadczeniem zob. P. Nelson (1970); odnośnie do dóbr związanych z zaufaniem zob. M. Darby, E. Karni (1973). Potencjalne asymetrie informacyjne dotyczące wielu rodzajów dóbr naukowych mogą uwydatniać się jedynie nieznacznie (np. przy dokonywaniu oceny dostępnych projektów – design), ale mogą też prezentować znaczny poziom (np.

w odniesieniu do specyficznych oddziaływań renomy produktów markowych).

299 Por. G.A. Akerlof (1970), s. 488–500; H. Milde (1988), s. 1–6 i J. Tirole (1999), s. 238–240.

300 Asymetrie mogą również skutkować różnicą poziomu informacji pomiędzy uczestnikami rynku po stronie popytu a uczestnikami rynku po stronie podaży, gdy oferent nie jest dostatecznie poinformowany o istotnych właściwościach uczestników rynku po stronie popytu, a więc gdy asymetria informacyjna działa na niekorzyść oferenta. Na przykład wielu oferentów produktów ma w praktyce duże trudności z dostatecznym oszacowaniem ex ante i analityczną oceną społecznych cech zainteresowanych ich produktami uczestników rynku, to jest realnej grupy klientów w odróżnieniu od ich grupy celowej. Ponieważ jednak użytkując produkty markowe, współkształtują oni w znacznym stopniu zewnętrzny wizerunek marki,

ków rynku po stronie popytu, to poziom ceny za dane dobro naukowe będzie w ramach tendencji odwrotnej wzrastać tak długo, aż stanie się adekwatny jedynie dla gotowości do zapłaty takich uczestników rynku po stronie popy-tu, którzy charakteryzują się stosunkowo złymi właściwościami w zakresie ryzyka³⁰¹. W obu tych układach asymetrii informacyjnej negatywna selekcja prowadzi do powstrzymywania rynkowych procesów wymiany w charakte-ryzujących się wyższą jakością segmentach popytu na dobra naukowe. Czę-ściowy brak wiedzy dotyczący właściwości jakoCzę-ściowych uniemożliwia lub co najmniej utrudnia odpowiednie informowanie o nich, wskutek czego jakość będących w obrocie dóbr naukowych ulega zwykle pogorszeniu³⁰².

Oprócz problemu negatywnej selekcji w odniesieniu do niektórych dóbr naukowych może również zaistnieć sytuacja określana jako moral hazard (po-kusa nadużycia)³⁰³, czyli ryzyko, że jedna ze stron ma już po zawarciu trans-akcji możliwość zmiany któregoś z istotnych dla transtrans-akcji parametrów, przy czym druga strona transakcji nie dysponuje możliwością zaobserwowania tej zmiany i podjęcia ewentualnych sankcji³⁰⁴. W szczególności w transak-cjach realizowanych w dłuższym okresie oraz uzależnionych od specyficznych okoliczności lub warunków ramowych może pojawić się wyraźna zachęta do zachowań sprzecznych z umową. Po stronie oferenta może wskutek tego za-istnieć motywacja do pełzającej redukcji jakości procesu tworzenia dobra

to ten wrażliwy na oddziaływanie interakcji obszar pozostaje często w znacznym stopniu poza strefą wpływów właściciela znaku towarowego. To zewnętrze kształtowanie danego znaku towarowego może mieć skutki pozytywne (wspierające taki wizerunek marki, do jakiego dąży właściciel), przykładowo dzięki aktywnym działaniom zewnętrznych klubów marki skupiających jej miłośników, którzy kultywują dziedzictwo marki. Może ono jednak wykazywać często aspekty niekorzystne dla rozwoju marki, np. jeżeli społeczne subgrupy używają marki w specyficzny sposób, pozostający w sprzeczności z jej wizerunkiem. Np.

przedstawiciele prawicowej sceny skinheadów w Europie ostentacyjnie adaptowali w niedawnej przeszłości elementy odzieży tradycyjnych marek odzieżowych Ben Sherman, Lonsdale i Fred Perry, co pozostawało w znacznym stopniu w konflikcie z polityką marki tych oferentów, por.

M. Albers (2010), s. 94.

301 Por. M. Fritsch, T. Wein, H.-J. Ewers (2005), s. 284 i nn., 286; H. Zimmermann, K.-D. Henke (2005), s. 50.

302 Jeżeli oferenci nie mają możliwości zasygnalizowania wyższych właściwości jakościowych, to mechanizm rynkowy w górnych segmentach jakościowych zawodzi. Por.

np. A. Molitor (2010), s. 68, na przykładzie producenta wyrobów skórzanych Seeger.

303 Por. K.J. Arrow (1963).

304 Por. M. Fritsch, T. Wein, H.-J. Ewers (2005), s. 287–289.

naukowego³⁰⁵ lub związanych z nim niezbędnych usług serwisowych³⁰⁶. Po stronie nabywcy pokusa nadużycia może przyjąć kształt niezgodnych z for-malnie ustalonymi warunkami sposobów użytkowania danego dobra nauko-wego, co jest dla oferenta bardzo trudne do skontrolowania³⁰⁷. Jeżeli natomiast istniejąca pokusa nadużycia prowadzić będzie do potencjalnego naruszania warunków umowy przez oferenta, to nabywcy antycypując tego typu naru-szenia, spodziewają się przeciętnie gorszej realizacji umów na rynku, co z ko-lei wpłynie na ograniczenie ujawnionej w tym zakresie krańcowej gotowości do zapłaty. Kolejnym skutkiem będzie zjawisko wypierania z rynku oferentów produktów o wyższej jakości. Poziom cen spadać będzie w ramach tego proce-su dostosowawczego równolegle do poziomu jakości oferowanego dobra na-ukowego, aż do momentu gdy na rynku znajdować się będą jedynie oferenci dóbr naukowych o niższym poziomie jakości³⁰⁸. I odwrotnie potencjalne na-ruszenie ustaleń po stronie nabywców indukuje zwykle wzrost poziomu cen aż do momentu osiągnięcia nowej równowagi, w ramach której na rynku znaj-dą się jedynie nabywcy charakteryzujący się negatywnymi właściwościami z punktu widzenia popytu (o wysokim stopniu ryzyka naruszenia umowy)³⁰⁹.

305 Obszarami problemowymi są np. usługi abonamentowe w zakresie mediów lub rozrywki.

306 Np. poprzez oszczędności w zakresie wspierających produkt usługach dla klienta, takich jak służby informacyjne, serwis konserwacyjny i naprawczy lub świadczenia aktualizacyjne w odniesieniu do produktów software.

307 Może to np. zdarzyć się podczas nielegalnych procesów użytkowania i kopiowania dzieł chronionych prawem autorskim w sferze rozrywki lub sprzecznego z umowami użytkowania urządzeń technicznych lub użytkowania przyrządów w nieprzewidywanych dla nich obszarach zastosowania, jak choćby stosowania produktów zaprojektowanych wyłącznie do użytku prywatnego w obszarach profesjonalno-zarobkowych, co wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia awarii technicznej. Bardziej subtelne, lecz równie istotne jest bezprawne użytkowanie przez licencjobiorcę komplementarnego know-how licencjodawcy w ramach licencji na chronione patentem wynalazki, które z uwagi na swój charakter wiedzy ukrytej (tacit knowledge) wystawione są na podwyższone ryzyko pokusy nadużycia (moral hazard), por. P. Spilker (2006), s. 352.

308 Aby ustanowić dla oferenta inherentną motywację ekonomiczną i powstrzymać go przed poddaniem się istniejącemu ryzyku moralnemu polegającemu na oferowaniu coraz gorszej jakości, niezbędne są w ramach powtarzającej się gry rynkowej ponawiane regularnie i z dostateczną częstotliwością zakupy. Nie muszą być one dokonywane koniecznie przez tego samego klienta, winny jednak zapewnić uczestnikom rynku po stronie popytu możliwość ciągłego obserwowania zmian jakości, a w razie jej pogorszenia sankcjonowania takiego zjawiska poprzez spadek popytu, por. J. Tirole (1999), s. 247.

309 Obok wynikającego z asymetrii informacyjnych niezamierzonego zjawiska braku wiedzy, dotyczącej jakości w odniesieniu do dóbr naukowych, w kontekście nacechowanym asymetrią może również wystąpić problem zamierzonego nieujawniania działań mających

Kolejne zjawisko deficytu informacyjnego dotyczącego dóbr naukowych polegać może, mimo posiadania pełnych informacji o istotnych funkcjonal-nych cechach danego dobra, na systematycznej błędnej ocenie indywidu-alnych korzyści wynikających z jego użytkowania (brak wiedzy dotyczącej korzyści)³¹⁰. Szczególnie w odniesieniu do dóbr wyposażonych w takie wła-ściwości użytkowe, które nie dają się logicznie sformułować w sposób rozgra-niczający ich kategorie, bowiem ex ante pozostają one w znacznym stopniu w sferze abstrakcyjnej, może po stronie popytu znacznie brakować wiedzy o korzyściach płynących z ich użytkowania, ponieważ stwierdzenie a prio-ri przez nabywców zakresu potencjalnych form użytkowania możliwe jest po części jedynie w sposób bardzo ogólny i niejasny³¹¹. Również w sytuacji, gdy wynikające z użytkowania danego dobra korzyści całkowite stają się dla na-bywcy widoczne dopiero w dłuższej perspektywie, fakt ten może stanowić przyczynę zdecydowanego braku wiedzy o korzyściach wynikających z

użyt-istotne znaczenie dla transakcji (hidden action), informacji (hidden information) lub właściwości (hidden characteristics). Te zjawiska, analizowane w ramach teorii agencji, oferują lepiej poinformowanej stronie rynku możliwość wyzyskiwania strony przeciwnej za pośrednictwem zachowań oportunistycznych, por. M. Fritsch, T. Wein, H.-J. Ewers (2005), s. 291–296.

310 Por. ibidem, s. 303–306. W niniejszym badaniu świadomie pominięto możliwość podejmowania decyzji nieracjonalnych.

311 Właściwości użytkowe komunikowalne jedynie w abstrakcyjnej formie wykazują w szczególności takie dobra naukowe, w przypadku których postęp technologiczny prowadzi do permanentnego rozwijania nowych form zastosowania i aplikacji. Tak np. rozwój sprzętu i oprogramowania (hardware i software) w obszarze technologii informacyjnej i komunikacyjnej lub dóbr medialnych występujących jako treść (content) w sferze mediów, w ramach których np. wskutek procesów narastającej konwergencji mediów pojawiają się nowe formy użytkowania sporządzonych treści. Por. z konwergencją w obszarze medialnym, B. Wirtz (2003), s. 44–47 i S. Messmer (2004), s. 71; w odniesieniu do związanych z tymi zagadnieniami problemów z regulacyjno-politycznego punktu widzenia przykładowo K.-E.

Hain (2006), s. 325–337; w odniesieniu do uregulowań umownych przewidujących nieznane (nowe) rodzaje użytkowania por. L. Klöhn (2010), s. 84–89. Procesy konwergencji wraz z wynikającym stąd poszerzaniem się spektrum użytkowania dóbr naukowych zachodzą także między przedsiębiorstwami z tzw. sektora TIME (telekomunikacja, technologia informacyjna/

branża komputerowa, media & treści i rozrywka/elektronika rozrywkowa, uzupełniana o dziedzinę electronic-business) oraz dotyczą takich tradycyjnych obszarów produkcji i usług jak branża samochodowa lub sektor bankowy i sektor usług finansowych, por. F. Keuper (2003), s. 4. Również nowe zjawiska społeczno-kulturalne prowadzić mogą do powstawania różnorodnych nowych form użytkowania dóbr naukowych, które nie są a priori znane i jako takie prowadzić mogą do systematycznych niepewności przy dokonywaniu oceny korzyści.

Postęp technologiczny i rozwój społeczno-kulturalny mogą jednak prowadzić także do zjawisk odwrotnych, a mianowicie do ograniczenia możliwych dotychczas form użytkowania.

kowania. Kompleksowa ocena strumienia korzyści wynikającego z użytkowa-nia danego dobra może być w odniesieniu do wielu dóbr naukowych, w tym w szczególności do dóbr występujących jedynie w formie niematerialnej³¹², dokonana dopiero po upływie długiego czasu, z czego a priori może wyni-kać znaczny brak wiedzy dotyczący związanych z tym korzyści. W odniesie-niu do niektórych rodzajów dóbr naukowych właściwości nieznanych form użytkowania oraz długofalowość osiąganych korzyści kumulują się w taki spo-sób, że nabywcy mają, mimo wdrażania wysokonakładowych procesów in-formacyjnych, trudności ze stanowiącą wsparcie przy podejmowaniu decyzji racjonalną oceną przyszłych wynikowych strumieni korzyści. Jeżeli nabywca systematycznie ocenia zbyt nisko korzyści płynące z danego dobra naukowego, to w wyniku zbyt niskiej gotowości do zapłaty zgłaszane będzie zapotrzebo-wanie na ilość danego dobra poniżej optymalnego poziomu. Jeżeli natomiast dojdzie do systematycznego przeceniania powstających korzyści, to wynikiem takiej sytuacji będzie popyt suboptymalnie zawyżony, co wiąże się również z negatywnymi skutkami dla poziomu społecznego dobrobytu.

Kolejną formą braku wiedzy wynikającą z deficytów informacyjnych może być niewystarczająca wiedza dotycząca ceny, występująca po jednej lub po obu stronach uczestników rynku (brak wiedzy dotyczącej ceny)³¹³. Możemy mieć przy tym do czynienia z sytuacją, gdy strona popytu dysponować będzie nie-pełnymi informacjami obejmującymi kształtowanie cen lub strukturę cen po stronie oferentów³¹⁴. I odwrotnie, po stronie oferentów może istnieć

niewy-312 Dotyczy to np. dokumentacji nowej wiedzy przyrodniczo-technologicznej, zawartej w objętej ochroną prawem autorskim publikacji lub w dokumentacji patentowej objętej

niewy-312 Dotyczy to np. dokumentacji nowej wiedzy przyrodniczo-technologicznej, zawartej w objętej ochroną prawem autorskim publikacji lub w dokumentacji patentowej objętej