Doręczenia we Francji

Na szczególną uwagę zasługuje także przedstawienie francuskiego systemu doręczeń z uwagi na jego szczególną specyfikę i odmienność w stosunku do doręczeń obowiązujących w Polsce, w Niemczech, czy Austrii. Doręczeniem we Francji jest przekazywanie pism sądowych ich adresatowi przez urzędnika ministerialnego (huissiers de justice), czyli takiego, który ma wyłączne prawo dokonywania doręczeń w sądzie.¹⁶⁷ Monopol urzędnika sądowego dokonywania doręczeń wynika z wagi, którą przywiązuje się do tej czynności we francuskim postępowaniu cywilnym. Urzędnik ministerialny jest w pewnym sensie odpowiednikiem

166 http://www.uihj.com/en/ressources/10148/68/austriche-en.pdf.

167 R. David, “Prawo francuskie. Podstawowe dane”, Warszawa 1965 r., s. 119.

komornika sądowego w Polsce.¹⁶⁸ Urzędnicy ci oprócz doręczania pism sądowych mają także prawo do egzekwowania długów i w pewnych przypadkach, do wycen i publicznych sprzedaży na licytacji rzeczy ruchomych. Huissiers de justice są ministerialnymi funkcjonariuszami, mianowanymi przez Dozorcę Pieczęci, Ministra Sprawiedliwości. Mają niezależny status, a dostęp do tego zawodu jest ściśle uregulowany. ¹⁶⁹ Na terenie całej Francji jest przeszło 3 tysiące pracowników, gdzie przeszło 2 tysiące urzędników sądowych jest zrzeszonych, a pozostali nie są zrzeszeni. Urzędnicy sądowi zajmują się doręczaniem zarówno sądowych, jak i pozasądowych pism i działają oni w sądzie instancji, któremu podlega miejsce zamieszkania adresata dokumentu.¹⁷⁰ Każdego roku doręczają około miliona pism. W przeciwieństwie jednak do polskiej procedury, gdzie najwięcej doręczeń pism sądowych dokonuje się za pośrednictwem poczty, we Francji doręczenia pism za pośrednictwem poczty jest możliwe w nielicznych przypadkach, w których ustawa na to wyraźnie wskazuje. Tryb doręczeń za pośrednictwem urzędnika państwowego jest praktycznie tożsamy z polską procedurą i nosi nazwę signification. Mianowicie urzędnik dokonuje doręczeń adresatowi w jego mieszkaniu, bądź w miejscu pracy osobiście – co jest regułą, (signification á personne). Jeżeli nie zastanie adresata w domu, pismo może przekazać jemu za pośrednictwem jego domownika, sąsiada, bądź dozorcy. Istnieje możliwość pozostawienia pisma także osobie małoletniej mającej dostateczne rozeznanie.¹⁷¹ Jeżeli natomiast taki sposób dokonania doręczenia jest niemożliwy, urzędnik składa pismo w merostwie pozostawiając informację na drzwiach adresata o miejscu, gdzie przez okres 15 dni adresat może je odebrać (avis de passage daté). W razie nieodebrania pisma przez adresata merostwo odsyła je. W sytuacji, gdy adresat nie poinformował urzędnika o zmianie swojego adresu miejsca zamieszkania urzędnik sporządza raport o niemożności dokonania doręczenia, w którym dokładnie opisuje okoliczności, które przeszkodziły mu w dokonaniu doręczenia pisma. Zanim zostanie sporządzony raport huissier de justice ma obowiązek podjąć próbę odszukania miejsca pobytu adresata.¹⁷² Po sporządzeniu protokołu urzędnik przesyła adresatowi na ostatni znany adres jego zamieszkania kopię protokołu wraz z kopią pisma, które ma być doręczone. Czynność ta jest dokonywania przez urzędnika pod rygorem jej

168http://www.uihj.com/en/ressources/10148/84/pologne-en.pdf - strona dotycząca międzynarodowego stowarzyszenia urzędników sądowych.

169 http://www.uihj.com/en/ressources/10148/54/france-en.pdf.

170 http://www.paris-law.com/lois_et_decrets_fr/Art._648-659_N.C.P.C.html.

171 Orzeczenie sądu w Paryżu z dnia 27 stycznia 1953 r., D. 1953.328 za: A. Machowska, „Doręczenia w postępowaniu cywilnym francuskim w kontekście regulacji unijnych”, GS 2003 r., Nr 11, s. 15.

172 A. Machowska, „Doręczenia w postępowaniu cywilnym…”, j. w., s. 15.

nieważności. Oryginał pisma posiada urzędnik zamieszczając na nim informacje o czynnościach zmierzających do dokonania doręczenia.¹⁷³

Czynność doręczenia jest ściśle sformalizowana i ma oficjalny charakter, podobnie jak w prawie polskim. Jeżeli urzędnik poprzez swoje zachowanie spowoduje, że doręczenie będzie nieważne, bądź nieprawidłowe może ponieść odpowiedzialność odszkodowawczą.

Przepisy francuskiego kodeksu postępowania cywilnego przewidują także możliwość dokonywania doręczeń za pośrednictwem poczty (notificatiom en la forme ordinaire) , bądź też pisma mogą być odebrane osobiście w sekretariacie sądu za potwierdzeniem odbioru.¹⁷⁴ Powszechna usługa pocztowa we Francji przez wiele lat była wykonywana przez „La Poste”, który to operator pocztowy podpisał z Francją nowy kontrakt na usługi publiczne na lata 2008-2012. „La Poste” ma pozostać w dalszym ciągu przedsiębiorstwem państwowym. Od początku 2009 r. we Francji trwają prace nad implementacją trzeciej dyrektywy pocztowej Unii Europejskiej do prawa francuskiego.¹⁷⁵ Usługi pocztowe są wykonywane do mniejszych miejscowości, gdzie trudniej jest dojechać urzędnikowi sądowemu. W procedurze francuskiej, podobnie jak w polskiej, pismo uważa się za doręczone, gdy na zwrotnym potwierdzeniu odbioru widnieje jego podpis.¹⁷⁶

W sprawach dotyczących przekazywania i dostarczania dokumentu pochodzącego z lub przeznaczonego dla któregoś z państw Unii Europejskiej znajdują zastosowanie przepisy rozporządzenia nr 1348/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie doręczania w Państwach Członkowskich sądowych i pozasądowych dokumentów w sprawach cywilnych i handlowych. Organem właściwym dla przekazywania dokumentów w Państwach Członkowskich są urzędnicy sądowi. Według procedury francuskiej doręczenie dokumentu osobie zamieszkującej za granicą następuje poprzez francuski parquet (wydział prokuratury) za pomocą oficjalnej formy doręczenia zwanej signification (art. 683 i 684 nowego kodeksu postępowania cywilnego). Signification następuje w drodze przekazania przez urzędnika sądowego dwóch odpisów dokumentu do prokuratora, który przekazuje odpisy dokumentu do ministerstwa sprawiedliwości w celu dalszego doręczenia (art. 685). Najpóźniej następnego dnia roboczego komornik sądowy wysyła do adresata list polecony (art. 686). Jest to forma doręczenia zwana remise au parquet i stanowi tzw. signification interne fictive (fikcyjne doręczenie wewnętrzne), z uwagi na to, że doręczenie musi nastąpić po przekazaniu przez komornika sądowego odpisów dokumentu do francuskiego prokuratora, bez względu na to,

173 A. Machowska, „Doręczenia w postępowaniu cywilnym francuskim…”, op. cit. s. 16.

174 http://ec.europa.eu/civiljustice/serv_doc/serv_doc_fra_pl.htm.

175 www.euroactiv.com/transport/france-seeks-financing-solution-universal-mail-service.

176 Orzeczenie Cour de cassation, Civ 2 z dnia 27 maja 1988 r., Bull, Civ. II , nº 125; RTD civ. 1988.

czy faktycznie dotarły one do adresata przebywającego za granicą¹⁷⁷ Polega ono na tym, że zagraniczne doręczenia pisma sądowego uważa się za dokonane w chwili przekazania go do organu przekazującego we Francji tj. do prokuratury, natomiast samo poinformowanie adresata o doręczeniu pisma ma już charakter wyłącznie deklaratoryjny (art. 684 francuskiego k.p.c.).

Skutek samego doręczenia pisma w systemie remise au parquet następuje już w chwili zakończenia niezbędnych formalności związanych z doręczeniami we Francji. Komornik sądowy, który przekazał adresatowi dokument jest zobowiązany do wysłania adresatowi uwierzytelnionego odpisu dokumentu listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru (art. 686 francuskiego k.p.c.). Prokuratura natomiast przedstawia Ministrowi Sprawiedliwości w celu doręczenia go za granicę chyba, że przekazanie może nastąpić bezpośrednio (art. 685 francuskiego k.p.c.).

Doręczenie za pomocą remise au parquet przewiduje także prawo belgijskie (art. 40 Code Judidiaire) i holenderskie (art. 4 holenderskiego k.p.c.). Od systemu remise au parquet odeszły Włochy na rzecz efektywnego systemu doręczeń polegającego na tym, że za moment doręczenia przyjmuje się moment rzeczywistego doręczenia dokumentu adresatowi zgodnie z przepisami państwa, w którym jest dokonywane doręczenie.¹⁷⁸ System ten jest krytykowany wśród zagranicznych przedstawicieli doktryny. ¹⁷⁹ Ponieważ ten system doręczeń nie gwarantuje adresatowi, iż pismo do niego dotrze, krytyka wydaje się słuszna.

System doręczeń obowiązujący w Polsce, Niemczech i Austrii, w którym przyjmuje się, iż skutek prawny doręczenia następuje wraz z rzeczywistym otrzymaniem pisma przez adresata powoduje lepszą gwarancję praw procesowych strony, aniżeli system francuski.

Odmienność francuskiego systemu doręczeń może powodować także znaczne trudności w procedurze doręczenia pomiędzy Francją, a innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej.