Ramy regulacyjne dla sektora pocztowego w Unii Europejskiej

Wprowadzenie do ustawodawstwa polskiego Prawa pocztowego jest wynikiem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i efektem dostosowania prawa polskiego do przepisów prawa Wspólnoty Europejskiej. Zgodnie z treścią art. 14 ust.1 i 2 Traktatu z dnia 25 marca 1957 r., ustanawiającego Wspólnotę Europejską⁷⁴², Wspólnota podejmuje odpowiednie środki w celu stopniowego ustanowienia rynku wewnętrznego do dnia 31 grudnia 1992 r., który obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w których jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, zgodnie z postanowieniami Traktatu.

Zgodnie z treścią art. 14 ust. 3 Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną na wniosek Komisji, ustala wytyczne i warunki niezbędne do zapewnienia zrównoważonego postępu we wszystkich odpowiednich sektorach. W 1992 r. Komisja przedstawiła Zieloną Księgę o rozwoju jednolitego rynku usług pocztowych, a także komunikat w sprawie wytycznych dla rozwoju usług pocztowych Wspólnoty z 1993 r.⁷⁴³

W rezolucji z dnia 7 lutego 1994 r. w sprawie rozwoju usług pocztowych Wspólnoty⁷⁴⁴ Rada określiła, jako jeden z głównych celów polityki pocztowej Wspólnoty, pogodzenie stopniowego, kontrolowanego otwarcia rynku pocztowego na konkurencję z trwałą gwarancją świadczenia usługi powszechnej. W przepisie art. 16 Traktatu podkreślono bowiem, iż usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym mają znaczenie dla wspólnych wartości Unii Europejskiej, a także spełniają rolę w promowaniu spójności społecznej i terytorialnej, a więc należy dołożyć starań, by takie usługi były świadczone na podstawie zasad i na warunkach, które pozwolą im wypełniać ich zadania. Usługi pocztowe, jako istotny instrument komunikacji i wymiany informacji, spełniają dużą rolę w osiąganiu spójności społecznej, gospodarczej oraz terytorialnej Unii.⁷⁴⁵

741 Wyrok WSA w Gdańsku z dnia 5 marca 2009 r. w sprawie I SA/Gd 369/08, LEX nr 505757.

742 Dz. Urz. WE C 1992, Nr 224 s.1, tekst jednolity z dnia 24 grudnia 2002 r. Dz. Urz. WE C Nr 325, s.33.

743 K. Kruszyński, „Ewolucja prawa wspólnotowego w zakresie regulacji rynku pocztowego”, Prawo i Podatki w Unii Europejskiej 2007 r., Nr 5, s. 47.

744 Dz. U. C 48 z 16.2.1994, s. 3.

745 M. Krakała – Zielińska, „Prawo pocztowe Unii Europejskiej”, Toruń 2009 r., s. odnośnie unijnych regulacji rynków telekomunikacyjnych także: S. Piątek „Regulacje rynków telekomunikacyjnych”, Warszawa 2007 r.,

Wspólnotowe przepisy ramowe dotyczące usług pocztowych (postal services) zostały ustalone w dyrektywie 97/67/WE⁷⁴⁶ Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług zmienionej następnie dyrektywą 2002/39/WE⁷⁴⁷ (zwaną

„dyrektywą pocztową”). Ministerstwo Transportu od października 2006 r. uczestniczyło, w ramach Grupy Roboczej Rady H.6, w pracach nad projektem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę 97/67/WE w sprawie pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty, tzw. trzeciej dyrektywy pocztowej. W ramach prac nad projektem dyrektywy strona polska zabiegała o odsunięcie w czasie terminu pełnej liberalizacji usług pocztowych, który początkowo planowano na dzień 1 stycznia 2009 r. (co zostało wyrażone w stanowisku Rządu Polskiego), czyli zniesienia monopolu poczt narodowych w obrocie przesyłkami z korespondencją do 50 gramów. Komisja uznała bowiem, że ograniczenie do 50 g jest wystarczająco wysokie, żeby uniknąć obchodzenia prawa poprzez podnoszenie wagi przesyłek, ale także wystarczająco niskie, aby zwiększyć konkurencję na rynku usług pocztowych.⁷⁴⁸ Prace nad projektem dyrektywy zostały przedłużone, gdyż nie wypracowano zadowalającego kompromisu, zwłaszcza w odniesieniu do daty pełnej liberalizacji rynku usług pocztowych oraz sposobu finansowania usług powszechnych po zniesieniu obszaru zastrzeżonego.⁷⁴⁹

Projekt trzeciej dyrektywy pocztowej uchwalony został w ramach procedury współdecydowania Parlamentu Europejskiego i Rady. Parlament Europejski w dniu 11 lipca 2007 r. przegłosował poprawki zgłoszone przez Komisję Transportu i Turystyki do projektu dyrektywy, w którym opóźniono datę otwarcia rynku do 2011 roku. Dotychczas obowiązujące prawo wspólnotowe w dziedzinie poczty w postaci Dyrektywy 97/67/WE, zmienionej Dyrektywą 2002/39/WE, skupiło się na wprowadzeniu jednolitych dla Wspólnoty ram funkcjonowania pocztowych usług powszechnych, ze względu na ich podstawowy, z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb komunikowania się społeczeństwa, charakter. Z kolei Dyrektywa 2008/6/WE wyznaczając ostateczny termin zakończenia procesu stopniowej liberalizacji rynku pocztowego po raz pierwszy odnosi się do wszystkich usług pocztowych i

E. Galewska „Implementacja dyrektyw telekomunikacyjnych”, Warszawa 2007 r., W. Gromski, „Europejskie a polskie prawo telekomunikacyjne”, Warszawa 2004 r., S. Piątek, „Prawo telekomunikacyjne Wspólnoty Europejskiej”, Warszawa 2003 r.

746 Dz. Urz. UE L 15 z dnia 21 stycznia 1998 r. s. 14.

747 Dyrektywa 2002/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 czerwca 2002 r. zmieniająca dyrektywę 97/67/WE w zakresie dalszego otwarcia na konkurencję wspólnotowych usług pocztowych Dz. Urz. UE L 176 z dnia 15 lipca 2002 r. s. 21.

748 M. Krakała – Zielńska, „Prawo pocztowe…”, op. cit., s.83.

749 M. Krakała – Zielńska, „Prawo pocztowe…”, j. w. s. 85.

wszystkich podmiotów działających na rynku pocztowym.⁷⁵⁰ Parlament Europejski przegłosował, po drugim czytaniu, projekt tzw. III dyrektywy pocztowej, w kształcie, jaki został zatwierdzony 1 października 2007 r. w Luksemburgu przez ministrów łączności poszczególnych krajów członkowskich, wszelkie poprawki do projektu dyrektywy zostały odrzucone.

Powyższa dyrektywa ustanowiła ramy regulacyjne dla sektora pocztowego na poziomie Wspólnoty, w tym środki gwarantujące powszechną usługę pocztową, a także wyznaczyła maksymalne granice usług pocztowych, które państwa członkowskie mogą zastrzec dla swoich operatorów świadczących usługę powszechną z zamiarem utrzymania tej usługi, które to ograniczenia mają być redukowane stopniowo, a także stworzyła harmonogram działań związanych z podejmowaniem decyzji o dalszym otwarciu rynku pocztowego na konkurencję.⁷⁵¹ W wyniku przyjęcia dyrektywy 97/67/WE państwa członkowskie podjęły intensywne działania rynkowe polegające na nabywaniu udziałów w konkurencyjnych spółkach.⁷⁵² W dniu 30 maja 2000 r. został przedstawiony projekt dyrektywy nowelizującej postanowienia dyrektywy 97/67/WE, w wyniku czego Parlament Europejski i Rada przyjęły dyrektywę 2002/39/WE, w której pozostawiono możliwość utrzymania prawa wyłącznych dla usług obejmujących przesyłki z korespondencją, przesyłki międzynarodowe oraz adresowane druki reklamowe, jak również obniżono limity wagowe oraz cenowe w odniesieniu do przesyłek z 350 g do 100 g od 2002 r. i od 50 g od 2006 r.⁷⁵³

W dniu 27 lutego 2008 r. natomiast została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/6/WE z dnia 20 lutego 2008r.⁷⁵⁴, zmieniająca dyrektywę 97/67/WE w odniesieniu do pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty. W dyrektywie tej zniesiono całkowicie prawa wyłączne do świadczenia usług pocztowych, z zastrzeżeniem okresów przejściowych dla niektórych państw. W myśl zapisów w/w dyrektywy państwa członkowskie mogą zapewnić usługę powszechną przez mechanizm rynkowy, wyznaczyć jedno lub kilka przedsiębiorstw świadczących różne elementy usługi powszechnej lub świadczących tę usługę na różnych częściach terytorium oraz zastosować tryb zamówień publicznych na usługi (pkt.23 preambuły i art. 1 pkt. 4 w zw. z art. 1 pkt. 8 dyrektywy).

750 Wstępne założenia do projektu ustawy regulującej funkcjonowanie polskiego rynku usług pocztowych w warunkach pełnej konkurencji przygotowane przez Zespół powołany przez Ministra Infrastruktury.

751 M. Krakała – Zielińska, „Prawo pocztowe Unii…”, op. cit., s. 27.

752 M. Krakała – Zielińska, „Prawo pocztowe Unii…”, j. w., s. 30.

753 M. Krakała – Zielińska, „Prawo pocztowe Unii…”, j. w., s. 31.

754 Dyrektywa 2008/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 lutego 2008 r. zmieniająca dyrektywę 97/67/WE w odniesieniu do pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty Dz.

Urz. WE 2008, L 52/3.

W ostatnich latach sektor pocztowy został poddany zmianom, którym zostały poddane również inne sektory użyteczności publicznej, zwłaszcza sieciowe. Zmiany te polegają zwłaszcza na odchodzeniu od monopolu jednego narodowego operatora pocztowego, pozostającego własnością państwa, świadczącego usługi użyteczności publicznej w postaci usług pocztowych.⁷⁵⁵ W Polsce takim operatorem pocztowym, świadczącym usługi pocztowe na zasadzie wyłączności była do tej pory Poczta Polska. Odzwierciedleniem tych tendencji jest uchwalanie przez organy wspólnotowe tzw. dyrektyw liberalizacyjnych, mających na celu otwarcie na konkurencję poszczególnych sektorów usług użyteczności publicznej (tzw.

sektorom infrastrukturalnym) w państwach członkowskich.⁷⁵⁶ Proces liberalizacji objął już w ramach Wspólnoty Europejskiej takie sektory usług użyteczności publicznej jak:

telekomunikacja, energetyka, transport drogowy, żegluga śródlądowa, transport lotniczy.⁷⁵⁷