Doręczenie odpisu wyroku

Wyrok jest zwieńczeniem całego, często wieloletniego postępowania sądowego i spośród czynności decyzyjnych sądu został uregulowany przez ustawodawcę w sposób najdokładniejszy, jako modelowa postać rozstrzygnięcia o istocie sprawy.⁵⁰⁸ Wyrok to wynik sądu logicznego, operacja logiczna dokonywana przez sędziego.⁵⁰⁹ W piśmiennictwie został wyrażony pogląd, iż wyrok w sprawie cywilnej to wyposażony w przymus państwowy akt jurysdykcyjny organu władzy państwowej o swoistej funkcji i kompetencji sądu, który jest wynikiem osądzenia dokonanego na podstawie poznanych faktów i zastosowania prawa materialnego do określonego przez powoda przedmiotu procesu, poddanego rozpoznaniu oraz rozstrzygnięciu w określonych formach cywilnoprocesowych”.⁵¹⁰

Sąd wydając wyrok albo uwzględnia żądanie pozwu w całości bądź w części, bądź też oddala je jako bezpodstawne. W pozostałych przypadkach, gdy nie zachodzą przesłanki do wydania wyroku sąd wydaje postanowienie. Zasadnicze różnice pomiędzy wyrokami a postanowieniami dotyczą formy, treści, a także trybu ich zaskarżania i powagi rzeczy osądzonej. Każdy wyrok zawiera sentencję, na którą składają się rubrum, zwane też komparycją oraz tenor zwany formułą sentencji, czyli rozstrzygnięcie sądu co do żądania stron oraz kosztów postępowania.⁵¹¹ Treść rozstrzygnięcia powinna być sformułowana w sposób ścisły i jasny, aby nie było co do niego wątpliwości i było ono zrozumiałe bez konieczności jego uzasadnienia. Bezwzględnym warunkiem ważności każdego orzeczenia jest jego podpisanie przez wszystkich sędziów, którzy brali udział w naradzie.⁵¹²

W procesie cywilnym istnieje zasada, iż wyrok musi być zawsze ogłoszony publicznie, gdyż zaczyna obowiązywać od chwili ogłoszenia. Doręczenie, które umożliwia

507 Postanowienie SN z dnia 27 stycznia 2006 r., w sprawie III CK 369/2005, OSNC 2006 r., Nr 11, poz. 187, postanowienie SN z dnia 18 października 2002 r. w sprawie V CKN 1830/2000, OSNC 2004 r., Nr 1, poz. 9.

508 A. Miączyński, „Struktura i funkcja orzeczeń w sprawach cywilnych”, ZNUJ 1971 r., z. 51, s. 141.

509 B. Stelmachowski, „Wyrok w procesie cywilnym”, Poznań 1939 r., s. 7.

510 K. Piasecki, „Wyrok pierwszej instancji w procesie cywilnym”, Warszawa 1981 r., s. 28.

511 W rubrum wyroku zawarta jest sygnatura akt sprawy, nagłówek, wymienienie sądu, nazwiska sędziów i protokolanta, data i miejsce rozpoznania sprawy, data i miejsce wydania wyroku, wymienienie stron oznaczenie rodzaju sprawy.

512 Orzeczenie SN z dnia 27 września 1955 r. w sprawie III CR 1029/54, NP 1956 r., Nr 1, s.126.

osobie zainteresowanej zaznajomienie się z treścią pisma sądowego jest obok ogłoszenia publicznego sposobem notyfikacji czynności sądowych ujętych w formie pisemnej.⁵¹³ Samo ogłoszenie wyroku nie wyłącza możliwości jego doręczenia, które następuje z reguły na wniosek strony. Zasadą w procesie cywilnym jest doręczenie wyroku sądu na wniosek strony, od zasady tej jednak ustawodawca przewidział pewne wyjątki, gdy to sąd z urzędu doręcza odpis wyroku.

2.4.1.1. Doręczenie odpisu wyroku z urzędu.

Doręczenie odpisu wyroku z urzędu następuje stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, która na skutek pozbawienia wolności była nieobecna przy ogłoszeniu wyroku (art. 327 § 2 k.p.c.). Naruszenie obowiązku doręczenia odpisu sentencji orzeczenia stronie wskazanej w przepisie art. 327 § 2 k.p.c. może prowadzić do nieważności postępowania na skutek pozbawienia możliwości obrony praw strony w procesie.⁵¹⁴ W każdym zatem przypadku, gdy sąd poweźmie wiadomość o tym, iż nieobecność strony działającej bez adwokata przy ogłoszeniu wyroku była spowodowana pozbawieniem wolności powoduje to obowiązek sądu doręczenia odpisu wyroku z urzędu.⁵¹⁵ Przepis art. 327 § 2 k.p.c. należy interpretować w sposób ścisły, tzn. odpis wyroku doręcza się tylko stronie działającej bez adwokata lub radcy prawnego, której nieobecność podczas ogłoszenia sentencji wyroku była spowodowana pozbawieniem wolności.⁵¹⁶ Doręczenie wyroku z urzędu sąd dokonuje także w stosunku do obu stron w przypadku wydanego na posiedzeniu jawnym lub niejawnym wyroku zaocznego (art. 343 k.p.c.).

2.4.1.2. Doręczenie odpisu wyroku zaocznego.

Szczególne znaczenie instytucja doręczeń zajmuje w przypadku wyroków zaocznych, których odpisy sąd doręcza stronie z urzędu⁵¹⁷, a w razie uchybienia temu obowiązkowi, bądź też w przypadku nieprawidłowości związanych z doręczeniem tego rodzaju wyroku powoduje

513J. Policzkiewicz, W. Siedlecki, E. Wengerek, „Czynności sądowe w sprawach cywilnych…”, op. cit. s. 30.

514 Wyrok SN z dnia 5 sierpnia 2008 r. w sprawie I UK 33/08, OSNP 2009 r., Nr 23-24, s. 325.

515 Postanowienie SN z dnia 14 maja 1997 r. w sprawie II UKN 107/97, OSNP 1998 r. ,Nr 6, poz. 198.

516 Postanowienie SN z dnia 17 października 1997 r. w sprawie III CZ 67/97, OSNC 1998 r., Nr 3, s. 49, MoP 1998 r., Nr 2, s. 4, postanowienie SN z dnia 12 lutego 1999 r. w sprawie II UKN 653/98, Prok.i Pr.-wkł. 1999 r., Nr 6, s. 46.

517 Postanowienie SN z dnia 5 kwietnia 1974 r. w sprawie III CRN 408/73, OSPiKA 1975 r., z. 1, poz. 9.

to wstrzymanie wykonania wyroku zaocznego sprawiając, iż wyrok nie uprawomocni się.⁵¹⁸ Zgodnie bowiem z treścią art. 343 zd.1. k.p.c. wyroki zaoczne doręcza się z urzędu obu stronom z pouczeniem o przysługujących im środkach zaskarżenia. Sąd może wydać wyrok zaoczny w razie spełnienia łącznie trzech przesłanek: w sytuacji, gdy pozwany nie stawił się na rozprawę, bądź pomimo stawienia się, nie bierze w niej udziału, gdy pozwany nie złożył w sprawie żadnych wyjaśnień oraz nie zgłosił wniosku o przeprowadzenie rozprawy również pod jego nieobecność.⁵¹⁹ Wyrok zaoczny wydaje się zatem w przypadku niestawiennictwa pozwanego na posiedzenie wyznaczone na rozprawę (na pierwsze posiedzenie sądu) oraz w przypadku gdy pomimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie (art. 339 § 1 k.p.c.).

Wyrok ten zatem może zostać wydany, w razie stwierdzenia przez sąd prawidłowości dokonanego doręczenia pozwanemu wezwania na rozprawę, a zatem często wydaje się go w przypadku tzw. doręczenia przez awizo. Strona pozwana zostanie prawidłowo zawiadomiona o terminie rozprawy, jeżeli nastąpi to zgodnie z przepisami art. 131 k.p.c. i nast. co spowoduje, iż będzie mogła wziąć w niej udział.⁵²⁰

Istnieje także możliwość wydania tzw. zastrzeżonego wyroku zaocznego na podstawie art. 341 k.p.c., który umożliwia wydanie przez sąd wyroku zaocznego, gdy w dniu rozprawy brak jest dowodu doręczenia pozwanemu wezwania na rozprawę. Sąd może wówczas w ciągu następnych dwóch tygodni wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, jeżeli w tym czasie otrzyma dowód doręczenia. Wydanie wyroku zaocznego na podstawie art. 341 k.p.c.

jest możliwe dopiero wówczas, gdy otrzymany w ciągu dwóch tygodni od dnia rozprawy dowód doręczenia wezwania dla pozwanego spełnia wymagania z art. 149 § 2 k.p.c. tzn., gdy wezwanie zostało doręczone co najmniej na tydzień przed rozprawą.⁵²¹ Jeżeli natomiast w ciągu dwóch tygodni sąd uzyska dowód doręczenia pozwanemu wezwania na rozprawę jest wówczas obowiązany wyznaczyć nowy termin rozprawy i ponownie zawiadomić o tym pozwanego. Wadliwe natomiast przyjęcie przez sąd, że wyrok zaoczny został pozwanemu prawidłowo doręczony nie powoduje jego uprawomocnienia się.⁵²² Powód natomiast może skutecznie złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku zaocznego

518 Postanowienie SN z dnia 7 listopada 1995 r. w sprawie I PRN 45/95, OSNP 1996 r., Nr 12, poz. 172, postanowienie SN z dnia 7 stycznia 1971 r. w sprawie I PZ 82/70, LEX nr 14115, wyrok SN z dnia 11 grudnia 1975 r. w sprawie IV PR 254/75, LEX nr 7779.

519 A. Góra – Błaszczykowska, „Orzeczenia w procesie cywilnym. Art. 316 – 366 k.p.c. Komentarz”, Warszawa 2003 r., s. 102.

520 M. Jędrzejewska, aktualizacja K. Weitz, „Kodeks postępowania cywilnego…”, tom 2, op. cit. s. 84.

521 Wyrok SN z dnia 18 marca 1974 r. w sprawie III CRN 411/73, OSNCP 1975 r., Nr 2, poz. 34.

522 Postanowienie SN z dnia 22 kwietnia 1988 r. w sprawie III CRN 90/88, Lex Polonica nr 320851, postanowienie SN z dnia 7 listopada 1995 r., w sprawie I PRN45/95, OSNAPiUS 1996 r., Nr 12, poz. 172.

oddalającego powództwo po ogłoszeniu tego wyroku, a przed jego doręczeniem.⁵²³ Powyższe świadczy o tym, iż czynność doręczenia może mieć ogromny wpływ na skutki procesowe strony w postaci wydania wyroku zaocznego.

2.4.1.3. Doręczenie odpisu wyroku na wniosek.

Powyżej przedstawione zostały przypadki, gdy sąd doręcza odpis wyroku stronie z urzędu, natomiast zasadą jest doręczanie odpisu wyroku na wniosek. Obowiązek sądu doręczenia wyroku z uzasadnieniem na wniosek wynika z art. 331 k.p.c. zgodnie z którym wyrok z uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia. Uzasadnienie wyroku stanowi ustosunkowanie się sądu do twierdzeń faktycznych powództwa.⁵²⁴ Strona nie może być przy tym pozbawiona przez sąd przewidzianego w przepisie art. 331 k.p.c. prawa otrzymania wyroku z uzasadnieniem choćby w sposób przez nią zawiniony nie zareagowała na uchybienia sądu w tym przedmiocie.⁵²⁵

Na marginesie wskazać należy, iż z chwilą wejścia w życie ustawy o dostępie do informacji publicznej z dnia 6 września 2001 r.⁵²⁶ udostępnianie orzeczeń sądowych uległo zmianie. W ostatnim czasie dość powszechnym stało się składanie do sądu przez osoby trzecie niezwiązane z danym postępowaniem sądowym wniosków o udostępnianie treści wyroków w danej sprawie w zanonimizowanej wersji. Zgodnie bowiem z poglądem judykatury orzeczenia sądu stanowią informację publiczną, która może zostać udostępniona na zasadach określonych w tej ustawie.⁵²⁷ W praktyce takie udostępnienie orzeczenia polega na doręczeniu jego odpisu w wersji zanonimizowanej podmiotowi, który spełnił przesłanki wymagane przez ustawę o udostępnianiu informacji publicznej.