Doręczenie odpisu postanowienia sądowego

Kolejnym pismem sądowym podlegającym doręczeniu jest postanowienie, które sąd wydaje, gdy nie zachodzi konieczność wydania wyroku bądź nakazu zapłaty. Do postanowień stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach (art. 354 k.p.c. i art. 361 k.p.c.). Przepisy dotyczące wyroków stosuje się zatem odpowiednio do wszystkich czynności sądu, które są związane z wydawaniem i formułowaniem postanowień z wyjątkiem tych kwestii, w których kodeks postępowania cywilnego stanowi inaczej albo w przypadku których odmienności wynikają z istoty samych orzeczeń.⁵³⁴ Postanowienie jest formą orzeczenia sądowego, przewidzianą dla rozstrzygania kwestii dotyczących samego postępowania, a także kwestii ubocznych (wpadkowych).⁵³⁵ Nie zawsze jednak jest jasność na tle konkretnych stanów faktycznych co do tego kiedy sąd wydaje wyrok, a kiedy postanowienie.⁵³⁶

Należy podkreślić, iż w postępowaniu egzekucyjnym, zabezpieczającym oraz nieprocesowym sąd orzeka wyłącznie w formie postanowienia. Zasadą jest, iż orzeczenia, w tym również postanowienia, zapadają po przeprowadzeniu rozprawy, a wyjątki od tej zasady przewidziane zostały w przepisach szczególnych.⁵³⁷ Odnosi się to do wypadków wydania przez sąd rozstrzygnięć co do istoty sprawy, natomiast nie dotyczy kwestii wpadkowych w związku z postępowaniem w danej sprawie.⁵³⁸

Jedną z różnic, która występuje pomiędzy wyrokiem a postanowieniem polega na tym, iż każdy wyrok może zawierać sentencję i uzasadnienie, tymczasem postanowienia uzasadnia się tylko wówczas, gdy można wnieść od nich zażalenie. Sentencja wyroku nie zawiera przy tym tych samych składników co sentencja postanowienia. Postanowienia bowiem w przeciwieństwie do wyroków są często integralną częścią protokołu rozprawy, co dotyczy zwłaszcza postanowień dowodowych wydawanych na posiedzeniach jawnych. Postanowienia wreszcie w przeciwieństwie do wyroków mogą być częścią wyroków tak jak to występuje

533Postanowienie SN z dnia 29 sierpnia 2000 r. w sprawie I CKN 629/00, LEX nr 530679.

534 E. Gapska, „Czynności decyzyjne sądów w postępowaniu cywilnym”, Warszawa 2010 r., s. 62.

535 J. Policzkiewicz, W. Siedlecki, E. Wengerek, „Czynności sądowe w sprawach cywilnych…”, op. cit. s. 12, B.

Bladowski, „Pisma sądowe …”, op. cit., s. 20.

536 J. Jankowski, „Wadliwa postać orzeczenia sądu pierwszej instancji w procesie cywilnym”, Pal. 1987 r., Nr 12 s. 17 i nast.

537 Orzeczenie SN z dnia 7 października 1955 r. w sprawie IV CZ 185/55, Prok. i Pr. 1957 r., Nr 3 s. 649.

538 J. Policzkiewicz, W. Siedlecki, E. Wengerek, „Czynności sądowe…”, op. cit., s. 13.

często w przypadku rozstrzygnięcia przez sąd kosztów procesu.⁵³⁹ Jeżeli natomiast postanowienie jest wydawane na posiedzeniu niejawnym i nie jest przy tym częścią wyroku, to powinno zawierać te elementy sentencji, które występują w wyrokach.

Postanowienie dla swej ważności wymaga przy tym oprócz sformułowania go w określonej formie także podpisania przez cały skład sądu (w przypadku orzeczeń wydawanych po przeprowadzeniu rozprawy), bądź też tylko przez przewodniczącego (w przypadku orzeczeń wydawanych na posiedzeniu niejawnym).⁵⁴⁰ W przeciwieństwie do procesu, gdzie postanowienia mają charakter niemerytoryczny tzn. ich przedmiotem jest zastosowanie określonej normy prawnej w celu rozstrzygnięcia wszelkich kwestii występujących w toku postępowania, a niezwiązanych z istotą sprawy⁵⁴¹, postanowienia wydawane w postępowaniu nieprocesowym mogą mieć zarówno charakter merytoryczny, jak i niemerytoryczny.

Wyróżnia się przy tym postanowienia, które podlegają doręczeniu z urzędu oraz te, które podlegają doręczeniu na wniosek, a także postanowienia kończące i niekończące postępowania w sprawie, zaskarżalne i niezaskarżalne.⁵⁴²

W myśl art. 357 § 2 k.p.c. postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu obu stronom chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej. Zaniechanie doręczenia takiego orzeczenia w sytuacji, gdy nie jest ono zaskarżalne ma negatywne skutki powodując, że nie dojdzie do jego uprawomocnienia się.⁵⁴³ Może jednak zdarzyć się, iż pomimo dyspozycji przepisu art. 357 § 2 k.p.c. nastąpi doręczenie postanowienia tylko jednej stronie postępowania. Jest to możliwe w przypadku, gdy ze względów natury faktycznej brak jest strony pozwanej, bądź też powód poda swój adres zamieszkania w sposób niekompletny, który uniemożliwia mu doręczenie pisma sądowego.⁵⁴⁴

Z urzędu podlegają doręczeniu obu stronom: postanowienia z uzasadnieniem wydane na posiedzeniu niejawnym, gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia⁵⁴⁵, natomiast postanowienia, które odnoszą się wyłącznie do innych osób (świadka, biegłego, osoby

539 J. Policzkiewicz, W. Siedlecki, E. Wengerek, „Czynności sądowe…”, jak wyżej, s. 14.

540 Uchwała SN z dnia 13 grudnia 2002 r. w sprawie III CZP 12/02 OSNC 2003 r., Nr 2, poz. 17, Biul. SN 2002 r., Nr 3, poz. 10, Prok.i Pr.-wkł. 2002 r. Nr 12 s. 37, postanowienie SN z dnia 3 grudnia 2003 r. w sprawie I CZ 140/03, LEX nr 602357, postanowienie SN z dnia 7 lutego 2003 r. w sprawie III CZP 94/02, Prok.i Pr.-wkł.

2003 r., Nr 6, s. 32, Postanowienie SN z dnia 21 stycznia 2003 r. w sprawie III CZP 84/02, OSNC 2003 r., Nr 10, poz. 140, Prok.i Pr.-wkł. 2003 r., Nr 5, s. 35, Wok. 2003 r. Nr 7-8 s. 19, Biul. SN 2003 r., Nr 10, poz. 9, MoP 2004 r., Nr 21, s. 993.

541 A. Góra – Błaszczykowska, „Postanowienia sądu pierwszej instancji w postępowaniu cywilnym”, Warszawa 2002 r., s. 9.

542 H. Pietrzkowski, „Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach cywilnych”, Warszawa 2007 r. s. 446.

543 R. Schmidt, „O dokonywaniu przez sąd doręczeń w postępowaniu klauzulowym”, MoP 2010 r., Nr 18 s. 873.

544 Wyrok SN z dnia 5 listopada 1970 r. w sprawie II CZ 186/70, OSNCP 1971 r., Nr 6, poz. 111.

545 Uchwała SN z dnia 9 kwietnia 1997 r. w sprawie III CZP 10/97, OSP 1998 r., Nr 1, poz. 1.

trzeciej), nie podlegają doręczeniom stronom, a jedynie doręcza się je osobom, których te postanowienia dotyczą tylko wówczas, gdy nie były one obecne na posiedzeniu, na którym postanowienia te zostały wydane (art. 357 § 2 i § 4 k.p.c.). Doręczenie stronie postanowienia z uzasadnieniem wymaga według literalnego brzmienia art. 357 § 1 k.p.c. odrębnego wniosku - żądania doręczenia postanowienia z uzasadnieniem.⁵⁴⁶ Podkreślenia wymaga, iż ma to duże znaczenie z punktu widzenia skutków procesowych dla strony, gdyż złożenie wniosku o doręczenie postanowienia z uzasadnieniem wpływa na rozpoczęcie biegu tygodniowego terminu do wniesienia zażalenia albo otwiera dla strony drogę do wniesienia skargi kasacyjnej. Dopiero prawidłowe doręczenie postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym powoduje rozpoczęcie biegu terminu do wniesienia środka zaskarżenia.⁵⁴⁷ Termin do wniesienia zażalenia nie rozpocznie biegu dla strony nie zastępowanej w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika przed doręczeniem jej pouczenia o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia.⁵⁴⁸

W piśmiennictwie istnieje pogląd, z którym należy się zgodzić, iż postanowienia sądu drugiej instancji niekończące postępowania w sprawie wydane na posiedzeniu niejawnym doręcza się z urzędu obu stronom bez uzasadnienia. Wniosek powyższy wynika ze wskazania, iż wobec braku szczególnej regulacji dotyczącej postępowania przed sądem drugiej instancji zgodnie z odesłaniem zawartym w art. 391 k.p.c. należy stosować odpowiednio art. 357 § 2 k.p.c.⁵⁴⁹

W postępowaniu nieprocesowym Sąd uzasadnia i doręcza postanowienia stosownie do art. 357 k.p.c. z wyjątkiem odpisu postanowienia uczestnikowi, który będąc obecny na posiedzeniu po ogłoszeniu postanowienia zrzekł się jego doręczenia (art. 517 k.p.c.).

Sąd w postępowaniu nieprocesowym powinien doręczyć z urzędu postanowienie orzekające co do istoty sprawy wydane na posiedzeniu niejawnym, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Co więcej, gdy od takiego postanowienia przysługuje środek zaskarżenia, postanowienie należy doręczyć z uzasadnieniem, sporządzonym w terminie tygodniowym od dnia wydania na posiedzeniu niejawnym postanowienia orzekającego co do istoty sprawy (art. 357 § 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).⁵⁵⁰ Stanowisko to znajduje oparcie m.in.

w poglądzie głoszącym, iż ustawodawca nie odróżnia w dyspozycji przepisu art. 517 k.p.c.

546 Postanowienie SN z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie III CZ 19/03, LEX nr 583847.

547 P. Telenga, „Kodeks postępowania cywilnego…”, op. cit. s. 417.

548 Uchwała SN z dnia 3 maja 1966 r. w sprawie III CO 12/66, OSNCP 1966 r., Nr 11, poz. 182.

549 J. P. Naworski „Uzasadnienie przez sąd drugiej instancji postanowień nie kończących postępowania w sprawie (Uwagi na marginesie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 1997 r.)”, PS 1997 r., Nr 10, s. 42;

J. P. Naworski „Czy musi być uzasadnienie”, Rzeczpospolita 1997 r., Nr 9, s. 30.

550 T. Radkiewicz „Zaskarżanie postanowień orzekających co do istoty sprawy, wydanych na posiedzeniu niejawnym (uwagi na tle art. 514 § 2 k.p.c.)” PS 2003 r., Nr 7-8, s. 152.

czy chodzi w danym przypadku o postanowienia formalne, czy postanowienia orzekające co do istoty.⁵⁵¹ Jeżeli art. 517 k.p.c. odsyła wprost do art. 357 k.p.c. oraz skoro nie należy różnicować postanowień w postępowaniu nieprocesowym na te, które kończą sprawę co do istoty i inne, to należy uznać, iż w każdym przypadku wydania postanowienia na posiedzeniu niejawnym rzeczą sądu nieprocesowego jest spełnienie powinności wynikających z art. 357 § 2 k.p.c. Uzasadnienie takiego orzeczenia musi poprzedzać doręczenie zarówno jego, jak i samego postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym, gdyż jest to ostateczny termin zakreślony przez ustawodawcę.⁵⁵²

Przepisy dotyczące doręczeń określone w art. 357 k.p.c. mają zastosowanie również w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, w którym sąd wydaje orzeczenia w formie postanowień.⁵⁵³ W piśmiennictwie wyrażono pogląd, zgodnie z którym zarówno przepis art.

357 k.p.c. jak i art. 394 § 2 k.p.c. mają charakter przepisów ogólnych w tym sensie, że regulują instytucje obejmujące całe postępowanie cywilne, a zatem mają zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym, a także w postępowaniu klauzulowym.⁵⁵⁴ Przepis art. 782 § 2 k.p.c. nakłada na sąd obowiązek nadania nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności z urzędu oraz doręczenia - także z urzędu - tytułu wykonawczego wierzycielowi.⁵⁵⁵ Postanowienie wydane po rozpoznaniu zarzutów powinno być doręczone uczestnikowi postępowania w przedmiocie rozpoznania zarzutów, który zażądał sporządzenia uzasadnienia tego postanowienia i doręczenia go z uzasadnieniem. Przepis art. 357 § 2 k.p.c. stanowi zaś, że postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu obu stronom, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Obowiązek doręczenia analizowanego postanowienia dotyczy jednak wszystkich uczestników postępowania w przedmiocie rozpoznania zarzutów.

Uczestnikami postępowania w przedmiocie rozpoznania zarzutów są: osoba wnosząca zarzuty, dłużnik oraz osoby zainteresowane rozstrzygnięciem zarzutów. Nie można natomiast uzależniać doręczenia postanowienia od możliwości jego zaskarżenia przez danego uczestnika.⁵⁵⁶ Przepis art. 357 § 2 k.p.c. znajduje zastosowanie także do postanowienia o wyłączeniu z masy upadłości wydanego na posiedzeniu niejawnym z uwagi na to, iż postępowanie wywołane wnioskiem o wyłączenie z masy upadłości jest postępowaniem wpadkowym, w którym wnioskodawca nie jest uczestnikiem postępowania upadłościowego,

551 T. Radkiewicz, „Zaskarżanie postanowień orzekających co do istoty sprawy…”, jak wyżej, s.152.

552 W. Sługiewicz, glosa do postanowienia SN z dnia 13 marca 2002 r., III CZP 12/02, OSNC 2003 r., Nr 2, poz.17, PS 2004 r., Nr 6, s. 132.

553 R. Florek, glosa do postanowienia SN z dnia 7 grudnia 2005 r., I CA 1/05, PS 2008 r., Nr 7-8, s.193.

554 M. Lewandowski „Odpowiednie stosowanie przepisów o procesie do postępowań klauzulowego i egzekucyjnego (na tle wybranych orzeczeń sądowych)” PE 2000 r., Nr 9, s. 40.

555 Postanowienie SN z dnia 7 grudnia 2005 r. w sprawie I CA 1/05 OSNC 2006 r., Nr 6, poz. 109.

556 I. Kunicki „Zaskarżenie planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji” PES 1999 r., Nr 35, s. 73.

ale osobą trzecią.⁵⁵⁷ W sposób szczegółowy natomiast została uregulowana kwestia doręczenia postanowień w przedmiocie zabezpieczenia powództwa wydanego na posiedzeniu niejawnym, które podlega wykonaniu w postępowaniu egzekucyjnym.

Szczegółowe omówienie doręczeń postanowień w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym nastąpi w rozdziale dotyczącym odrębności w zakresie doręczeń pism sądowych w wybranych postępowaniach.