Podmioty, którym sąd dokonuje doręczeń
9. Doręczenie pism sądowych biegłym i świadkom
Podmiotami doręczeń są także biegli oraz świadkowie. Poniżej zostanie przedstawiona krótka ich charakterystyka.
Sąd może wezwać biegłego w celu zasięgnięcia jego opinii w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych i ma to na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego.720 Świadkiem w znaczeniu procesowym jest
„każda osoba wezwana przez organ sądowy – pismem lub w formie ustnej – do złożenia
716 T. Misiuk, „Udział organizacji społecznych w ochronie praw…”, j. w. s. 194.
717T. Misiuk, „Udział organizacji społecznych w ochronie praw …”, j. w. s. 195.
718 Szerzej odnośnie tych podmiotów m.in. w: W. Siedlecki, Z. Świeboda, „Postępowanie cywilne. Zarys wykładu”, Warszawa 2004 r. s., 103.
719Art. 14 pkt. 4 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2001 r. nr 14 poz.
147).
720 Orzeczenie SN z dnia 11 lipca 1969 r. w sprawie I CR 140/69, OSNCP 1970 r., Nr 5, poz. 85.
zeznań o faktach rozpoznawanej sprawy, jak też osoba, w obecności której sąd oświadczył wolę jej przesłuchania wydając postanowienie dowodowe, bez względu na to, czy osoba ta posiada jakąkolwiek wiedzę o faktach dotyczących sprawy, czy uzyskała ją dzięki własnym spostrzeżeniom, czy też z innych źródeł, bez względu na to, czy jest wyłączona przez ustawę z kręgu osób mogących występować w takim charakterze”.721
Podstawą do przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka jest postanowienie sądu zawierające tezę dowodową i osoba, objęta tym postanowieniem do chwili otrzymania wezwania sądowego na rozprawę, nie podlega przepisom kodeksu postępowania cywilnego o środkach przymusu, które są w dyspozycji sądu wobec wszystkich świadków.
W myśl przepisu art. 208 § 1 pkt. 3 i 4 przewodniczący może wydać zarządzenia mające na celu przygotowanie rozprawy, a w szczególności może wezwać na rozprawę wskazanych przez stronę świadków oraz osoby powołane zgodnie przez stronę na biegłych.
Doręczenie osobie trzeciej pisma sądowego – wezwania na rozprawę - ma istotne znacznie, gdyż od tej chwili ciąży na osobie wezwanej przez sąd obowiązek stawiennictwa w sądzie i od tej chwili podlega ona władzy sądu oraz nabywa prawa przysługującego wszystkim świadkom.722 Dana osoba zostaje świadkiem w znaczeniu procesowym najczęściej w momencie doręczenia jej wezwania do stawiennictwa i złożenia zeznań – w drodze pisma sądowego, bądź też do złożenia zeznań – bezpośrednio do sądu, a nie w momencie wydania postanowienia dowodowego o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka.723 Gdyby zatem, osoba powołana w charakterze świadka opuściła na dłuższy czas swoje miejsce zamieszkania przed doręczeniem jej wezwania na rozprawę, sąd nie mógłby zastosować wobec niej środków przymusu.
W praktyce z doręczeniem wezwania w celu stawiennictwa na rozprawę nie mamy do czynienia w przypadku osób dotkniętych chorobą lub kalectwem, gdyż przesłuchanie takich osób odbywa się w miejscu, gdzie przebywają, jeżeli nie mogą go opuścić (art. 263 k.p.c.).
Wówczas dochodzi do przesłuchania świadka bez uprzedniego doręczenia mu wezwania na rozprawę, a sąd jedynie wyraża wolę przesłuchania tej osoby w charakterze świadka poprzez ustne, bądź pisemne poinformowanie takiej osoby o planowanym jej przesłuchaniu.724
W tym miejscu wymaga rozważenia także sytuacja, gdy osoba objęta postanowieniem dowodowym jest obecna przy jego wydawaniu na posiedzeniu jawnym, a formalnie nie
721 K. Knoppek, „Podmiotowe ograniczenia dowodu z zeznań świadków w procesie cywilnym”, Poznań 1985 r.
s. 19.
722 K. Knoppek, „Podmiotowe ograniczenia dowodu z zeznań świadków…”, j. w., s. 16.
723 K. Knoppek, „Pojęcie świadka w znaczeniu procesowym”, Pal. 1982 r., Nr 4 -5, s. 25.
724 K. Knoppek, „Podmiotowe ograniczenia dowodu z zeznań świadków…”, op. cit. s. 16.
doręczono jej jeszcze wezwania do stawiennictwa. Sąd może również za zgodą tej osoby zrezygnować z doręczenia jej wezwania na rozprawę, wzywając ją ustnie na rozprawie, bądź też doręczyć jej wezwanie. Wobec takiej osoby, obecnej na posiedzeniu jawnym sądu, już od momentu wyrażenia przez sąd woli przesłuchania jej w charakterze świadka w obecności tej osoby w formie postanowienia dowodowego o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka, ciążą na niej obowiązki związane z rolą świadka w postępowaniu cywilnym. Wola sądu o przeprowadzeniu dowodu z zeznań świadka dociera do osoby trzeciej w momencie ogłoszenia w jej obecności postanowienia dowodowego.
Podsumowując zatem podkreślić należy, iż osoba trzecia staje się świadkiem w znaczeniu procesowym, z chwilą oświadczenia wobec niej woli sądu o przeprowadzeniu dowodu z jej zeznań, która to wola może zostać złożona z chwilą doręczenia jej wezwania pismem sądowym, bądź też poprzez ustne wezwania do złożenia zeznań. 725
Dwa wymienione osobowe środki dowodowe: biegli oraz świadkowie są podobne do siebie, gdyż zarówno świadków, jak i biegłych sąd powołuje w tym samym celu – ustalenia stanu faktycznego danej sprawy.726 Dlatego ustawodawca ustalił regułę, iż do wezwania i przesłuchania biegłych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące świadków, z wyjątkiem przepisów o przymusowym doprowadzeniu (art. 289 k.p.c.), tzn. w szczególności znajdzie tutaj zastosowanie przepis art. 262 k.p.c. Rozważania zatem dotyczące doręczeń pism sądowych świadkowi znajdą zastosowanie także w stosunku do świadka.
Reasumując powyższe rozważania dotyczące świadka i biegłego jako podmiotów, którym sąd dokonuje doręczeń pism sądowych wskazać należy, iż przedmiotem doręczeń tym osobom są najczęściej wezwania do stawiennictwa na rozprawę. Natomiast odnośnie biegłego są to zazwyczaj pisma sądowe zawierające żądanie sporządzenia pisemnej opinii w sprawie, bądź też żądanie ustnego wyjaśnienia złożonej przez niego opinii, a także żądanie sporządzenia przez niego, bądź też innych biegłych dodatkowej opinii (art. 286 k.p.c.).
Wskazać należy, iż doręczeń dokonuje się wówczas innym podmiotom przewidzianym w kodeksie postępowania cywilnego tj. organy państwowe wskazane w art.
189¹ k.p.c., art. 635 § 2 k.p.c., art. 922 k.p.c., pracodawcy w sprawach z zakresu prawa pracy, organy rentowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawach z zakresu ochrony konkurencji, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki w postępowaniu w sprawach z zakresu regulacji energetyki, Prezes
725 K. Knoppek, „Podmiotowe ograniczenia dowodu z zeznań świadków…”, j. w.., s. 18.
726 S. Dalka, „Pozycja biegłego i świadka w polskim procesie cywilnym”, „Studia z procesu cywilnego” praca zbiorowa pod red. K. Korzana, Katowice 1986 r.
Urzędu Komunikacji Elektronicznej w postępowaniu w sprawach z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego w sprawach z zakresu regulacji transportu kolejowego. Podmiotem, któremu sąd dokonuje doręczenia pism sądowych, może być także osoba trzecia wezwana przez sąd do obowiązku przedstawienia przedmiotu oględzin (art. 295 § 1 k.p.c.). Nadto sąd doręcza pisma sądowe także podmiotom, które posiadają zdolność sądową w celu ochrony określonej masy majątkowej tj. wykonawca testamentu, kurator spadku, zarządca egzekucyjny nieruchomości, syndyk masy upadłościowej.