PrAWA dzIeckA W sPrAWAcH rodzInnycH

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA 107

W wyroku w sprawie Khamtokhu i Aksenchik przeciwko Rosji Trybunał rozważał, czy brak możliwości orzeczenia kary dożywotniego pozbawienia wolności wobec pewnych ka-tegorii osób stanowi przejaw dyskryminacji. Jedną z tych kaka-tegorii stanowiły osoby poniżej 18. roku życia, stąd w wyroku znalazły się odwołania do standardu Konwencji o prawach dziecka. Art. 37 KPD wyraźnie stwierdza, że kara dożywotniego więzienia bez możliwości wcześniejszego zwolnienia nie może zostać orzeczona wobec osoby w wieku poniżej 18 lat.

Komitet Praw Dziecka w Komentarzu Ogólnym nr 10 zalecił, aby państwa całkowicie zniosły tę formę kary w odniesieniu do dzieci. Zarówno przepis Konwencji, jak i fragment Komentarza Ogólnego zostały zacytowane w wyroku⁶⁰. Na wynikający z nich standard powołał się również rząd rosyjski, uzasadniając zróżnicowane traktowanie ze względu na wiek⁶¹. Zdaniem skarżących art. 37 KPD nie miał jednak zastosowania w sprawie rosyjskiej, ponieważ dotyczył braku możliwości wcześniejszego zwolnienia, a ta dostępna była dla wszystkich skazanych po upływie 25 lat⁶². Trybunał podzielił w tej kwestii zdanie rządu, przypominając, że wyjątek od orzekania kary dożywotniego pozbawienia wolności przewidziany dla młodocianych przestępców występuje w wielu krajowych porządkach prawnych i jest zgodny z zaleceniem Komitetu Praw Dziecka⁶³.

108 AnnA HernAndez-PołczyńskA

w którym poruszona została kwestia poszanowania poglądów dziecka oraz warunków od-separowania dziecka od rodzica⁶⁶. Trybunał stwierdził, że standard art. 12 KPD znajduje zastosowanie mutatis mutandis w każdym postępowaniu sądowym lub administracyjnym dotyczącym praw dzieci gwarantowanych przez art. 8 EKPC⁶⁷. W wyroku w sprawie N.T.S.

i inni przeciwko Gruzji Trybunał potwierdził, że zbadanie, czy dziecko zostało wysłuchane w trakcie postępowania sądowego, jest konieczne dla rozpatrzenia ewentualnego narusze-nia art. 8 EKPC. Punktem odniesienarusze-nia ponownie stał się art. 12 KPD oraz Komentarz Ogólny nr 12 KomPD⁶⁸.

Europejski Trybunał Praw Człowieka odwoływał się do Konwencji o prawach dziec-ka także w sprawach ze sdziec-karg rodziców. W sprawie Kacper Nowakowski przeciwko Polsce skarżącym był ojciec, którego kontakt z dzieckiem został ograniczony. ETPC przywołał art. 9 ust. 3 KPD dotyczący prawa dziecka odseparowanego od jednego lub obojga ro-dziców do utrzymywania regularnych stosunków osobistych i bezpośrednich kontaktów z obojgiem rodziców⁶⁹. Utrzymywanie takich kontaktów może być jednak niekorzystne dla dziecka, dlatego nadrzędną kwestią jest najlepsze zabezpieczenie jego interesów. Try-bunał podniósł tę kwestię m.in. w wyroku w sprawie A.V. przeciwko Słowenii. Oceniając, iż uniemożliwienie kontaktu z dziećmi nie stanowiło naruszenia Konwencji, ETPC po-woływał się na fragment Komentarza Ogólnego nr 14 KomPD dotyczący prawa do bycia wysłuchanym, a jednocześnie zwracający uwagę, iż małe dzieci, które nie są w stanie wyrazić swojego stanowiska, także mają prawo, aby ich najlepszy interes został uwzględniony⁷⁰.

W sprawie K.T. przeciwko Norwegii Trybunał rozpatrywał skargę na naruszenie art. 8 EKPC poprzez prowadzenie ponownego postępowania w sprawie opieki nad dziećmi w związku z podejrzeniami niewłaściwego jej wykonywania. Rząd norweski dwukrotnie odwołał się do treści Konwencji o prawach dziecka, uzasadniając, że realizacja wynikają-cych z niej obowiązków wymaga, aby próg wszczęcia takiego postępowania był niski, a jego celem było dobro dziecka chronione zgodnie z art. 3 KPD⁷¹. W wyroku ETPC stwierdził, że nie doszło do naruszenia, a ingerencja w prawo do poszanowania życia prywatnego i ro-dzinnego skarżącego mieściła się w zakresie środków ochronnych, które państwo na mocy art. 19 KPD ma obowiązek podejmować dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej. Trybunał zwrócił także uwagę, że KPD wymaga, aby

66 Wyrok ETPC z 3 września 2015 r., M. i M. p-ko Chorwacji, 10161/13, § 96; Komentarz Ogólny nr 8 (2006). Prawo dziecka do ochrony przed karami cielesnymi i innymi okrutnymi lub poniżającymi formami karania, [w:] P. Jaros, M. Michalak (red.), Prawa Dziecka…, dz. cyt., s. 512–527, § 40–42.

67 Wyrok ETPC z 3 września 2015 r., M. i M. p-ko Chorwacji, 10161/13, § 181.

68 Wyrok ETPC z 2 lutego 2016 r., N.T.S. i in. p-ko Gruzji, 71776/12, § 78, HUDOC.

69 Wyrok ETPC z 10 stycznia 2017 r., Kacper Nowakowski p-ko Polsce, 32407/1, § 50 i 81, HUDOC.

70 Wyrok ETPC z 9 kwietnia 2019 r., A.V. p-ko Słowenii, 878/13, § 49 i 74, HUDOC.

71 Wyrok ETPC z 25 września 2008 r., K.T. p-ko Norwegii, 26664/03, § 57 i 81, HUDOC.

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA 109

środki te były skuteczne⁷². ETPC powoływał się na Konwencję o prawach dziecka także w norweskich sprawach dotyczących pozbawienia władzy rodzicielskiej⁷³.

Konwencja o prawach dziecka została przywołana przez ETPC również w wyroku w sprawie Wetjen i inni przeciwko Niemcom stwierdzającym brak naruszenia EKPC w sprawie dotyczącej odebrania władzy rodzicielskiej członkom wspólnoty religijnej, którzy stosowali wobec dzieci karę chłosty⁷⁴. Trybunał uznał, iż korzystanie przez rodzi-ców z prawa do poszanowania życia rodzinnego, wolności religijnej oraz do zapewnienia wychowania zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi nie może narażać dzieci na niebezpieczne praktyki lub prowadzić do uszczerbku na zdrowiu fizycznym lub psychicz-nym. W tym kontekście przywołał wynikający z art. 19 KPD obowiązek podjęcia przez państwo właściwych kroków dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy, zaniedbania bądź złego traktowania lub wyzysku⁷⁵. ETPC odniósł się także do definicji kary cielesnej przyjętej przez Komitet Praw Dziecka w Komentarzu Ogólnym nr 8, która obejmuje „każdą karę z zastosowaniem siły fizycznej, której celem jest spowodowanie bólu lub dyskomfortu w jakimkolwiek – choćby i naj-mniejszym – stopniu”⁷⁶. W cytowanym przez Trybunał Komentarzu Ogólnym nr 13 Komitet Praw Dziecka podkreślał, że wszelkie formy przemocy wobec dzieci są niedo-puszczalne⁷⁷.

Europejski Trybunał Praw Człowieka rozstrzygał również sprawy dotyczące uprowa-dzenia dziecka za granicę. Głównym dokumentem przywoływanym w takich sprawach była Konwencja haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, jednak ETPC powoływał się także na Konwencję o prawach dziecka, a zwłaszcza nadrzędną zasadę dobra dziecka⁷⁸. Trybunał powtarzał w wyrokach zdanie, iż „obowiązki nałożone na Państwa-Strony na podstawie art. 8 Konwencji muszą być interpretowane w świetle wy-mogów Konwencji haskiej oraz tych wynikających z Konwencji o prawach dziecka, a także

72 Tamże, § 63 i 67.

73 Szczegółowa analiza jednej z tych spraw została przedstawiona w rozdziale A. Hernandez-Połczyńskiej Dobro dziecka a pozbawienie władzy rodzicielskiej – Strand Lobben i inni przeciwko Norwegii w niniejszej publikacji (DOI: 10.5281/zenodo.7309894).

74 Wyrok ETPC z 22 marca 2018 r., Wetjen i in. p-ko Niemcom, 68125/14, 72204/14, HUDOC.

75 Tamże, § 66.

76 Tamże, § 73. Tłumaczenie fragmentu Komentarza Ogólnego za: Komentarz Ogólny nr 8 (2006).

Prawo dziecka do ochrony przed karami cielesnymi i innymi okrutnymi lub poniżającymi formami karania, [w:] P. Jaros, M. Michalak (red.), Prawa Dziecka…, dz. cyt., s. 515, § 71.

77 Wyrok ETPC z 22 marca 2018 r., Wetjen i in. p-ko Niemcom, 68125/14, 72204/14, § 37; zob.

Komentarz Ogólny nr 13 (2011). Prawo dziecka do wolności od wszelkich form przemocy, [w:] P. Jaros, M. Michalak (red.), Prawa Dziecka…, dz. cyt., s. 647, § 17.

78 Zob. m.in. wyrok ETPC z 18 stycznia 2018 r., Oller Kamińska p-ko Polsce, 28481/12, § 84, HUDOC.

110 AnnA HernAndez-PołczyńskA

odpowiednich przepisów i zasad prawa międzynarodowego obowiązującego w stosunkach między umawiającymi się stronami”⁷⁹.

W sprawach dotyczących adopcji Trybunał strasburski uznał, iż obowiązki nałożone na państwa na mocy art. 8 EKPC powinny być interpretowane w świetle postanowień innych aktów prawa międzynarodowego, m.in. Konwencji o prawach dziecka⁸⁰. ETPC odwołuje się wówczas do art. 21 KPD⁸¹. W wyroku w sprawie Keegan przeciwko Irlandii ETPC stwierdził, iż oddanie do adopcji dziecka bez wiedzy i zgody rodzica stanowiło naruszenie art. 8 EKPC. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału państwo zobowiązane jest do stworzenia prawnych gwarancji, które umożliwiają integrację dziecka z jego rodziną od momentu narodzin. W tym kontekście ETPC odniósł się do art. 7 KPD, zgodnie z którym dziecko ma, w miarę możliwości, prawo do pozostawania pod opieką rodziców⁸².