odWołAnIA do konWencJI o PrAWAcH dzIeckA W zdAnIAcH odrĘBnycH

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA 113

które weszły w konflikt z prawem, nie powinny być umieszczane w zwykłych ośrodkach zatrzymania dla młodocianych⁹⁶. Do dorobku Komitetu Praw Dziecka odwołały się dwie organizacje interweniujące w sprawie P. i S. przeciwko Polsce dotyczącej odmowy dostępu do zabiegu legalnego przerwania ciąży dla czternastoletniej dziewczynki. Coram Children’s Legal Centre z siedzibą w Londynie wskazał na podkreślaną przez Komitet Praw Dziecka potrzebę stworzenia odpowiedniego środowiska proceduralnego umożli-wiającego dzieciom uczestnictwo w postępowaniu oraz stanowisko Komitetu, zgodnie z którym poufne informacje medyczne dotyczące nastolatka można ujawnić wyłącznie za zgodą samej zainteresowanej osoby bądź w identycznych okolicznościach jak w przypadku osoby dorosłej⁹⁷. Amnesty International przytoczyła definicję nieludzkiego lub poniżają-cego traktowania stworzoną przez Komitet Praw Dziecka, który obejmuje nią „wszelkie przejawy przemocy względem dziecka w celu uzyskania informacji [lub] pozasądowego wymierzenia kary za niezgodne z prawem lub niepożądane zachowania”. Zdaniem organi-zacji niepożądane zachowanie może być w tym kontekście szeroko rozumiane, w tym jako wyrażona przez dziecko chęć przerwania niechcianej ciąży⁹⁸. Rząd polski, który wystąpił jako strona trzecia w sprawie Chabrowski przeciwko Ukrainie, dotyczącej niewykonania wyroku nakazującego powrót do Polski uprowadzonego dziecka, przypomniał, że pozy-tywne obowiązki państwa powinny być interpretowane w świetle Konwencji o prawach dziecka, a władze powinny wziąć pod uwagę dobro dziecka⁹⁹.

3.7. odWołAnIA do konWencJI o PrAWAcH dzIeckA

114 AnnA HernAndez-PołczyńskA

a stosowane przez nich procedury powinny uwzględniać wrażliwość dziecka¹⁰¹. Co ciekawe, ETPC również przywołał art. 19 KPD, a także art. 34 oraz Komentarz Ogólny nr 13, nie zastosował jednak wynikającego z nich standardu do rozpatrzenia sprawy¹⁰². Tym samym pra-wa skarżących nie znalazły ochrony nie tylko na poziomie krajowym, ale także europejskim.

W wyroku w sprawie Olsson przeciwko Szwecji (nr 2), pierwszym, w którym znalazło się odniesienie do Konwencji o prawach dziecka, Konwencja została przywołana tylko w zda-niu rozbieżnym. Sędziowie wyrazili w nim żal z powodu braku odwołania do KPD, które umożliwiłoby dzieciom skarżących przy wsparciu ich prawników interwencję w sprawie i odegranie roli mediatorów¹⁰³. Sprawa dotyczyła rodziców, których dzieci przebywały pod opieką rodziny zastępczej i które nie wróciły do domu pomimo wcześniejszego wyroku ETPC stwierdzającego naruszenie Konwencji¹⁰⁴. W drugiej sprawie Trybunał również stwierdził szereg naruszeń EKPC, jednak w pewnych aspektach sprawy nie dopatrzył się naruszenia art. 8. Sędziowie w zdaniu rozbieżnym stwierdzili: „to paradoksalne, że w roku wejścia w życie Konwencji o prawach dziecka ONZ, która podkreśla wagę relacji rodzic–

dziecko, poniesiono taką porażkę w zastosowaniu art. 8 Europejskiej Konwencji”¹⁰⁵. W wyroku w sprawie Üner przeciwko Holandii ETPC stwierdził, że wydalenie z kraju skarżącego, który popełnił przestępstwo, nie stanowiło naruszenia art. 8 EKPC. Sędziowie, którzy złożyli zdanie rozbieżne z wyrokiem, wskazali m.in. na więzi rodzinne skarżące-go, ojca dwójki dzieci. Według tych sędziów art. 8 EKPC powinien być interpretowany w świetle innych aktów prawa międzynarodowego, w tym Konwencji o prawach dziecka, która wyraża zasadę dobra dziecka, mającą znaczenie dla życia rodzinnego¹⁰⁶.

W zdaniu zbieżnym do wyroków w sprawach V. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu oraz T. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu sędzia zgodził się, że wymiar kary został na-łożony niezgodnie z art. 3 ust. 1 i art. 40 ust. 1 Konwencji ONZ, zwrócił jednak uwagę, że także wymierzenie kary zgodnie z Konwencją byłoby dolegliwe dla dziecka w tym wieku. Z tego względu, zdaniem sędziego, nałożenie kary nie było przejawem okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania¹⁰⁷. W zdaniu częściowo rozbieżnym sędziowie

101 Tamże – zob. zdanie rozbieżne sędziego Mitsa, § 9; zob. General Comment No. 13 (2011)…, dz.

cyt., pkt 51.

102 Wyrok ETPC z 31 marca 2016 r., A, B i C p-ko Łotwie, 30808/11, § 148.

103 Wyrok ETPC z 27 listopada 1992 r., Olsson p-ko Szwecji (nr 2), 13441/87, HUDOC.

104 Wyrok ETPC z 24 marca 1988 r., Olsson p-ko Szwecji (nr 1), 10465/83, HUDOC.

105 Wyrok ETPC z 27 listopada 1992 r., Olsson p-ko Szwecji (nr 2), 13441/87 – zob. zdanie częściowo rozbieżne sędziego Pettiti wraz z sędziami Matscher i Russo.

106 Wyrok ETPC z 18 października 2006 r., Üner p-ko Holandii, 46410/99, HUDOC – zob. wspólne zdanie rozbieżne sędziów Costy, Zupančiča i Türmena, § 8–9.

107 Wyrok Wielkiej Izby ETPC z 16 grudnia 1999 r., V. p-ko Zjednoczonemu Królestwu, 24888/94;

wyrok Wielkiej Izby ETPC z 16 grudnia 1999 r., T. p-ko Zjednoczonemu Królestwu, 24724/94 – zob. zdanie zbieżne sędziego Reeda.

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA 115

uznali, iż o przekroczeniu minimalnego progu dolegliwości koniecznego dla stwierdzenia naruszenia art. 3 EKPC może świadczyć brak ochrony prywatności skarżących w czasie postępowania sądowego¹⁰⁸. Wskazali wówczas na art. 40 KPD nakazujący pełne poszano-wanie prywatności dziecka we wszystkich etapach procesowych¹⁰⁹.

Sędziowie przywoływali Konwencję o prawach dziecka w zdaniach odrębnych także w argumentacji przeciwnej stwierdzeniu naruszenia EKPC. Przykładem jest sprawa Ignac-colo-Zenide przeciwko Rumunii, w której Trybunał orzekł, że niewykonanie sądowego nakazu wydania mieszkających z ojcem dzieci matce stanowiło naruszenie art. 8 EKPC.

Sędzia, który nie zgodził się z większością, zwrócił uwagę, że dzieci wyraźnie stwierdzały, że wolą mieszkać z ojcem, i ich wola powinna zostać wzięta pod uwagę. Podkreślił także potrzebę promocji praw dziecka oraz ich dobra, odwołując się do Konwencji o prawach dziecka, w szczególności art. 4 zobowiązującego państwa-strony do podjęcia wszelkich właściwych działań dla realizacji praw uznanych w Konwencji¹¹⁰.

W zdaniu częściowo rozbieżnym do wyroku w sprawie Nart przeciwko Turcji dwóch sędziów nie zgodziło co do stwierdzenia naruszenia art. 5 ust. 3 EKPC¹¹¹. Sędziowie ci w przewrotny sposób powołali się na akty prawa międzynarodowego, które zalecają, aby pozbawienie wolności było ostatecznym środkiem zwalczania przestępczości młodocianych, argumentując, że dopuszczają one jednak możliwość detencji. Szczegółowo wskazany został art. 37 KPD, który przewiduje, że „aresztowanie, zatrzymanie lub uwięzienie dziecka może być zastosowane jedynie jako środek ostateczny i na możliwie najkrótszy czas”.

Osobliwym przykładem odwołania się do Konwencji o prawach dziecka jest zdanie rozbieżne sędziego Dedova do wyroku w sprawie Bayev i inni przeciwko Rosji. Pozostali członkowie składu orzekającego zgodzili się, że uznanie skarżących za winnych wykrocze-nia działalności publicznej mającej na celu promocję homoseksualizmu wśród nieletnich stanowiło naruszenie art. 10 oraz art. 14 w związku z art. 10 EKPC. Sędzia Dedov stanął na stanowisku, że ETPC nie zastosował w pełni testu proporcjonalności w tej sprawie, a państwo z uwagi na pozytywne obowiązki względem dzieci i rodzin mogło uznać zasto-sowany środek za konieczny. Zdaniem sędziego ETPC nie wziął pod uwagę dobra dziecka, jak wymaga tego Konwencja o prawach dziecka oraz orzecznictwo samego Trybunału.

Wskazał także, że KPD odgrywa szczególną rolę w rozumieniu wagi wrażliwości dziecka

108 Wyrok Wielkiej Izby ETPC z 16 grudnia 1999 r., V. p-ko Zjednoczonemu Królestwu, 24888/94;

wyrok Wielkiej Izby ETPC z 16 grudnia 1999 r., T. p-ko Zjednoczonemu Królestwu, 24724/94 – zob. wspólne zdanie częściowo rozbieżne sędziów Pastor Ridruejo, Ressa, Makarczyka, Tulkens i Butkevycha.

109 W Dzienniku Ustaw angielskie privacy przetłumaczono jako „sprawy z zakresu życia osobistego”.

110 Wyrok ETPC z 25 stycznia 2000 r., Ignaccolo-Zenide p-ko Rumunii, 31679/96, HUDOC – zob.

zdanie częściowo rozbieżne sędziego Maruste.

111 Wyrok ETPC z 6 maja 2008 r., Nart p-ko Turcji, 20817/04 – zob. wspólne zdanie częściowo rozbieżne sędziów Türmena i Mularoni.

116 AnnA HernAndez-PołczyńskA

i podkreśla wagę rodziny jako podstawowej grupy społecznej. W przeciwieństwie do konkluzji Trybunału, ochrona rodziny stanowi według standardu KPD uprawniony cel nakładanych ograniczeń. Szczegółowe przepisy KPD, na które powołał się sędzia, dotyczyły obowiązku poszanowania prawa dziecka do zachowania jego tożsamości z wyłączeniem bezprawnych ingerencji (art. 8), ochrony przed przemocą (art. 9) i podejmowania kroków dla przeciwdziałania nakłanianiu lub zmuszaniu dziecka do jakichkolwiek nielegalnych działań seksualnych (ar. 34). W zdaniu odrębnym znalazło się także nawiązanie do art. 29 KPD, zgodnie z którym nauka dziecka powinna być ukierunkowana na rozwijanie w dziec-ku szacunw dziec-ku dla jego rodziców, jego wartości i dla wartości narodowych kraju, w którym mieszka dziecko¹¹². Konwencja o prawach dziecka została więc użyta dla dalekiej od rze-telności argumentacji na rzecz ograniczania praw człowieka.