Gaz ziemny

Eksploatacja gazu ziemnego była systematycznie zmniejszana wobec wyczerpywa-nia się złóż. W roku 1970 Francja produkowała jedną trzecią swojej konsumpcji.

W 2010 roku zależność od importu była prawie całkowita (98%) z powodu silnego wzrostu popytu i  spadku produkcji krajowej²⁰. W  strukturze bilansu konsumo-wanych paliw w 2010 roku udział gazu ziemnego stanowił 15%, co jednocześnie odpowiadało 16% importu energii. Gaz w  postaci płynnej stanowił około 25%

importu, co wiązało się ze zwiększeniem jego elastyczności, uniezależnieniem

18 Le gaz naturel, une ressource d’avenir, www.total.com (dostęp: 15.10.2012).

19 ELF AQUITAINE, Les Echos, 26.03.2010; Elf Aquitaine se rend après un duel de dix semaines avec TotalFina, L’Economiste, 16.09.1999.

20 Chiff res clés de l’énergie, Édition 2011, s. 19.

od transportu surowca gazociągami i poprawą bezpieczeństwa dostaw. Jednocze-śnie ponad 90% importu opierało się na kontraktach długoterminowych (średnio 25 lat), zapewniając bezpieczeństwo transakcji²¹. We Francji obecnie odnotowuje się systematyczny wzrost konsumpcji gazu ziemnego, który w  ogrzewalnictwie konkuruje z prądem elektrycznym.

Od początku lat 80. XX wieku Francja gruntownie zdywersyfi kowała strukturę importu gazu ziemnego²². Import w ramach kontraktów długoterminowych po-chodził głównie z Norwegii oraz Rosji (zob. rys. 5). Od 1998 roku działa gazociąg Franpipe – łączy Francję z norweskim polem gazowym Troll na Morzu Północ-nym²³.

Gaz ziemny z Afryki Północnej do Europy Południowej tłoczony jest przez pod-morskie rurociągi z Algierii: Maghreb–Europe Gas Pipeline (MEG) przez Maroko do Hiszpanii i dalej Portugalii, Trans-Mediterranean Pipeline (TransMed) przez Sycylię do kontynentalnych Włoch, Medgaz (547 km), którego udziałowcem jest GDF-Suez (gaz transportowany jest również do Francji), do Hiszpanii; z Libii ga-zociąg Greenstream o długości 540 km do Włoch, a także w postaci skroplonej (LNG). Kolejny gazociąg, Galsi, łączący Algierię przez Sardynię z Włochami, ma zostać uruchomiony w  2014 roku (planuje się odnogę via Korsyka do Francji).

21 Le gaz naturel liquéfi é, un intérêt stratégique majeur, limité par des contraintes économiques, No. 79, Service de l’observation et des statistiques, Commissariat Général au Développement Du-rable, 2011, s. 1.

22 Por. Gaz et électricité: un défi pour l’Europe et la France, Rapport nr 74 du CAE, Commen-taires J.-M. Chevalier, J. Percebois, Réalisé en PAO au Conseil d’Analyse Économique, La Documen-tation française, Paris 2008, s. 64.

23 T. Młynarski, Bezpieczeństwo..., s. 159–162.

Nigeria Egipt 5%

2%

Holandia 17%

Norwegia 37%

Rosja 16%

Algieria 15%

Katar 1%

Inne 7%

Rys. 5. Import gazu do Francji oparty na umowach długoterminowych (2010) Źródło: INSEE, 2011.

Potężne złoża gazu Hassi R’Mel oraz ropy naft owej Hassi Messoud zostały odkryte jeszcze we francuskiej Algierii w 1956 roku²⁴.

Francja importuje również gaz w  postaci skroplonej (LNG) z  Norwegii, Al-gierii, Nigerii, krajów Bliskiego Wschodu (w tym od 2006 roku z Egiptu), a także z Australii i jest drugim po Hiszpanii największym importerem LNG w Europie (2010)²⁵.

GDF-Suez jest jednym z największych dostawców skroplonego gazu ziemnego do Francji. GDF-Suez dysponuje trzema terminalami LNG²⁶.

– Fos-sur-Mer niedaleko Marsylii, o pojemności 5,5 mld m³/rok (Fos-Tonkin, 1972),

– Montoir-de-Bretagne niedaleko Nantes, o pojemności 10 mld m³/rok (1980), – Fos-Cavaou, który został oddany do użytku pod koniec 2009 roku,

o po-jemności 8,25 mld m³/rok (GDF – Total, w pobliżu Fos-sur-Mer).

Rynek LNG w Europie i we Francji rozwija się z roku na rok. Francja, która nie graniczy bezpośrednio lądem z państwami eksporterami gazu, szeroko inwestuje w infrastrukturę terminali LNG, zwiększając możliwości przesyłowe do/z Hiszpa-nii, Belgii i Włoch²⁷. Rynek obrotu gazem dla transakcji spot istnieje we Francji, ale jego rola jest niewielka w porównaniu na przykład z angielskim National Ba-lancing Point²⁸.

Największym krajowym dostawcą gazu ziemnego jest byłe państwowe przed-siębiorstwo Gaz de France, które przez lata utrzymywało rzeczywisty monopol na import i dystrybucję gazu ziemnego. Francuski rynek gazu jest znacznie bardziej zdekoncentrowany niż rynek produkcji prądu elektrycznego, ale narodowy czem-pion zachowuje pozycję dominującą. Mimo że liczba podmiotów dostarczających gaz naturalny do Francji w 2010 roku wyniosła 16, jedynie trzy z nich posiadały udział w rynku powyżej 5% w imporcie lub produkcji²⁹. Udział tych trzech fi rm w całości rynku wynosi 88%, przy czym udział GDF-Suez – 73%³⁰. W sprzedaży detalicznej udział GDF-Suez jest również dominujący na poziomie 65%³¹. GDF--Suez posiada także jedne z  największych podziemnych magazynów w  Europie Zachodniej, dysponując we Francji 12 z 14 magazynów gazu (pozostałe dwa na-leżą do Total).

24 S. Nies, Gas et pétrole vers l’Europe. Perspectives pour les infrastructures, Gouvernance euro-péenne, et géopolitique de l’énergie, IFRI, 2008, s. 24.

25 Le gaz naturel..., s. 3.

26 LNG Terminals, www.gdfsuez.com (dostęp: 15.09.2012).

27 GDF buduje także gazoport w Dunkierce. Planowane są też inne terminale koncernów mię-dzynarodowych.

28 J.-M. Chevalier, J. Percebois, Gaz..., s. 65.

29 Number of entities bringing natural gas into the country 2010, Eurostat; Number of main enti-ties 2010, Eurostat.

30 Share of the largest entity bringing gas, 2010 (%), Eurostat.

31 Market share of the largest natural gas retailer, 2010 (%), Eurostat.

Transport (przesył) gazu ziemnego jest zarządzany przez GDF-Suez za pośred-nictwem fi lii GRTgaz (75% własności koncernu w 2012 roku)³². GDF-Suez kon-troluje i zarządza także przez spółkę zależną GrDF (Gaz réseau de Distribution France) prawie wszystkimi sieciami dystrybucji gazu we Francji (2011)³³.

Problem gazu niekonwencjonalnego

Francja sprzeciwia się pozyskiwaniu gazu niekonwencjonalnego shale gas (gaz z łupków)³⁴. Wobec presji środowisk ekologicznych w czerwcu 2011 roku parla-ment przyjął ustawę zakazującą Francji wydobywania gazu z łupków za pomocą metody szczelinowania hydraulicznego pomimo szacowanych dużych zasobów.

Uniemożliwiło to realną ocenę wielkości francuskich rezerw gazu z  łupków.

Oprócz aspektów ochrony środowiska motywami takiej decyzji była dobrze zdy-wersyfi kowana struktura dostaw. Należy przypuszczać, iż pewne znaczenie miała także obawa o nadpodaż „błękitnego paliwa”, która mogłaby doprowadzić do zna-czącego obniżenia jego cen i utraty spodziewanych zysków w kontekście nowych projektów importu gazu konwencjonalnego z Rosji do Europy (Nord Stream, So-uth Stream), w  które również zaangażowane są francuskie koncerny. Dodatko-wo dla Francji upowszechnienie gazu jako źródła energii oznacza zmniejszenie zainteresowania technologią energetyki jądrowej, której eksport przynosi Francji olbrzymie dochody i  jest ważną częścią gospodarki. W  marcu 2012 roku fran-cuski rząd powołał specjalną komisję do celów badawczo-naukowych (Commis-sion nationale d’orientation, de suivi et d’évaluation des techniques d’exploration et d’exploitation des hydrocarbures liquides et gazeux)³⁵, której zadaniem jest ocena zagrożeń dla środowiska związanych z  techniką szczelinowania hydraulicznego lub stosowaniem technik alternatywnych³⁶. We Francji nadal jednak (wrzesień 2012) obowiązuje moratorium na prowadzenie komercyjnych prac w technologii szczelinowania hydraulicznego³⁷.