Odnawialne źródła energii

Francja posiada bogaty potencjał odnawialnych źródeł energii, ale oprócz ener-getyki wodnej stosunkowo mało wykorzystywany. W  2010 roku Francja była drugim największym producentem energii (pod względem zainstalowanej mocy) i  drugim największym konsumentem w  Europie (po Niemczech)⁵⁴. Zawdzięcza to głównie hydroelektrowniom, których udział w produkcji energii pierwotnej na tle innych źródeł odnawialnych w tym kraju jest dominujący (25%), podczas gdy udział energii wiatrowej to 3,8%, a słonecznej – 0,2% (zob. rys. 9)⁵⁵. Elektrownie wodne stanowią drugie źródło wytwarzania elektryczności (12,4% w 2010 roku, podczas gdy energia wiatrowa to tylko 2,8%)⁵⁶. We Francji istnieje prawie 600

hy-54 EU energy in fi gures, Statistical Pocketbook 2012, EC 2012, s. 34, 73.

55 Production d’énergie primaire d’origine renouvelable en 2011, INSEE.

56 Ibidem.

droelektrowni (przepływowych i szczytowo-pompowych). Zgodnie z ustaleniami procesu „Grenelle de l’environnement” rząd francuski zapowiedział zwiększenie zdolności turbin wiatrowych w wytwarzaniu energii do 10% w perspektywie 2020 roku. Francja posiada także duży potencjał produkcji energii z pływów wód oce-anicznych, stąd inwestycje EDF w turbiny na wybrzeżach Bretanii w północnej Francji.

Jeśli jednak wziąć pod uwagę udział energii odnawialnej w końcowym zużyciu energii brutto (wskaźnik opisany w dyrektywie 2009/28/WE) w 2010 roku, Fran-cja (12,9%) odpowiadała średniej w  UE (12,5%), plasując się daleko za takimi liderami, jak Szwecja (47%), Finlandia (32%), Austria (30%), Portugalia (24%) czy Dania (22%)⁵⁷.

Dodatkowo podstawowym mankamentem jest niewielka dywersyfi kacja no-wych odnawialnych źródeł energii. Udział energetyki wiatrowej i  słonecznej w produkcji elektryczności jest nadal niewielki (zob. rys. 10).

Plan promocji energii odnawialnej (2009) zakłada zwiększenie udziału odna-wialnych źródeł energii (OZE) w  całkowitej konsumpcji energii pierwotnej do 23% w 2020 roku⁵⁸. Jest to plan minimum, ponieważ dokładnie tyle wynosi doce-lowy udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii

okreś-57 Share of renewable energy in gross fi nal energy consumption, Eurostat.

58 National action plan for the promotion of renewable energies 2009–2020. En application de l’article 4 de la directive 2009/28/CE de l’Union européenne, Ministère de l’Écologie, de l’Énergie, du Développement durbale et de la Mer.

Rys. 9. Produkcja energii pierwotnej z OZE (2010)

Źródło: Production d’énergie primaire d’origine renouvelable en 2011, INSEE 2011, http://www.insee.fr/fr/themes/

tableau.asp?reg_id=0&ref_id=NATTEF11335 (dostęp: 10.03.2012).

biogaz 1%

solary termiczne 0,2%

geotermia fotowoltaika 0,4%

wiatr 0,2%

3,8%

odpady przemysłowe pompy ciepła5,5%

5,5%

biopaliwa 9,9%

hydroelektrownie 24,5%

en. drzewna 47%

odpady rolne 2%

lony dla Francji w  Załączniku 1 do Dyrektywy PE i  Rady 2009/28/WE z  dnia 23 kwietnia 2009 roku w perspektywie roku 2020.

Wśród instrumentów wsparcia osiągnięcia celów znajduje się przyjęte w lutym 2009 roku prawo o dotacjach dla zrównoważonej energii, oferujące między inny-mi: bezprocentowe pożyczki dla kupujących dom po raz pierwszy (20 tys. euro, jeśli budynek spełnia standardy ponad te określone w przepisach budowlanych, czyli jest energooszczędny lub o niskim zużyciu energii (BBC – bâtiments basse consommation) i BEPOS – bâtiments à énergie positive)⁵⁹. Ustawa wspiera także przebudowę już istniejących domów, również przez system ulg podatkowych.

W styczniu 2011 roku wprowadzono nowy system taryf dla energii elektrycznej produkowanej z biomasy, a w marcu tegoż roku – dla energii elektrycznej produ-kowanej z paneli słonecznych⁶⁰. EDF ma obowiązek zakupu całej wyprodukowa-nej mocy z energetyki słoneczwyprodukowa-nej i wiatrowej.

Dynamiczny rozwój energetyki jądrowej spowodował „opóźnienia” w rozwoju odnawialnych źródeł energii (z wyjątkiem energetyki wodnej). Dlatego Francja, intensywnie inwestując w  OZE oraz technologie energooszczędne, wyprzedza inne kraje w tej dziedzinie.

59 Finance Law 2009: Sustainable energy provisions, IEA, http://www.iea.org/textbase/pm/?

mode=cc&id=4298&action=detail (dostęp: 2.03.2012).

60 Biomasse, Le tarif d’achat, Ministère de l’Écologie, du Développement durable, des Transports et du Logement, 20.01.2010; Énergie solaire photovoltaïque: le nouveau dispositif, 7.03.2011, http://

www.developpement-durable.gouv.fr/Quel-est-le-nouveau-dispositif-de.html (dostęp: 2.03.2012).

en. wód morskich 0,7%

en. geotermalna 0,1%

en. słoneczna 0,3%

biomasa 5,5%

en. wiatrowa

10,5% hydroelektrownie

82,9%

Rys. 10. Struktura źródeł odnawialnych w produkcji prądu elektrycznego we Francji (2009) Źródło: L’éolien dans la production d’électricité française, EDF 2011, http://www.edf.com/html/panorama/pro-duction/industriels/renouvelable/eolien/france.html (dostęp: 10.03.2012).

2.3. Wnioski

1) Francja jest znaczącym konsumentem w światowym systemie bezpieczeństwa ener-getycznego. Wobec braku własnych surowców kopalnych jest krajem silnie uzależ-nionym od importu. W odpowiedzi na skutki szoków naft owych lat 70. XX wie-ki francuswie-ki rząd przyjął plany zredukowania zależności importowej poniżej 50%

francuskich potrzeb energetycznych kraju. W wyniku systematycznie wprowadza-nych założeń polityki energetycznej kraj ten skutecznie ograniczył wielkość importu surowców energetycznych oraz wzorcowo zdywersyfi kował kierunki ich dostaw.

Z wyjątkiem Norwegii żadne z państw nie odpowiada za więcej niż 20% całkowi-tych dostaw gazu. Umiejętnie prowadzona polityka przez lata pozwoliła zminimali-zować zależność importową ropy we wszystkich sektorach z wyjątkiem transportu.

2) Odejście od węgla w strukturze energetycznej kraju zbilansował rozwój wie-loletniego programu energetyki jądrowej, który, wprowadzany ponad po-działami politycznymi, doprowadził do znaczącego zmniejszenia zależności energetycznej i  skompensował brak zasobów własnych. Masowe inwestycje w elektrownie jądrowe w latach 70., 80. i 90. XX wieku stworzyły źródło sto-sunkowo taniej energii elektrycznej, zwiększając konkurencyjność francuskiej gospodarki, w szczególności w sektorach energochłonnych. W rezultacie dzię-ki olbrzymiej generowanej mocy energii elektrycznej Francja stworzyła włas-ny unikatowy model bezpieczeństwa energetycznego.

3) Wobec zdywersyfi kowanej struktury dostaw i  paliw Francja jest znacznie mniej narażona na ryzyko przerw w  dostawach gazu z  Rosji niż inne kraje członkowskie Unii Europejskiej. Bezpieczeństwo dostaw wzmacniają długo-terminowe kontrakty z  krajami producentami, rozbudowana infrastruktura transportowa, w tym LNG, oraz silne koncerny częściowo kontrolowane przez państwo (EDF, AREVA, GDF-Suez), a także pozostający pod dużym wpływem rządu Total. Firmy te inwestują w  UE i  na całym świecie, stanowiąc mocne fi lary bezpieczeństwa energetycznego Francji.

4) Francuski rynek zdominowany jest przez działających od lat operatorów, co skutkuje jednym z najwyższych poziomów jego koncentracji wśród państw UE (zarówno w sektorze energii elektrycznej, jak i gazu ziemnego). EDF eksportuje duże ilości energii elektrycznej do sąsiednich krajów: Włoch, Szwajcarii, Nie-miec i Wielkiej Brytanii, GDF-Suez zaś jest czołowym importerem i sprzedaw-cą „błękitnego paliwa” nie tylko we Francji, ale również w Europie Zachodniej.

5) Dzięki energii jądrowej Francja jest znacznie mniej podatna niż większość eu-ropejskich sąsiadów na wahania cen paliw kopalnych. Udział energetyki jądro-wej w bilansie energetycznym Francji zapewnia ponadto niski poziom emisji gazów cieplarnianych (GHG), co ma kolosalne znaczenie w świetle wprowa-dzanego systemu kwotowania emisji gazów cieplarnianych w UE. W ostatniej dekadzie Francja intensywnie rozwija energetykę ze źródeł odnawialnych.

polityki energetycznej Francji

3.1. Założenia i koncepcje polityki energetycznej Francji

3.1.1. Fazy kształtowania założeń francuskiej polityki energetycznej

Francja od kilku dekad prowadzi politykę energetyczną, której priorytetem jest samowystarczalność i bezpieczeństwo. W coraz większym jednak stopniu nastę-puje adaptacja do rosnącej liberalizacji i regionalizacji rynków energii elektrycz-nej i gazu w Europie oraz globalnych wyzwań klimatycznych. Francuski model nie pasuje idealnie do wszystkich aspektów europejskiej polityki (deregulacja, rozwój energetyki odnawialnej), stąd głównym wyzwaniem jest ochrona narodo-wych interesów w kontekście procesu europeizacji polityki bezpieczeństwa ener-getycznego. Analiza francuskiej polityki energetycznej pokazuje, że kraj może z  powodzeniem zwiększyć bezpieczeństwo wrażliwego sektora energetycznego, ale jest też przykładem, że nie ma jednej opcji energetycznej, która byłaby naj-tańsza, najczystsza i najbezpieczniejsza wobec współczesnych uwarunkowań po-lityczno-gospodarczych i społecznych¹.

Charakteryzując politykę energetyczną Francji, można wyodrębnić pięć głów-nych faz jej rozwoju:

a) Okres do pierwszej wojny światowej – rozwój technologiczny i industriali-zacja były nadrzędnymi wyzwaniami skłaniającymi do interwencji państwa w sektorze energetycznym. Głównym problemem było stworzenie modelu dystrybucji oraz konieczność opracowania reguł prawnych nadążających za postępem technicznym.

b) Okres 1918–1945 był związany głównie z rozwojem zdolności produkcyj-nych. W 1945 roku utworzono Biuro Badań Ropy (Bureau de recherches du pétrole) odpowiedzialne za opracowanie krajowego programu badawczego w sektorze naft owym.

1 S. Méritet, French energy policy..., s. 2.

c) Okres 1945–1970 to czas strategicznej wizji koncentrującej się na bezpie-czeństwie dostaw, szczególnie widoczne w czasie „Trente Glorieuses”. Celem polityki energetycznej państwa było zapewnienie bezpieczeństwa dostaw, którego jednak nie utożsamiano z  pojęciem niezależności energetycznej.

Powstaje francuski model bezpieczeństwa energetycznego związany z sil-nym interwencjonizmem państwowym i początkiem programu jądrowego (1952–1973).

d) Okres po kryzysie paliwowym lat 70. XX wieku do połowy pierwszej dekady XXI wieku wymusił dostosowywanie priorytetów i  narzędzi na skutek szoku naft owego. Fundamenty polityki energetycznej Francji uległy redefi nicji z głównym akcentem położonym na zapewnienie maksymalnej niezależności energetycznej zasadzonej na rozwoju energetyki jądrowej.

„Plan Messmera” (1974–1986) stał się narzędziem samodzielności elektro-energetycznej, opartej na założeniu, że generacja dużych mocy energii ze źródeł jądrowych jest najlepszym środkiem do utrzymania bezpieczeństwa energetycznego kraju. W rezultacie nastąpił spadek udziału ropy naft owej i znaczący wzrost udziału energetyki jądrowej z poziomu 8% wytwarzanej mocy w 1973 roku do 38–40% po roku 2000 (w ogólnym bilansie energe-tycznym). W tym czasie również rozpoczęto wprowadzanie w życie polity-ki energooszczędności.

e) Okres po 2005 roku przyniósł uzupełnienie (i rewizję polityki energetycz-nej w tym zakresie) nowymi celami, będące odpowiedzią na wyzwania XXI wieku. Zmiany były poprzedzone ogólnonarodową debatą zainicjowaną w 2003 roku. Brały w niej udział związki zawodowe, partie polityczne, or-ganizacje i stowarzyszenia, które przedstawiły swoje sugestie na temat przy-szłego kształtu energetyki. W rezultacie powstał dokument o nazwie Biała Księga, w którym potwierdzono strategiczny charakter energetyki jądrowej jako podstawowego źródła energii². Wyniki narodowej debaty zostały ujęte w ustawie z dnia 13 lipca 2005 roku, określającej kierunki i wytyczne poli-tyki energetycznej Francji.

Podstawy francuskiej polityki energetycznej zostały oparte na czterech osiach priorytetów (art. 1 ustawy)³.

1) Przyczynienie się do narodowej niezależności energetycznej oraz zapew-nienie bezpieczeństwa dostaw, oparte na zapewnieniu niezbędnych mocy produkcyjnych oraz zmniejszeniu ryzyka niedoboru w sektorze ropy naft o-wej i usprawnieniu zarządzania polityką magazynowania paliw kopalnych.

2) Ochrona zdrowia ludzkiego i  środowiska naturalnego, szczególnie w  walce ze skutkami efektu cieplarnianego przez rozbudowę zdolności

2 N. Fontaine, Livre Blanc sur les énergie, Le débat national sur l’énergie, La documentation française 7.11.2003.

3 Loi no 2005-781 du 13 juillet 2005 de programme fi xant les orientations de la politique énergé-tique (1), JORF no 163 du 14 juillet 2005 texte no 2.

likwidacji odpadów radioaktywnych oraz promocję inwestycji w odnawial-ne źródła ew odnawial-nergii.

3) Utrzymanie konkurencyjnych cen energii, zapewniających konkurencyj-ność francuskiej gospodarki, w  szczególności w  sektorach energochłon-nych, w warunkach silnej presji międzynarodowej konkurencji.

4) Zapewnienie spójności społecznej i terytorialnej przez zapewnienie po-wszechnego dostępu do energii. Nieprzerwany dostęp do energii stanowi gwarantowane przez państwo dobro publiczne oferowane na terytorium całego kraju dla wszystkich obywateli, a zwłaszcza uboższej części społe-czeństwa.

Osiągnięcie tych celów jest oparte na czterech sposobach działań: (1) kontrolo-wanie zapotrzebowania na energię przez liczne zachęty i programy (między inny-mi energooszczędne certyfi katy, normy i zachęty podatkowe), (2) zróżnicowanie źródeł energii przez zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych (mechanizm obowiązkowych zakupów przez EDF do wspólnej sieci), (3) rozwój sieci energetycznych oraz zdolność magazynowania, (4) badania i rozwój w dzie-dzinie energii (ograniczenie energochłonności i wzrost zużycia energii ze źródeł odnawialnych).

Ustawa określa także cztery cele ilościowe:

– obniżenie emisji CO₂ czterokrotnie w latach 2010–2050,

– redukcja intensywności energii o  co najmniej 2% rocznie do roku 2015 i 2,5% w latach 2015–2030,

– wzrost udziału odnawialnych źródeł energii (10% w produkcji energii do 2010 roku),

– użycie biopaliw na poziomie 5,75% w 2010 roku.

Istotnym elementem nowej polityki energetycznej od 2005 roku było założe-nie produkcji energii bez emisji gazów cieplarnianych oraz zmzałoże-niejszezałoże-nie jej kon-sumpcji.

Ustawa de facto wiąże cele energetyczne z celami klimatycznymi, potwierdza ciągłość utrzymania energetyki jądrowej jako głównego źródła energii elektrycz-nej we Francji, nawet jeśli zachęca jednocześnie do dywersyfi kacji źródeł wytwa-rzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (wiatr, biomasa)⁴. Potwierdze-nie wyboru energetyki jądrowej ma swoje racjonalne uzasadPotwierdze-niePotwierdze-nie, poPotwierdze-nieważ:

ogranicza zależność energetyczną Francji, umożliwia wypełnienie celów wyni-kających ze zobowiązań redukcji CO₂ oraz zapewnia niskie i  stałe ceny energii elektrycznej, wzmacniając konkurencyjność gospodarki.

4 L’énergie nucléaire en France, Ministère des Aff aires étrangères et européennes, décembre 2007, s. 1–2.

3.1.2. Kształtowanie założeń polityki energetycznej w debacie publicznej – „Grenelle de l’environnement”

Nowe kierunki dla polityki energetycznej Francji wyznacza proces „Grenelle de l’environnement” negocjowany od 2007 roku z  udziałem przedstawicieli władz regionalnych, związków zawodowych i  pracodawców oraz organizacji pozarzą-dowych w celu ustalenia planów działania w zakresie zrównoważonego rozwoju⁵. Jest to szczególna forma konsultacji prawa i  włączenia społeczeństwa w  proces politycznej debaty nad przyszłością sektora energii.

„Grenelle” obejmuje szeroki pakiet reform instytucjonalnych, powstałych w procesie konsultacji i negocjacji z przedstawicielami państwa. Przez cztery mie-siące prace rozwijały się w sześciu komisjach pod kierunkiem ministra środowiska i energii oraz zrównoważonego rozwoju, Jeana-Louisa Borloo, w celu wypracowa-nia propozycji długoterminowych reform. Po zebraniu ponad 200 opinii w takich dziedzinach, jak zmiany klimatu, ochrona bioróżnorodności, gospodarka odpada-mi, zarządzanie ochroną środowiska itp., wypracowane przez komisje pomysły były poddawane publicznej debacie w ramach spotkań organizowanych we wszystkich regionach. Następnie, po negocjacjach komisji z ministrem odpowiedzialnym za daną politykę, wyniki były przedstawiane parlamentowi do debaty, korekt i głoso-wania. Pierwsza ustawa „Grenelle” została przyjęta w 2009 roku i określiła krajowy

5 Proces polityczny, który został sformalizowany w Grenelle, ewoluował od 2002 r.

Najważniejsze krajowe akty prawne kształtujące założenia polityki energetycznej Francji w XXI wieku

– 2004: prawo 2004-803 dotyczące służby publicznej fi rm gazowych i energii elektrycznej – 2004: Plan Klimatyczny 2004–2012

– 2005: Prawo Energetyczne 2005 (Ustawa 2005-781 z dnia 13 lipca 2005 r. Programme fi xant les orientations de la politique énergétique, „POPE”)

– 2006: dwie nowe ustawy dotyczące energetyki jądrowej – o utworzeniu niezależnego nad-zoru bezpieczeństwa i o zarządzaniu materiałami i odpadami radioaktywnymi

– 2006: rewizja Planu Klimatycznego 2004–2012

– 2006: Prawo 2006-1537 dotyczące fi nansowego wsparcia sektora energetycznego

– 2007: utworzenie superresortu Ministerstwa Ekologii, Energii, Zrównoważonego Rozwoju i Morza (MEEDDM)

– 2009: Prawo „Grenelle de l’environnement” i jego zastosowanie w celu poprawy wydajności energetycznej i racjonalizacji zużycia energii na poziomie sektorów: Plan Biocarburants;

Plan Bâtiment; Plan Particules; Plan Déchets and Fonds Chaleur – 2009: rewizja Planu Klimatycznego 2004–2012

– 2010: nowe prawo organizacji rynku energii elektrycznej (NOME) Źrodło: opracowanie własne na podstawie France, Outlook EIA 2009; ustawa NOME 2010.

plan działania. Szczegółowe środki wykonawcze ujęto w nowelizacji z 2010 roku.

Dominacja energetyki jądrowej spowodowała istotne zapóźnienia i brak spójnej strategii politycznej i  gospodarczej wobec energetyki odnawialnej. Francja nie była w stanie wykorzystać jej możliwości do rozwoju przemysłu w takim stopniu, jak zrobili to na przykład Niemcy. Dlatego wśród propozycji znalazły się między innymi postulaty rozwoju OZE, efektywności energetycznej budynków, projek-ty transportu niskoemisyjnego oraz podatku węglowego (carbontax). Program

„Grenelle de l’environnement” ustalił przyszłe ramy polityk i środków, wyznacza-jąc ambitne cele dla poszczególnych sektorów i  źródeł energii oraz wskazówki dla wzmocnienia badań i rozwoju (R&D) dla technologii czystej energii. Obszary priorytetowe objęły ograniczenie emisji w  budownictwie i  sektorze wym oraz w przemyśle wytwórczym, na przykład emisje w sektorze transporto-wym muszą do roku 2020 zostać ograniczone do poziomu z 1990 roku. Grenelle wprowadza również wsparcie dla OZE i kładzie nacisk na wspieranie ogrzewania opartego na OZE⁶.

Prawo „Grenelle” z 3 sierpnia 2009 roku zawierało w art. 42 postulat przygo-towania Narodowego planu dostosowań do zmian klimatu⁷. Plan powstał jesienią 2011 roku i ma za zadanie zorganizowanie działań adaptacyjnych, by przygotować państwo do funkcjonowania w nowych warunkach klimatycznych⁸. Pierwszy Na-rodowy plan (który składa się z 84 działań wyrażanych przez 230 środków) zawie-ra odniesienia do rozwoju zielonej gospodarki (Plan de l’économie métiers verte).

Realizacja większości założeń planu rozpoczęła się w latach 2011–2012.

Konferencja środowiskowa w ramach procesu „Grenelle de l’environnement”

(14–15 września 2012 roku) skupiła się wokół dwóch priorytetów: energii i ochro-ny bioróżnorodności. Po zakończeniu konferencji rząd opublikował mapę dro-gową dla ekologicznej transformacji (Les grandes orientations stratégiques). Kon-sultacje społeczne, jako forma narodowej debaty na temat transformacji energii (która rozpoczęła się we wrześniu 2012 roku), będą kontynuowane celem wypra-cowania nowych założeń do połowy 2013 roku.

Francja, po latach zapóźnienia w  rozwoju zielonych energii, dynamicznie przyspiesza i ukierunkowuje założenia polityki energetycznej, opierając je nie tyl-ko, jak dotychczas, na dominującym znaczeniu energetyki jądrowej, ale na dyna-micznym rozwoju odnawianych źródeł energii. Proces ten jest wzmocniony przez politykę rządu socjalistów i prezydenta François Hollande’a, który zapowiedział redukcję udziału energetyki jądrowej w bilansie energetycznym kraju oraz zade-klarował w kampanii prezydenckiej 2012 stworzenie systemu wsparcia dla silnego rozwoju OZE jako formy kreowania miejsc pracy.

6 France, Outlook, EIA 2009, s. 8.

7 Loi n° 2009-967 du 3 août 2009 de programmation relative à la mise en œuvre du Grenelle de l’environnement (1), version consolidée au 01 juillet 2010.

8 Plan national d’adaptation de la France aux eff ets du changement Climatique 2011–2015, MEDDTL, 2011.

3.1.3. Francuski model na tle trzech fi larów polityki energetycznej UE

Polityka energetyczna Francji w  wyniku przeprowadzonych reform stopniowo ewoluowała od koncentracji na zabezpieczeniu interesów narodowych i bezpie-czeństwa dostaw do dostosowania się do europejskich celów i  założeń polityki energetycznej i ochrony środowiska⁹. Współpraca w obszarze energetycznym UE opiera się na trzech fi larach:

1) zapewnienie bezpieczeństwa dostaw, 2) konkurencyjny i zintegrowany rynek,

3) dostosowanie do celów polityki klimatycznej.

Polityka energetyczna Francji spełnia niemal wzorcowo cel pierwszy i trzeci:

– jest dobrze zdywersyfi kowana pod względem kierunków dostaw (ropy naft owej i gazu) oraz paliw (energetyki konwencjonalnej, energetyki jądrowej i OZE), – dzięki szerokiemu zastosowaniu energetyki jądrowej sektor energetyczny

jest niskoemisyjny, a Francja jest orędownikiem polityki klimatycznej za-równo na poziomie regionalnym (UE), jak i globalnym (ONZ).

Francuska i europejska polityka energetyczna są kompatybilne, ale nadal w ni-skim stopniu w wymiarze konkurencyjności. Francuski model w sektorze elek-troenergetycznym spełnia wymóg konkurencyjności w  specyfi czny sposób: jest bowiem compétitif, czyli konkurencyjny względem innych producentów ener-gii elektrycznej (niskie ceny prądu), nie będąc jednocześnie concurentielle, czyli otwarty na konkurencję (protekcjonizm wobec narodowych czempionów). Ozna-cza to, że sektor elektroenergetyczny we Francji jest konkurencyjny cenowo, ale względnie hermetyczny dla alternatywnych dostawców.

3.2. Ramy instytucjonalne i główni aktorzy sektora energetycznego

3.2.1. Funkcja kontrolno-nadzorcza

3.2.1.1. Ministerstwo Ekologii, Zrównoważonego Rozwoju i Energii (Ministère de l’Écologie, du Développement durable et de l’Énergie – MEDDE)

Ministerstwo zarządza całym sektorem energetyki we Francji, jest jednym z najwięk-szych resortów i otrzymało bardzo ważny status w strukturze instytucji rządowych¹⁰. Nowa instytucja powstała (w wyniku restrukturyzacji w  latach 2007–2008) przez

9 S. Méritet, French energy policy..., s. 3.

10 France, Outlook, EIA 2009, s. 20.

zintegrowanie w jednym superresorcie problemów z zakresu energii, ochrony śro-dowiska, gospodarki przestrzennej i transportu¹¹. W ramach ministerstwa od 2008 roku funkcjonuje Dyrekcja Generalna ds. Energii i Klimatu (DGEC)¹². DGEC od-powiada za rozwój kompleksowej polityki dotyczącej powietrza – klimatu – energii i niskoemisyjnych systemów transportowych, jak również polityk związanych z ryn-kami energii, bezpieczeństwem dostaw, energią odnawialną i energetyką jądrową¹³. 3.2.1.2. Komisja Regulacji Energii (Commission de régulation de l’énergie – CRE)

CRE jest niezależną krajową agencją regulacyjną, powstałą w marcu 2000 roku, która nadzoruje funkcjonowanie krajowego rynku energii elektrycznej i  gazu. Pierwotnie zajmowała się tylko rynkiem energii elektrycznej, ale jej uprawnienia zostały powięk-szone o rynek gazu w 2003 roku. Komisja jest odpowiedzialna za zapewnienie otwar-tego dostępu do wszystkich sieci przesyłowych i dystrybucyjnych (energii elektrycznej i gazu) dla wszystkich dostawców (ograniczając wpływ historycznych producentów).

Urząd czuwa nad właściwym ustalaniem cen sprzedaży energii dla odbiorców i w tym celu proponuje taryfy przesyłu i dystrybucji zarówno w sektorze energii elektrycznej, jak i gazu, które następnie podlegają zatwierdzeniu (lub odrzuceniu) przez rząd¹⁴. CRE koordynuje działania związane z polityką energetyczną państwa przez¹⁵:

– regulację taryf,

– zapewnienie niezależności systemu przesyłowego,

– zarządzanie prawem dostępu do sieci elektroenergetycznych i  gazowych (przesyłowych i dystrybucyjnych), w tym zgłaszanie propozycji wysokości opłat za dostęp do sieci,

– regulację rynków energii elektrycznej i gazu oraz przyczynianie się do bu-dowy europejskiego rynku wewnętrznego energii,

– zrównoważony rozwój rynku energii elektrycznej, ułatwienie wejścia no-wych producentów na rynek energii,

– rozstrzyganie sporów i nakładanie na wniosek stron kar związanych z do-stępem do sieci gazowych i elektroenergetycznych oraz instalacji LNG.

11 W okresie 2007–2010 funkcjonowało pod nazwą Ministère de l’Écologie, du Développement et de l’Aménagement durables (MEDAD); Ministère de l’Écologie, de l’Énergie, du Développement du-rable et de l’Aménagement du territoire (MEEDDAT), od 14 listopada 2010, Ministère de l’Écologie, du Développement durable, des Transports et du Logement (MEDDTL), od 25 maja 2012 MEDDE.

12 L’organigramme général du Ministre de l’Écologie, du Développement durable et de l’Énergie, http://www.developpement-durable.gouv.fr/IMG/pdf/Organigramme_MEDDE_20-12-2012.pdf (dostęp: 15.11.2012). Wcześniej Dyrekcja Generalna ds. Energii i Surowców (DGEMP), sekcja kli-matyczna Międzyresortowego Zespołu ds. Efektu Cieplarnianego (MIES), poprzednio niezależne

12 L’organigramme général du Ministre de l’Écologie, du Développement durable et de l’Énergie, http://www.developpement-durable.gouv.fr/IMG/pdf/Organigramme_MEDDE_20-12-2012.pdf (dostęp: 15.11.2012). Wcześniej Dyrekcja Generalna ds. Energii i Surowców (DGEMP), sekcja kli-matyczna Międzyresortowego Zespołu ds. Efektu Cieplarnianego (MIES), poprzednio niezależne

W dokumencie Francja w procesie uwspólnotowienia bezpieczeństwa energetycznego i polityki klimatycznej Unii Europejskiej (Stron 69-0)