Zmowy kartelowe i podział rynku

Przeciwdziałając praktykom umów kartelowych, Komisja podjęła postępowa-nie przeciwko GDF w związku z podejrzepostępowa-niem o podział rynku. W 1975 roku ówczesna spółka Ruhrgas AG (obecnie spółka zależna fi rmy E.ON, o  nazwie E.ON Ruhrgas) i  GDF (obecnie GDF-Suez) podjęły decyzję o  wspólnej budo-wie gazociągu MEGAL (prowadzącym przez Niemcy), którym importowa-no rosyjski gaz do Niemiec i  Francji. Obie fi rmy zawarły tajne porozumienie o  niesprzedawaniu dostarczanego gazociągiem „błękitnego paliwa” na ryn-kach wewnętrznych drugiej strony. W  ten sposób skutecznie wyeliminowa-ły konkurencję cenową w  tym ważnym sektorze. Umowa o  podziale rynków obowiązywała aż do końca 2005 roku, pozwalając E.ON i  GDF utrzymać sil-ną pozycję na swoich rynkach krajowych pomimo wysiłków KE na rzecz libe-ralizacji wspólnego rynku w  sektorze gazu. Komisja w  wyniku prowadzonego postępowania stwierdziła, że przedsiębiorstwa te rozmyślnie pozbawiły fran-cuskich i  niemieckich konsumentów korzyści płynących z  dyrektywy z  1998 roku mającej na celu zwiększenie konkurencji cenowej i  poszerzenie wyboru dostawców.

W konsekwencji w 2009 roku KE nałożyła kary (w wysokości 553 mln euro każda) na obie spółki za zmowę kartelową i za podział francuskiego i niemiec-kiego rynku gazu (sprawa KE c/E.OO i GDF-Suez COMP/39.401, decyzja z 8 lip-ca 2009 roku dotycząlip-ca podziału rynku geografi cznego z 1975 roku)¹⁵¹. Komisja uznała, że dokonały one podziału rynków wbrew procesowi liberalizacji rynku w 2000 roku. Obie fi rmy potwierdziły istnienie dokumentów z lat 70. XX wieku, przekonując, że umowy te są nieważne¹⁵². Takie uzasadnienie nie zyskało jednak akceptacji.

Innym przykładem nadużywania pozycji przez GDF jest postępowanie wszczęte przez Komisję w  sprawie umów zawartych przez tę fi rmę z  włoskimi przedsiębiorstwami ENI i ENEL (zob. tab. 12)¹⁵³.

151 Décision de la Commission du 8 juillet 2009 relative à une procédure d’application de l’article 81 du traité CE Aff aire COMP//39.401 – E.ON/GDF, 8 juillet 2009, http://ec.europa.eu/competition/

antitrust/cases/dec_docs/39401/39401_1536_1.pdf (dostęp: 13.09.2012).

152 GDF-Suez et E.ON pourraient être condamnés pour entente, EurActiv, 21.01.2009.

153 La Commission confi rme que les clauses de restriction territoriale dans le secteur gazier restrei-gnent la concurrence, Europa Press Releases, 26.10.2004, http://europa.eu/rapid/press-release_IP-04-1310_fr.htm?locale=en (dostęp: 22.09.2012); Les décisions GDF La Commission est formelle: les clauses de restriction territoriale dans les contrats de gaz violent l’article, Competition Policy Newslet-ter, Antitrust, 81, 1/2005, s. 45–48, http://ec.europa.eu/competition/publications/cpn/2005_1_45.

pdf (dostęp: 22.09.2012).

Tabela 12. Postępowanie antytrustowe przeciwko GDF w związku z klauzulą ograniczeń terytorialnych

Umowa łącząca GDF z  ENI podpisana w  październiku 1997 r. dotyczyła przesyłania gazu ziemnego należącego do ENI gazociągami należącymi do GDF przez terytorium Francji do granicy ze Szwajcarią i  zawierała klauzulę obligującą ENI do sprzedaży gazu wyłącznie „za punktem jego redystrybucji”, czyli de facto zakazywała ENI sprzedaży tego gazu na terytorium Francji.

Umowa między GDF z  ENEL została zawarta w  grudniu 1997 r. i  odnosi się do wymiany skroplonego gazu ziemnego zakupionego przez ENEL w  Nigerii. Gaz z  Nigerii dostarczany do Montoir-de-Bretagne (Francja) był w  sprzedaży wyłącznie na terytorium Włoch przez odsprzedaż do ENEL równoważnych ilości z różnych punktów redystrybucji (z Baumgarten, na granicy Słowacji i Austrii, z Oltingue, na granicy między Francją a Szwajcarią, czy z terminalu LNG Panigaglia we Włoszech).

26 października 2004 r. Komisja uznała obie umowy za niezgodne z art. 81 TWE (art. 101 TFUE przez klauzule ograniczeń terytorialnych), gdyż de facto dokonywały one niezgodnych z  tym przepisem podziałów rynków między przedsiębiorstwa.

Źródło: opracowanie własne.

6.5. Wnioski

1) Francja, jako znaczący eksporter energii elektrycznej, pod koniec lat 80. XX wieku upatrywała w  idei wspólnego rynku szansy dla krajowego przemysłu jądrowego. Postępująca liberalizacja sektora energetycznego przyniosła jednak nie tylko zniesienie barier handlowych, lecz spowodowała silną ingerencję in-stytucji szczebla ponadnarodowego w  model organizacji rynków krajowych (demonopolizacja, ograniczenie roli państwa jako regulatora). Dla Francji zro-dziło to dylemat: jak otworzyć rynek energii, będąc aktorem bardziej konku-rencyjnym niż pozostali uczestnicy rynku europejskiego, zachowując korzyści płynące z tak zwanej renty jądrowej w zgodzie z prawem wspólnotowym. Roz-lanie się regulacji (norm) z zakresu polityki konkurencyjności na nowy obszar energetyki stało się zagrożeniem dla interesów i konkurencyjności gospodarki.

Toteż władze nad Sekwaną długo opierały się presji adaptacyjnej, nie mogąc jednak zatrzymać postępującego procesu.

2) Odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego była do-meną państwa realizowaną przez narodowe monopole energetyczne (niekie-dy – jak w  sektorze naft owym – dzielona ze spółkami prywatnymi). Dlate-go konieczność dostosowania krajoweDlate-go modelu do wzorca wspólnotoweDlate-go wywołała twardą postawę antyliberalizacyjną, silnie opartą na potędze parku jądrowego i prężnych koncernach energetycznych.

3) Scentralizowana struktura sektora energetycznego, będąca pochodną histo-rycznego rozwoju w  konfrontacji z  ideą otwarcia rynku, oznaczała

demon-taż zintegrowanych przedsiębiorstw, takich jak EDF czy GDF, a także wzrost cen energii i pogorszenie warunków konkurencji dla francuskiego przemysłu.

W szerszym ujęciu działania KE postrzegane były jako ograniczające wolność gospodarczą i zamach na suwerenność polityki energetycznej państwa. Dlate-go Francja nie była zainteresowana liberalizacją rynku wewnętrzneDlate-go, a imple-mentacja kolejnych dyrektyw w sektorze energii elektrycznej i gazu przebiega-ła z dużym opóźnieniem i w sposób ograniczony do wymaganego minimum.

Dodatkową barierą był silny protekcjonizm wobec francuskich fi rm-symboli – wizytówek energetycznych. Taka postawa wynikała z obawy o utratę dorob-ku wypracowanego wysiłkiem kildorob-ku pokoleń.

4) Francuską politykę energetyczną w procesie tworzenia wspólnej polityki ener-getycznej UE cechowała duża odporność na uwspólnotowienie i  mała zdol-ność adaptacyjna. Dominacja narodowych preferencji i  paradygmatów stała u  podstaw forsowania własnych rozwiązań lub dążeń do uzyskania maksy-malnych koncesji. Względna samowystarczalność w  sektorze elektroenerge-tycznym powodowała, że Francja opierała się nadmiernej regulacji ze strony Brukseli. W tym kontekście polityka kolejnych rządów przypominała zacho-wania „państw surowcowych” (na przykład Rosji), które zawsze są niechętne ingerencji we własne zasady i strategie współpracy. Nigdy jednak Francja nie podważyła prointegracyjnej postawy, nieustannie szukającej rozwiązań chro-niących interes narodowy.

5) Francja z sukcesem przeniosła na szczebel europejski swoje preferencje w ra-mach rozwiązań trzeciego pakietu energetycznego, skutecznie wpływając na wypracowanie rozwiązań pośrednich w  aspekcie rozdziału właścicielskiego produkcji energii od przesyłu. Przeprowadzone reformy, między innymi wpro-wadzenie do obrotu giełdowego narodowych czempionów energetycznych, pozwoliły na dostosowanie się do wymogów wspólnotowych. Mimo to rynek konkurencyjny rozwinął się, w ograniczonym stopniu, na obrzeżach dawnych monopolistów. Francja natomiast umiejętnie wykorzystała swobodę przepły-wu kapitału do umocnienia siły swoich koncernów na rynku europejskim.

6) Francja chce „Europy energii”, ale zgodnie z własną wizją integracji sektora.

Duże państwa z silnymi, historycznymi operatorami przekonują, że energety-ka to współcześnie gra interesów – na senergety-kalę regionalną i globalną – toteż na-leży zapewnić wsparcie dla europejskich koncernów, gdyż realnie tylko one są zdolne zapewnić bezpieczeństwo dostaw. Globalna konkurencja i geopolityka surowcowa wymaga silnych graczy zdolnych działać w skali światowej. Poli-tyka Francji wpisuje się w te założenia. Jak jednak zauważa Pascal Lamy, „Eu-ropa była w stanie rozwijać sposoby ponadnarodowego sprawowania władzy, ale nie ponadnarodowej legitymizacji”. Toteż by dokończyć budowę wspólnej polityki energetycznej, Unia potrzebuje wyraźniejszego poczucia tożsamości i wspólnoty interesów warunkujących wolę polityczną będącą podstawą dal-szego działania.

Jeśli mówimy jednym głosem (…) myślę, że mamy zupełnie inną wagę [w negocjacjach].

komisarz ds. energii Günther Oettinger dla „European Energy Review”, 12 września 2011

7.1. Podstawy prawno-traktatowe i instytucjonalizacja zewnętrznego wymiaru polityki energetycznej UE

Problem zabezpieczenia dostaw energii jest zjawiskiem nowym w ramach regulacyj-nych UE. Budowa wspólnego rynku energetycznego opartego na liberalizacji i polity-ce konkurencji prowadzonej przez KE nie ma dużego wpływu na uniezależnienie się od dostawców zewnętrznych zapewniających zapotrzebowanie gazu ziemnego i ropy naft owej odpowiednio o około 60 i 80%. W tym świetle unijna współpraca energe-tyczna potrzebuje „drugiego płuca” w postaci zewnętrznego wymiaru polityki ener-getycznej. Zakres kompetencji Wspólnoty został znacznie rozbudowany w ostatnich latach, jednak zdefi niowanie zakresu odpowiedzialności za zapewnienie bezpieczeń-stwa dostaw energii do UE nie jest zadaniem łatwym. Niniejszy rozdział stanowi pró-bę odpowiedzi na pytanie, czy zewnętrzna polityka energetyczna w ramach UE pro-wadzona jest wyłącznie przez państwa członkowskie. Do jakiego stopnia możliwe jest w świetle rozwiązań prawnych zaangażowanie Komisji na poziomie zewnętrznym?

7.1.1. Znaczenie art. 308 TWE dla rozwoju współpracy w sektorze energii

Szczególne znaczenie w analizie podstaw prawnych rozwoju współpracy w sekto-rze energetycznym wewnątrz Wspólnot Europejskich ma art. 308 TWE (obecnie art. 352 TFUE), który przez lata pozwalał na poszerzanie kompetencji instytu-cji wspólnotowych w omawianym obszarze. Artykuł ten ma zastosowanie tylko

wtedy, gdy żadne inne postanowienia traktatu nie przyznają organom Wspólnoty kompetencji niezbędnych do przyjęcia środków odnoszących się do wspólne-go rynku. Toteż stosowany był w  celu zapewnienia środków harmonizujących w  sprawach, które nie miały traktatowej podstawy prawnej, a  stanowiły przed-miot współpracy. Wspólnota prowadziła bowiem politykę energetyczną w  sto-sunku do węgla i  energetyki jądrowej, natomiast wobec innych źródeł, takich jak ropa naft owa, gaz i  energia elektryczna, posiłkowała się ogólnymi postano-wieniami w kontekście rynku wewnętrznego, polityki konkurencji, polityki han-dlowej, współpracy na rzecz rozwoju czy polityki ochrony środowiska. Artykuł 308 TWE pozwalał KE inicjować postęp integracji, a Radzie – zatwierdzać nowe polityki¹.

Art. 308 TWE (art. 352 TFUE)

Jeżeli działanie Wspólnoty okaże się niezbędne do osiągnięcia, w ramach funkcjonowania wspólnego rynku, jednego z celów Wspólnoty, a niniejszy Traktat nie przewidział kompetencji do działania wymaganego w  tym celu, Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i  po konsultacji z Parlamentem Europejskim, podejmuje właściwe działania.

Zastosowanie art. 308 TWE jako podstawy do przyjmowania aktów prawa wtórnego w dziedzinie energii znajdowało uzasadnienie dopóty, dopóki zmiany traktatowe nie wyodrębniły osobnego obszaru poświęconego współpracy w sek-torze energii. Artykuł ten tworzył kompetencje wspólnotowe w dziedzinie energii tam, gdzie było to konieczne, i nadawał legitymizację dla kolejnych dyrektyw re-gulacyjnych sektora energetycznego nawiązujących do idei wspólnego rynku lub polityki konkurencji. W ten sposób na rozwój sektora energetycznego wpływały zatem inne polityki Wspólnoty. Sanam S. Haghighi nazwała artykuł 308 TWE

„wybitnym przykładem użycia władzy pośredniej” przez Unię (podobny wymiar miały orzeczenia ETS)².

Dopiero Traktat z Lizbony stworzył podstawy prawno-traktatowe do działań UE w  sektorze energii. Dzięki temu prawo wtórne, ustanowione na podstawie art. 114 ust. 1 TFUE³ lub art. 122 ust. 1 TFUE⁴, odgrywa ważną rolę w rozwijaniu kompetencji Wspólnoty w  dziedzinie energii. Włączenie oddzielnego

rozdzia-1 C. Blaumann, Vers une politique européenne..., s. 8–9.

2 S. Doumblé-Billé, Défi s énergétiques et droit international, Droit International Dossiers, 2011, s. 206.

3 Art. 114 ust. 1 TFUE (dawny art. 95 TWE, ust. 1): (…) Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, przyjmują środki dotyczące zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i  administracyjnych Państw Członkowskich, które mają na celu ustanowienie i funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

4 Art. 122 ust. 1 TFUE (dawny art. 100 TWE, ust. 1): Bez uszczerbku dla innych procedur prze-widzianych w Traktatach, Rada, na wniosek Komisji, może postanowić, w duchu solidarności między Państwami Członkowskimi, o środkach stosownych do sytuacji gospodarczej, w szczególności w przy-padku wystąpienia poważnych trudności w zaopatrzeniu w niektóre produkty, zwłaszcza w obszarze energii.

łu dotyczącego energii nie rozwiązuje „wszystkich problemów prawnych wokół kompetencji Komisji do radzenia sobie z  narodowymi sprawami energetyczny-mi”. Jak jednak zauważa wielu autorów, miało to przełomowe znaczenie⁵.

7.1.2. TEWWS

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i  Stali z  1950 roku koncen-trował się na osiągnięciu ciągłości produkcji, a instytucje Wspólnoty były odpo-wiedzialne za zapewnienie warunków, które mogłyby zachęcić przedsiębiorstwa do rozwijania swojego potencjału i promowania polityki racjonalnego korzystania z zasobów naturalnych, by nie doprowadzić do ich nieprzemyślanego wyczerpania.

Art. 3 TEWWS

Organy Wspólnoty powinny w  ramach swoich kompetencji i  we wspólnym interesie: zapewniać wspólnemu rynkowi regularne dostawy (…) [oraz] zapewniać zachowanie warunków zachęcających przedsiębiorstwa do rozwijania i doskonalenia ich zdolności produkcyjnej.

W tym czasie Europa miała odpowiednie zasoby energii, w  szczególności w postaci węgla i gazu, a zależność od państw trzecich jako dostawców paliw była marginalna. Toteż brak odniesienia do sprawy zewnętrznego bezpieczeństwa dostaw energii może być zrozumiały, a  za środek do zapewnienia bezpieczeń-stwa energetycznego należy uznać postulat racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych.

7.1.3. TEWG i TEWEA

Traktat o  Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (TEWG) w  art. 103 nadawał uprawnienia Radzie, na wniosek Komisji, uchwalenia niezbędnych dyrektyw

„(…) w przypadku trudności w zaopatrzeniu w niektóre produkty”. Przepis ten można interpretować jako umożliwiający instytucjom Wspólnoty uczestniczenie w przyjmowaniu środków w celu zagwarantowania bezpieczeństwa energetyczne-go, w sytuacji niedoboru dostaw energii.

Z kolei Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej (TEWEA) stwo-rzył warunki niezbędne do rozwoju potężnego przemysłu jądrowego. Artykuły 52, 64 i  66 Traktatu (rozdział 6 Zaopatrzenie) uznały konieczność zapewnienia dostaw materiałów jądrowych, stwierdzając, że za zabezpieczenie materiałów niezbędnych do produkcji paliwa jądrowego odpowiada Agencja Wspólnoto-wa. Traktat określa, że użytkownicy materiałów wyjściowych i rozszczepialnych

5 S. Doumblé-Billé, Défi s énergétiques..., s. 207.

mogą zawrzeć umowy z państwami trzecimi w celu dostaw materiałów źródło-wych, tylko jeśli Agencja nie będzie mogła dostarczyć ich w określonym terminie (art. 66).

Art. 52. TEWEA

Dostawy rud, materiałów wyjściowych i  specjalnych materiałów rozszczepialnych zapewnia się (…) w  ramach wspólnej polityki zaopatrzeniowej w  zakresie równego dostępu do źródeł zaopatrzenia. Niniejszym powołuje się Agencję z  prawem pierwokupu do rud, materiałów wyjściowych i  specjalnych materiałów rozszczepialnych wyprodukowanych na obszarze Państw Członkowskich oraz z  wyłącznym prawem do zawierania umów o  dostawy rud, materiałów wyjściowych i specjalnych materiałów rozszczepialnych pochodzących ze Wspólnoty lub spoza niej.

Regulacje te pokazują wyraźne preferencje dla energetyki jądrowej, podkreś-lając, że odgrywa ona ważną rolę w  zagwarantowaniu bezpieczeństwa dostaw Wspólnoty. Dopiero kryzysy naft owe lat 70. XX wieku zwróciły uwagę na potrze-bę większej koordynacji współpracy w zakresie wspólnego podejścia dla dostaw ropy i gazu z państw trzecich.

7.1.4. Traktaty z Maastricht, Amsterdamu i Nicei

Mimo rosnącego uzależnienia Wspólnoty Europejskiej od zagranicznych dostaw paliw kopalnych ani Jednolity Akt Europejski z  1986 roku, ani Traktat z  Ma-astricht (oraz kolejne traktaty: z Amsterdamu (1997) i Nicei (2001) nie przewi-działy nowych mechanizmów wspólnotowych dotyczących zapewnienia dostaw ropy i gazu. Nowością było włączenie odniesienia do energii w artykule 3 TWE (obecnie art. 3 do 6 TFUE), który zakłada, że

Aby osiągnąć cele [harmonijnego, zrównoważonego i  trwałego rozwoju działalności go-spodarczej – T.M.], Wspólnoty obejmują, na warunkach i  zgodnie z  harmonogramem przewidzianym w niniejszym Traktacie: środki w dziedzinach energetyki, ochrony ludno-ści i turystyki.

W artykule 3b TWE (obecnie art. 5 TUE) dodano jednak, że:

W dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji wyłącznej, Wspólnota podejmuje dzia-łania, zgodnie z zasadą pomocniczości, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez Pań-stwa Członkowskie (…).

Energetyka nie stała się wyodrębnioną częścią Traktatu, a  odniesienia do energii znalazły się w celach innych niż sprawy bezpieczeństwa dostaw. W Tytu-le XV Sieci transeuropejskie art. 154 ust. 1 TWE (obecnie Tytuł XVI Sieci trans-europejskie art. 170 ust. 1 TFUE) stwierdzono, że Wspólnota „(…) przyczynia się do ustanowienia i rozwoju sieci transeuropejskich w infrastrukturach transportu, telekomunikacji i energetyki”.

Przepisy zawarte w  Tytule XIX Środowisko art. 175 ust. 1–4 TWE zezwalają ponadto Radzie na przyjęcie środków, które wpływają na wybór państwa człon-kowskiego między różnymi źródłami energii i  ogólną strukturę dostaw energii (obecnie Tytuł XX art. 192 ust. 1–5 TFUE). Rada, stanowiąc jednomyślnie zgod-nie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Euro-pejskim, Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, uchwala:

„środki wpływające znacząco na wybór Państwa Członkowskiego między różny-mi źródłaróżny-mi energii i ogólną strukturą jego zaopatrzenia w energię”. Artykuł ten, choć ograniczony do sfery środowiska, mógł mieć silne reperkusje w odniesieniu do wyboru przez państwa źródeł energii, niemniej nie odnosił się on do bezpie-czeństwa energetycznego w kontekście dostaw paliw.

7.1.5. Traktat lizboński

Podstawy prawno-traktatowe dla działań UE w  dziedzinie energii stworzył do-piero art. 194 ust. 1–3 TFUE. W ten sposób UE uzyskała mocne fundamenty do koordynacji działań w  zakresie trzech fi larów wspólnej polityki energetycznej:

(1) zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii do UE, (2) wsparcia wysiłków w walce ze zmianami klimatycznymi oraz (3) promocji szerokiego dostępu UE do energii na świecie w ramach połączeń transgranicznych⁶.

Traktat lizboński (Tytuł XX Energetyka art. 176a, obecnie Tytuł XXI Energe-tyka art. 194 ust. 1 TFUE) włączył niejako instytucje europejskie w konieczność zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii dla UE, a  zatem w  działania, które dotychczas stanowiły tradycyjnie wyłączną domenę państw członkowskich! Trak-tat sformalizował ponadto osobowość prawną Unii, dzięki czemu może ona na zewnątrz występować i działać jako jeden podmiot.

Tytuł XXI Energetyka art. 194 ust. 1 TFUE

W ramach ustanawiania lub funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz z  uwzględnieniem potrzeby zachowania i poprawy stanu środowiska polityka Unii w dziedzinie energetyki ma na celu w duchu solidarności między Państwami Członkowskimi:

a) zapewnienie funkcjonowania rynku energii,

b) zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii [podkr. – T.M.],

c) wspieranie efektywności energetycznej i oszczędności energii, jak również rozwoju nowych i odnawialnych form energii,

d) wspieranie wzajemnych połączeń między sieciami energii.

Zgodnie z art. 194 ust. 1 TFUE cele polityki energetycznej Unii powinny być realizowane w duchu solidarności między państwami członkowskimi. Oznacza to

6 A. Piebalgs, External projection of the EU internal energy market, Opening speech at the Ex-ternal Energy Policy, 20 November 2006 (Speech/06/712).

pozytywny sygnał – myślenie w kategorii spójności zewnętrznego wymiaru poli-tyki energetycznej UE.

Nowa podstawa prawna została tak zaprojektowana, by umożliwić Unii podję-cie działań na poziomie zewnętrznym, ponieważ nic w przepisach TL nie ograni-cza kompetencji UE w tym zakresie. Jednocześnie jest znamienne, że art. 194 ust.

1 pkt b) TFUE mówi o „zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw energii w Unii”, nie zaś „do” Unii.

Rodzi to pewną obawę interpretacyjną – czy możemy zatem domniemywać kompetencje UE w  zakresie zewnętrznej polityki energetycznej? Część eksper-tów podważa taką interpretację, zakładając, że sformułowanie to odnosi się do porządku wewnętrznego, a nie do zewnętrznego⁷. Pozostali uważają przeciwnie, iż UE na podstawie art. 194.1 TFUE może (i powinna) zawierać umowy z dostaw-cami zewnętrznymi, wskazując zastosowanie art. 216 do art. 218 TFUE (Tytuł V Umowy międzynarodowe). Art. 216 ust. 1 TFUE stwierdza bowiem, że „Unia może zawierać umowy z jednym lub z większą liczbą państw trzecich lub organizacji międzynarodowych (…) gdy zawarcie umowy jest niezbędne do osiągnięcia, w ramach polityk Unii, jednego z celów, o których mowa w Traktatach (…)”, zaś art. 194 ust. 2 pkt b) TFUE określa wprost, iż „polityka Unii w dziedzinie energe-tyki ma na celu (…) zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii”. Dodat-kowych argumentów dostarcza art. 171 ust. 3 TFUE, który mówi, że „Unia może zadecydować o współpracy z państwami trzecimi w celu wsparcia projektów bę-dących przedmiotem wspólnego zainteresowania oraz zapewnienia współdziała-nia między sieciami”. Zwolennicy tego podejścia wskazują, że można posłużyć się klauzulą elastyczności artykułu 352 TFUE (art. 308. TWE), co jednak wymaga-łoby jednomyślności⁸. Pomimo tych wątpliwości Traktat z Lizbony, który wpraw-dzie nie włączył spraw energetycznych jako przedmiotu szczególnego zaintereso-wania i regulacji Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB) UE, stworzył jednak podstawy do dalszego rozwoju zewnętrznego wymiaru polityki energetycznej Unii.

Jednocześnie art. 194 ust. 2 TFUE stwierdza, że przyjmowane przez Radę środki niezbędne do osiągnięcia określonych celów „nie naruszają prawa Pań-stwa Członkowskiego do określania warunków wykorzystania jego zasobów

ener-7 Zob. C. Blaumann, Vers une politique..., s. 21.

8 Ibidem, s. 22. TFUE rozszerza zakres stosowania klauzuli elastyczności z rynku wewnętrz-nego do „polityk określonych w Traktatach” (rynek wewnętrzny, przestrzeń wolności, bezpieczeń-stwa i sprawiedliwości, a także działania zewnętrzne UE, zgodnie z Deklaracją nr 41 załączoną do Aktu Końcowego konferencji międzyrządowej z 2007 r.) z wyjątkiem wspólnej polityki zagranicznej

8 Ibidem, s. 22. TFUE rozszerza zakres stosowania klauzuli elastyczności z rynku wewnętrz-nego do „polityk określonych w Traktatach” (rynek wewnętrzny, przestrzeń wolności, bezpieczeń-stwa i sprawiedliwości, a także działania zewnętrzne UE, zgodnie z Deklaracją nr 41 załączoną do Aktu Końcowego konferencji międzyrządowej z 2007 r.) z wyjątkiem wspólnej polityki zagranicznej