Spór o przyszłość energetyki jądrowej w kampanii

Kampania prezydencka 2012 upolityczniła energetykę jądrową. Spór wokół jej przyszłości spolaryzował elektorat według preferencji politycznych (zob. tab. 6).

Tabela 6. Stanowisko francuskich partii politycznych w sprawie przyszłości energetyki jądrowej – kampania prezydencka 2012

UMP –Potwierdzenie wyboru energetyki jądrowej.

–Zwiększenie udziału energii odnawialnej do 23% w 2020 r.

Partia Socjalistyczna

–Zredukowanie udziału energetyki jądrowej w elektroenergetyce z 75 do 50% w 2025 r.

–Zamknięcie reaktora w Fessenheim.



–Dokończenie budowy reaktora nowej generacji EPR we Flamanville.

Europe Écologie Les Verts



–Zmniejszenie udziału energetyki jądrowej do 40% do 2020 r.

–Wyjście z energetyki jądrowej do 2031 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie: La documentation française, La position de partis politiques français sur le nucléaire, 12.04.2012.

65 W przeciwieństwie do kopalni węglowych, w których do początku lat 70. XX w. liczba ofi ar wypadków była znacząca.

66 J. Wurm, La politique énergétique de la France, Grin Verlag, 2010, s. 27–28.

67 We Francji, po katastrofi e elektrowni Fukushima, rząd zlecił audyt wszystkich 58 reaktorów.

68 Les Français et le nucléaire, JF/EP N° 110250; FD/FM No 19601, IFOP 2012.

Poparcie dla energetyki jądrowej wyrażali szczególnie wyborcy prawego skrzy-dła sceny politycznej (tab. 7). UMP i  środowiska prawicowe podkreślały spo-łeczne korzyści związane z przemysłem jądrowym (miejsca pracy), przekonując o adekwatności tego wyboru.

Tabela 7. Sondaż IFOP. Jaka jest Twoja opinia na temat wykorzystania energii jądrowej we Francji? [%]

Marzec 2012 Sympatycy PS

Sympatycy Europejskich Ekologów – Les Verts

Sympatycy UMP

Sympatycy Frontu Naro-dowego

Jesteś „za” 37 31 18 71 38

Wahasz się 36 47 34 23 32

Jesteś „przeciw” 13 15 45 1 16

Brak zdania 14 7 3 5 14

Źródło: sondaż IFOP, Les Français et le nucléaire, IFOP, marzec 2012, s. 6.

4.3.1.1. Wizja Nicolasa Sarkozy’ego – energetyka jądrowa gwarancją niezależności

Czy Francuzi gotowi są poświęcić jutro swą niezależność energetyczną, a więc swą narodową suwerenność? Na to zgody nie daję.

Nicolas Sarkozy Pierrelatte, 25 listopada 2011 r.

Polityka energetyczna stała się ogniskującym uwagę wyborców tematem w kampa-nii prezydenckiej w 2012 roku. Nicolas Sarkozy, ubiegający się o reelekcję, okazał się zdecydowanym zwolennikiem kontynuowania programu jądrowego. 25 listopada 2011 roku w elektrowni jądrowej Tricastin prezydent wygłosił płomienne, obszer-ne przemówienie, szeroko komentowaobszer-ne w  prasie, na temat polityki eobszer-nergetycz- energetycz-nej Francji. Sarkozy podkreślił historyczne znaczenie sektora energetyki jądrowej we Francji od zakończenia II wojny po czasy współczesne: „Ten wybór [energe-tyki jądrowej – T.M.] stanowił przedmiot konsensusu lewej i prawej strony sceny politycznej, (...) porozumienie (…) sprzed 65 lat jest teraz podważane, (...) ener-getyka jądrowa nie jest ani prawicowa, ani lewicowa. Jest nadrzędnym interesem Francji”⁶⁹.

Nicolas Sarkozy określił się jako kontynuator polityki, która, jak określił, zo-stała zapoczątkowana przez Krajową Radę Ruchu Oporu i  generała de Gaulle’a w 1946 roku⁷⁰. Sarkozy podkreślił, że wszyscy następcy de Gaulle’a byli zwolenni-kami rozwoju energetyki jądrowej:

69 N. Sarkozy, Politique énergétique de la France et pérennité de la fi lière nucléaire, Élysée.fr, Pierrelatte (Drôme), 25 listopada 2011, http://www.elysee.fr (dostęp: 11.07.2012).

70 Ch. Jaigu, Nucléaire: Sarkozy accuse le PS de briser le consensus, Le Figaro, 25.11.2011.

Chcę przypomnieć, że 40 z 58 reaktorów jądrowych zostało podłączonych do sieci w czasie dwóch siedmioletnich kadencji prezydenta François Mitterranda, że to za jego rządów roz-poczęto budowę 13 z tych reaktorów (…) nigdy prezydent [Mitterrand – T.M.] nie kwestio-nował dziedzictwa przemysłowego i atomowego swoich poprzedników, ponieważ troszczył się o niezależność energetyczną Francji⁷¹.

Odnosząc się do zapowiedzi kontrkandydata François Hollande’a, Sarkozy skrytykował pomysł likwidacji 24 istniejących reaktorów, określając ten zamysł jako chęć zniszczenia osiągnięć myśli naukowej oraz prac badawczych rozwija-nych przez blisko 70 lat. Podkreślił rolę sektora w tworzeniu miejsc pracy, nazy-wając rezygnację z rozwoju przemysłu nuklearnego „fatalnym ciosem dla konku-rencyjności francuskiej gospodarki” na rzecz Niemiec⁷².

Według Sarkozy’ego energetyka jądrowa ma priorytetowe znaczenie ekono-miczne i strategiczne dla Francji. „Dlaczego Francja powinna zrezygnować z prze-wagi konkurencyjnej taniej energii? Wskazując na ryzyko masowej delokalizacji i ograniczenie eksportu, twierdził⁷³:

Dzisiaj główna bitwa dotyczy walki o  miejsca pracy i  o  konkurencyjność. W  międzyna-rodowej bitwie Chińczycy, Hindusi, Brazylijczycy, Afrykanie korzystają z niższych kosz-tów pracy. Z jakiego powodu mielibyśmy rezygnować z naszych korzyści energetycznych, które z trudem wypracowaliśmy przez ostanie siedemdziesiąt lat? (…) jak po zamknięciu 24 reaktorów jądrowych powiemy Chińczykom i Hindusom: Kupujcie u nas elektrownie jądrowe. Obawiam się, że nie odnieślibyśmy dużego sukcesu!⁷⁴

Sarkozy ostrzegł, że wyrzeczenie się energetyki jądrowej nieuchronnie pro-wadzi do importu paliw kopalnych. Przypomniał rolę parku nuklearnego w za-pewnieniu „niezależności energetycznej” we Francji oraz w redukcji emisji gazów cieplarnianych i przywołał wprost hasła lat 70. ubiegłego stulecia: „nie będziemy wracać do epoki świecy, nie odwrócimy się plecami do pracy sześciu pokoleń inży-nierów”⁷⁵. Odnosząc się do energii odnawialnej, stwierdził, że nie jest ona „zdolna zastąpić energetyki jądrowej”. Przypominając wysiłki w tym obszarze realizowane w ramach procesu „Grenelle de l’environnement”, podkreślił ograniczenia energe-tyki wiatrowej i słonecznej, w tym jej koszt, który były prezydent oszacował na od 5 do 10 razy większy niż koszt produkcji energii jądrowej⁷⁶. Sarkozy krytykował propozycje François Hollande’a zmniejszenia udziału energii jądrowej, nazywa-jąc je „niebezpieczeństwem”, „katastrofą”, „kataklizmem” i wreszcie „ciosem dla konkurencyjności gospodarki”⁷⁷. Według Sarkozy’ego odnawialne źródła energii powinny odgrywać rolę uzupełniającą dla energetyki jądrowej, odwołując się do

71 N. Sarkozy, Politique...

72 Ch. Jaigu, Nucléaire: Sarkozy accuse le PS de briser le consensus, Le Figaro, 25.11.2011.

73 V. Schneider, Pour Nicolas Sarkozy, le nucléaire est „l’intérêt supérieur de la France”, Le Monde, 26.11.2011.

74 N. Sarkozy, Politique...

75 Ibidem, 25.11.2011.

76 V. Schneider, Pour Nicolas Sarkozy..., 26.11.2011.

77 Ch. Jaigu, Nucléaire..., 25.11.2011.

przykładu Niemiec, gdzie koszt energii elektrycznej dla gospodarstw domowych jest dwukrotnie wyższy niż we Francji.

4.4.1.2. Wizja François Hollande’a – energia jądrowa w zrównoważonym bilansie energetycznym

Podczas aktywnie prowadzonej kampanii wyborczej François Hollande zadekla-rował w wypadku zwycięstwa zamknięcie 24 spośród 58 reaktorów i zmniejszenie do 2025 roku zależności od energii atomowej z 75 do 50%, z równoczesnym wzro-stem udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym kraju. W opubliko-wanym w listopadzie 2011 roku na łamach „Le Monde” artykule Réussir la trans-ition énergétique zaapelował o sukcesywne wycofanie się z wszystkich naft owych źródeł energii w  transporcie i  modernizację sektora atomowego, którego – jak stwierdził – „atuty znamy”⁷⁸.

Elektrownie powstałe pod koniec lat 70. będą kończyły żywotność w  ciągu najbliższych piętnastu lat. Znaczące nakłady inwestycyjne przedłużą ich życie, ale ze względu na wy-mogi bezpieczeństwa podniosą bardzo koszty eksploatacji, nie wspominając o dokuczliwej kwestii zagospodarowania odpadów (…). Znamy zalety [jądrowej – T.M.] technologii, do-skonałość i potencjał naszego przemysłu, wiedzę pracowników w tym sektorze. Model ten musi jednak teraz zostać zmodernizowany i przystosowany⁷⁹.

Kandydat na prezydenta zapowiedział, że jego celem będzie dywersyfi kacja źródeł energii, i  podkreślił „zapóźnienie w  dziedzinie energetyki odnawialnej”

w stosunku do Niemiec (230 tys. miejsc pracy wobec 40 tys. we Francji). Hollande zadeklarował utworzenie ponad 150 tys. miejsc „ekopracy” do 2020 roku i ogłosił cel: promowanie energooszczędności. Zapewnił również, że chce oprzeć trans-formację energetyczną na czterech zasadach: niezależności, bezpieczeństwie, za-trudnieniu i sile nabywczej. Według niego to konieczność zrównoważonego roz-woju, ale także szansa ekonomiczna. W trakcie kampanii Hollande złożył cztery konkretne zobowiązania: zamknięcie najstarszej francuskiej elektrowni atomowej w Fessenheim, dokończenie budowy reaktora nowej generacji EPR we Flamanville, zachowanie system recyklingu odpadów oraz najważniejsze – że w trakcie jego kadencji nie powstanie żadna nowa elektrownia.

Hollande zarysował inną koncepcję roli francuskiej energetyki jądrowej. Od-nosząc się do krytyki Sarkozy’ego, zapewnił, że wyjście z energetyki jądrowej jest nierealne: „Energia jądrowa będzie nadal głównym źródłem”, ale jest zwolenni-kiem „wizji zrównoważonej”, a nie jednego modelu, który w jego ocenie dzisiaj

„wydaje się przestarzały”⁸⁰.

Hollande zadeklarował się jako zwolennik „Europy energii”, obejmującej bu-dowę sieci transportowych wysokiego napięcia pomiędzy członkami UE.

Wygra-78 F. Hollande, Réussir la transition énergétique, Le Monde, 28.11.2011.

79 Ibidem.

80 Ch. Jaigu, Nucléaire...

na François Hollande’a i Partii Socjalistycznej w wyborach w maju i czerwcu 2012 roku nasuwa pytanie o  powodzenie tego przedsięwzięcia w  trudnych realiach gospodarczych. Rysa na stanowisku socjalistów pojawiła się dość szybko, kiedy w  połowie 2012 roku Arnaud Montebourg, minister odnowy produkcji Francji w rządzie Jeana-Marca Ayraulta, stwierdził, że energia jądrowa jest „przemysłem przyszłości”, wywołując konsternację w środowisku francuskich socjalistów i Zie-lonych oraz krytykę samego premiera⁸¹. Minister ekologii, Delphine Batho, za-pewniła, że Polityka energii Francji jest jasna i spójna. Opiera się na komplemen-tarności odnawialnych źródeł energii, które należy masowo rozwijać, oraz energii jądrowej, która będzie nadal wykorzystywana⁸².

Obietnice składane w trakcie kampanii wyborczych zazwyczaj jednak okazują się znacznie łatwiejsze niż ich dotrzymanie w czasie sprawowania rządów.