Część II. W kierunku wspólnej polityki energetycznej UE
5.4. Ramy instytucjonalne UE odpowiedzialne za bezpieczeństwo
5.5.1. Rozwój transeuropejskiej infrastruktury przesyłu surowców
Podstawy traktatowe fi zycznych połączeń infrastrukturalnych określił TWE, któ-ry w art. 154–156, Tytuł XV Sieci transeuropejskie (obecnie art. 170–172 TFUE, Tytuł XVI) zdefi niował politykę ogólnoeuropejskich sieci energetycznych (Trans--European Networks Policy) i ich wkład w budowę rynku wewnętrznego.
Art. 170 TFUE (dawny art. 154 TWE)
(...) Unia przyczynia się do ustanowienia i rozwoju sieci transeuropejskich w infrastrukturach transportu, telekomunikacji i energetyki, (…) uwzględnia ona w szczególności potrzebę łączenia wysp, regionów zamkniętych i peryferyjnych z centralnymi regionami.
Współpraca na poziomie UE w zakresie wspólnych projektów rurociągów jest utrudniona ze względu na zróżnicowaną strukturę dywersyfi kacji dostaw
w po-62 M. Jauréguy-Naudin, Une Électricité, s. 179. Istniejąca sieć połączeń elektroenergetycznych z Belgią, Niemcami i Szwajcarią pozwalała Francji już w latach 1937–1939 na zapewnienie około 5%
swojego zapotrzebowania.
63 W 1951 r. osiem krajów (Francja, Włochy, Niemcy, Austria, Szwajcaria, Belgia, Holandia i Luksemburg) było stowarzyszonych w Unii ds. Koordynacji Produkcji i Przesyłu Energii Elek-trycznej (Union pour la coordination de la production et du transport de l’électricité – UCPTE, później Unia ds. Koordynacji Przesyłu Energii Elektrycznej – UCTE).
64 J.M. Barroso, Europejskie priorytety...
szczególnych państwach oraz niezharmonizowane założenia i cele krajowych polityk energetycznych. Wraz z postępem idei stworzenia wspólnego rynku KE zaczęła przywiązywać większą wagę do fi zycznego scalania rynków „klamrami rurociągów/interkonektorów”. W komunikacie do PE i Rady z 19 stycznia 1994 roku, Community guidelines on trans-european energy networks, Komisja Euro-pejska podkreśla, że „rozwój sieci energetycznych jest wciąż kształtowany przez wymiar narodowy celem osiągnięcia niezależności na poziomie kraju, co nie jest kompatybilne z postępem w kierunku (…) budowy wspólnego rynku”65.
Podejmując działania w zakresie rozwoju transeuropejskich sieci energetycz-nych, decyzją 1047/97/WE Parlamentu i Rady z 29 maja 1997 roku przyjęto serię wytycznych dotyczących transeuropejskich energetycznych sieci przesyłowych (w tym załącznik obejmujący listę 74 projektów transgranicznych wspólnego za-interesowania)66. We wrześniu 1998 roku KE zaproponowała kolejnych 19 projek-tów infrastrukturalnych (sieci elektrycznych i gazowych)67.
Decyzja 1364/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 6 września 2006 roku o wsparciu i rozwoju transeuropejskich projektów energetycznych określa wytyczne dla projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania oraz projektów priorytetowych (projects of European interest) w zakresie transeuropej-skich sieci elektroenergetycznych i gazowych (Trans-European Networks for Ener-gy – TEN-E)68. W styczniu 2007 roku KE zaprezentowała plan priorytetowych po-łączeń międzysieciowych (Priority Interconnection Plan) określający 42 projekty infrastrukturalne wspólnego zainteresowania UE69.
W Zielonej Księdze z listopada 2008 roku Komisja podkreśla, że UE powin-na mieć możliwość „interwencji lub mediacji w przypadku, gdy strony publiczne i prywatne nie są w stanie realizować podstawowych projektów o skutkach na skalę europejską”70. KE podkreśla, że interes publiczny może wymagać interwen-cji w sytuainterwen-cji, gdy nie sprawdzają się mechanizmy rynkowe.
65 Community guidelines on trans-European energy networks, COM (93) 685 fi nal Brussels, 19.01.1994, Proposal for a EP and Council decision 94/0009 (COD) laying down a series of guidelines on trans-European energy networks, Proposal for a Council decision 94/0010 (SYN) laying down a se-ries of measures aimed at creating a more favourable context for the development of trans-European networks in the energy sector, s. 4.
66 Decision No. 1047/97/EC of the European Parliament and of the Council of 29 May 1997 amending Decision No. 1254/96/EC laying down a series of guidelines for trans-European energy net-works, Offi cial Journal L 152, 11.06.1997.
67 Proposal for European Parliament and Council Decision amending Decision No. 1254/96/EC laying down a series of guidelines for trans-European energy networks, 30.09.1998 COM (1998) 542 fi nal 98/0284 (COD), s. 3.
68 Decision No. 1364/2006/EC of the European Parliament and of the Council of 6 September 2006 laying down guidelines for trans-European energy networks and repealing Decision 96/391/EC and Decision No. 1229/2003/EC, Offi cial Journal L 262, Brussels, 22.09.2006.
69 Priority interconnection plan, COM (2006) 846 fi nal, Brussels, 10.01.2007.
70 Green Paper Towards a Secure, Sustainable and Competitive European Energy Network, Brus-sels, 13.11.2008, COM (2008) 782 fi nal, s. 3.
Projekty wspólnego zainteresowania traktowane są priorytetowo przy przy-znawaniu wspólnotowej pomocy fi nansowej71. W celu wsparcia realizacji niezbęd-nych inwestycji w ramach instrumentu „Łącząc Europę” (wsparcie priorytetowych projektów w dziedzinie energii, transportu i cyfrowej infrastruktury) 19 paździer-nika 2011 roku KE zaproponowała przeznaczenie na rozwój transeuropejskich projektów z zakresu infrastruktury energetycznej 9,1 mld euro do 2020 roku72. Dzięki lepszym połączeniom wzajemnym nastąpi dalszy rozwój wewnętrznego rynku energetycznego, co z kolei poprawi bezpieczeństwo dostaw i możliwości przesyłu energii ze źródeł odnawialnych w całej Europie (zakłada się udział in-westorów prywatnych), przy czym koszty modernizacji europejskich sieci ener-getycznych (elektrycznych i gazowych) KE oszacowała do 2020 roku na około 200 mld euro73.
Odrębnym zagadnieniem jest ochrona infrastruktury energetycznej w UE.
W tym celu Komisja powołała Europejski Program dla Ochrony Infrastruktury Krytycznej (European Programme for Critical Infrastructure Protection – EPCIP).
Został on zapoczątkowany w listopadzie 2005 roku jako odpowiedź na zamachy w Madrycie z 11 marca 2004 roku. Od tego czasu europejskie instytucje podjęły prace nad przyjęciem pakietu inicjatyw w celu ochrony krytycznej infrastruktury.
W 2006 roku KE zaproponowała opracowanie wykazu elementów europej-skiej infrastruktury krytycznej74. Powyższe działania zaowocowały przyjęciem dyrektywy Rady 2008/114/EC (8.12.2008) dotyczącej identyfi kacji i wyznaczania krytycznej infrastruktury i oceny konieczności poprawy jej ochrony (w tym za-opatrzenia w energię i paliwa). Artykuł 2b dyrektywy defi niuje Europejską In-frastrukturę Krytyczną (European Critical Infrastructure – ECI) jako „infrastruk-turę zlokalizowaną w kraju członkowskim, której awaria lub zniszczenie będzie mieć znaczący wpływ na co najmniej dwa kraje członkowskie”, i obejmuje in-frastrukturę elektryczną, ropociągi, gazociągi i cały sektor transportowy (drogi, koleje, transport morski i lotniczy)75. Dyrektywa określa mechanizmy zarządza-nia w sytuacji krytycznej, a odpowiedzialność za ochronę krajowych części in-frastruktury krytycznej nakłada na państwa członkowskie i operatorów systemu przesyłu.
71 Council Regulation (EC) No. 2236/95 of 18 September 1995 laying down general rules for the granting of Community fi nancial aid in the fi eld of trans-European networks,Offi cial Journal L 228, 23.09.1995.
72 Instrument „Łącząc Europę”: Komisja przyjmuje plan przewidujący 50 mld euro na rozbudowę sie-ci europejskich, 19.10.2011, http://europa.eu/rapid/press-release_IP-11-1200_pl.htm (dostęp: 2.03.2012).
73 Proposal for a Regulation of Th e European Parliament and of Th e Council establishing the Con-necting Europe Facility, Brussels, 19.10.2011, COM (2011) 665, s. 2.
74 Communication from the Commission on a European Programme for Critical Infrastructure Protection, COM (786) fi nal.
75 Council Directive 2008/114/EC of 8 December 2008 on the identifi cation and designation of European critical infrastructures and the assessment of the need to improve their protection, Offi cial Journal L 345, 23.12.2008.
Dodatkowym instrumentem jest tworzony system ostrzegania o zagrożeniach dla infrastruktury krytycznej (Critical Infrastructure Warning Information Net-work – CIWIN), którego zadaniem jest monitorowanie sytuacji i zbieranie infor-macji, tak by zapewnić wczesne ostrzeganie o potencjalnych zagrożeniach bezpie-czeństwa dostaw76.