Przypadek Colleoniego pokazuje, jak dalece dyskusja tożsamościowa zależna jest od fizycznie istniejących punktów odniesienia – ale również, jakie ograniczenia dla takiego dyskursu niosą istniejące obiekty. Pomnik kondotiera Colleoniego odgrywał istotną rolę w dyskursie tożsamościowym w Szczecinie na przełomie XX i XXI wieku; nieobecny w Szczecinie i sprowadzony doń w 2002 roku, rychło przestał w nim odgrywać znaczącą rolę. Sprowadzenie i ustawienie pomnika wydaje się dowodzić, że znaczenie Colleoniego – jako postaci „z pomnika” – wypełniło się w akcie powrotu do miasta, z którego pochodzi. Wróciwszy, wtopił się w krajobraz miejski, został pozbawiony aury nieobecności. Akt ustawienia pomnika nie wywołał więc efektu, na który nadzieję mają zwolennicy odbudowy posągu Sediny – magiczna moc po-mnika wyczerpała się w procesie jego fizycznego urealniania. O ile proces, którego efektem była fizyczna realizacja monumentu w przestrzeni publicz-nej, miał cechy integrujące społeczność miejską oraz siłę pobudzania debaty tożsamościowej, o tyle istniejąca w codzienności postać piętnastowiecznego weneckiego kondotiera nie jest już w stanie zgromadzić wokoło siebie ener-gii społecznej.
Przypadek Sediny ujawnia dodatkowe aspekty takiej debaty. Podczas gdy pierwszy okres – przedwojenny – naznaczony był fizyczną realizacją pomnika, a jego recepcja koncentrowała się wokół jego estetyki, drugi okres – po 1990 roku – zdominowany został dyskursem publicznym, bazującym na alegorycz-nym znaczeniu postaci Sediny. Dyskurs „sedinistyczny” wydaje się więc mieć wektor skierowany odwrotnie: podczas gdy w niemieckim Stettinie przesuwał się on „od fontanny poprzez rzeźbę do postaci Sediny jako alegorii miasta”, wydaje się on dziś konstytuować „od alegorii miasta poprzez postać Sediny i rzeźbę do fontanny”. Takie postrzeganie podkreśla choćby Wikipedia: infor-macje w edycji niemieckojęzycznej figurują pod hasłem „Manzelbrunnen”, w polskojęzycznej pod „Sedina”. Tym samym Sedina – już nie jako pomnik, ale jako postać, alegoria Szczecina – potrafi dziś dodać nowe treści do dyskursu tożsamościowego, wychodzące poza ramę pierwotnego punktu odniesienia.
Jak się wydaje, w podsumowaniu można sformułować dwie zasadni-cze tezy:
1. Colleoni okazał się słabszym nośnikiem lokalnych treści tożsamościowych niż Sedina. Zanikł w dyskursie publicznym. Wszelako rodzi się pytanie, czy podobny los nie spotkałby Sediny, gdyby idea odbudowy jej pomnika
została zrealizowana. Czy – inaczej mówiąc – siła Sediny nie wynika z braku jej fizycznej realizacji. Takiej tezy nie sposób jednak sprawdzić, dopóki pomnik pozostaje nieodbudowany.
2. Niezależnie od tego, który z obu nośników lokalnych treści tożsamo-ściowych był do takiej debaty bardziej predestynowany, sama debata straciła w Szczecinie na sile31. Przyczyny tego stanu rzeczy mogą być różne – choćby osłabienie obywatelskości społeczności32 czy też bardziej międzynarodowe i przyszłościowe zorientowanie wizji miasta33 wśród mieszkańców. Niezależnie od przyczyn, symbole z przeszłości przestają w tej debacie, jak się wydaje z obserwacji ostatnich kilku lat, odgrywać istotną rolę. Niezależnie bowiem od ich potencjału pozostają śladami nie-mieckiej przeszłości miasta sprzed 1945 roku, a nade wszystko nośnikami treści i symboliki z przełomu XIX i XX wieku.
Bibliografia
Literatura przedmiotu:
Białecki, Tadeusz; Frankiewicz, Bogdan; Gudden-Lüddeke, Ilse (1994): Stettin
1945-1946. Dokumente – Erinnerungen / Szczecin 1945-1946. Dokumenty-wspomnienia. Rostock: Hinstorff.
Chocianowicz, Bogdan (b.r.): Tu marzenia – i tu fajerwerki, w: Chocianowicz, Bogdan; Dziedziul, Bogdan: Bedeker szczeciński. Szczecin: RSW Prasa, s. 35-37. Chocianowicz, Bogdan; Dziedziul, Bogdan (b.r.): Bedeker szczeciński. Szczecin:
RSW Prasa.
31 Faktem pozostaje, że pośród propozycji do budżetu obywatelskiego latem 2015 roku – obok takich inwestycji, jak estetyczna toaleta publiczna i leżaki na Jasnych Błoniach – zgłoszo-no m.in. utworzenie muzeum poświęconego Carycy Katarzynie II Wielkiej oraz odbudowę pomnika Sediny na Placu Tobruckim (lokomotiv2:Web.). 31 grudnia 2015 roku „Gazeta Wyborcza” opublikowała tekst informujący o planie odbudowy pomnika za pomocą pu-blicznej zbiórki pieniędzy na platformie crowdfundingowej (Kraśnicki Jr. 2015: Web.). Ze-brano jednak jedynie 16.894 PLN z planowanych 89.000 PLN (https://wspieram.to/sedina, dostęp 06.05.2016). Wśród propozycji do budżetu obywatelskiego na rok 2017 pomnika Sediny brakuje.
32 „Najzabawniejsze, że Krzystek sam zainicjował upolitycznienie SBO [Szczecińskiego Bu-dżetu Obywatelskiego – B.W.] właśnie przez ten staw. Przypominam, że robiono wszyst-ko, aby »uwalić« Sedinę. Teraz jest zaniepokojony, że 60% wniosków to wnioski radnych i działaczy partyjnych” (Piotr-Stettin 2016: Web.) (dostęp: 27.10.2016).
33 „Funkcjonowanie człowieka to również układ krwionośny łączący wszystkie, nawet najmniej-sze komórki ze sobą. Miejscem, do którego dążą wszystkie »trasy krwiobiegu« jest serce. […] W Szczecinie takie miejsce musi być stworzone” (Czekiel-Świtalska 2008: 133).
Cornazzano, Antonio (1990): Vita di Bartolomeo Colleoni, a cura di Giuliana Crevatin. Manziana-Roma: Vecchiarelli.
Czekała, Maciej (1999): Był sobie Szczecin / Es war einmal Stettin. Szczecin: Szcze-cińskie Zakłady Graficzne S.A.
Czekiel-Świtalska, Elżbieta (2008): Tożsamość miasta Szczecina / The Identity of the
City of Szczecin, w: „Czasopismo Techniczne” 2-A, z. 7, s. 131-137.
Dżaman, Joanna (red.) (2000): Szczecinianie stulecia. Łódź: Piątek Trzynastego. Kowalewski, Maciej (2001): Symbol miasta, w: „Gazeta Wyborcza Szczecin” nr 128,
02.06.2001, s. 4.
Kozińska, Bogdana (1993): Szczecin na dawnej fotografii / Szczecin Old Photographs
/ Szczecin auf alten Fotografien. Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury.
Krause, Janusz; Mróz, Janusz A. (2008): Kopia konnego pomnika Bartolomea
Colle-oniego. Zagadnienie eksponowania kopii dzieł sztuki / The copy of the equestrian statue of Bartolomeo Colleoni. The issue of exhibiting copies of art masterpieces,
w: „Wiadomości Konserwatorskie” / „Conservation News” 23, s. 81-93. Łopuch, Wojciech (2001): Pochwała ignorancji, w: „Gazeta Wyborcza Szczecin” nr
183, 07.08.2001, s. 5.
Mallett, Michael Edward (1982): Colleoni, Bartolomeo, w: Ghisalberti, Alberto M. (red.): Dizionario Biografico degli Italiani (DBI), tom 27 (Collenuccio–Confor-tini). Roma: Istituto dell’Enciclopedia Italiana.
Musekamp, Jan (2010): Zwischen Stettin und Szczecin. Metamorphosen einer Stadt
von 1945 bis 2005. Wiesbaden: Harrassowitz.
Musekamp, Jan (2013): Między Stettinem a Szczecinem. Metamorfozy miasta od 1945
do 2005. Poznań: Nauka i Innowacje.
Pawlak, Aleksy (2010): Sedina – dlaczego nie?. Szczecin: Teresa Pawlak.
Piskorski, Czesław (1974): Szczecin i okolice. Przewodnik. Wydanie III, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Sport i Turystyka.
Prosta, Krystyna (1994): Colleoni Verrocchia, w: „Gazeta Wyborcza Warszawa” nr 237, dodatek z 11.10.1994, s. 6.
Szymków, Magdalena (2002): To było kompletne zaskoczenie. Potomek Colleoniego
w Szczecinie, w: „Gazeta Wyborcza Szczecin” nr 202, 30.08.2002, s. 16.
W. K. (1894): Der Manzelsche Brunnenentwurf, w: „Neue Stettiner Zeitung”, 1. dodatek nr 434, 16.09.1894, s. 2-3.
b.a. (1898a): Der Manzelbrunnen, w: „Ostsee-Zeitung und Börsen-Nachrichten der Ostsee”, dodatek specjalny nr 445, wydanie poranne, 23.09.1898, s. 1.
b.a. (1898b): Die Einweihung der neuen Hafenanlagen in Stettin, w: „Stettiner Neueste Nachrichten”, dodatek specjalny nr 356, 23.09.1898, s. 1-3.
b.a. (2005): Twarz przy twarzy, dłonie w dłoniach…, w: „Gazeta Wyborcza Szczecin” nr 221, 21.09.2005, s. 4.
Źródła internetowe:
Asendorf, Jens; Ims, Christian: Stadtführung Venedig, s. 6, https://www.hs-mainz.de/ fileadmin/content/fb1/pdf/Bau/Exkursionen/Stadtfuehrung_Venedig.pdf ( dostęp: 07.03.2016).
Bis, Arkadiusz (2008), http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=154250&pa-ge=27 (dostęp: 20.02.2016).
Bornus, http://forum.gazeta.pl/forum/w,70,2779423,2779423,Colleoni_juz_na_cokole. html (dostęp: 27.02.2016).
Buazen, http://forum.gazeta.pl/forum/w,70,2736399,2736399,Pomnik_Colleoniego-_w_Szczecinie.html (dostęp: 27.02.2016).
ep (2002): Pomnik Colleoniego w Szczecinie, http://szczecin.wyborcza.pl/szczeci-n/1,34959,979347.html#ixzz41e7mRqRe (dostęp: 27.02.2016).
Jeż, Szymon, http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=154250&page=6 (dostęp: 20.02.2016).
jonatan (2010), http://forum.gs24.pl/w-szczecinie-moga-stanac-dwa-nowe-pomniki-pilsudskiego-i-wyszaka-t30193 (dostęp: 13.02.2016).
Kraśnicki Jr., Andrzej (2015): Będzie kolejna próba odbudowy Sediny. Nowy
pomysł na odtworzenie pomnika,
http://szczecin.wyborcza.pl/szczeci- n/1,34959,19415339,bedzie-kolejna-proba-odbudowy-sediny-czy-szczecinianie-zrzuca.html#ixzz3vuY9dUW7 (dostęp: 12.02.2016).
Krzystek, Piotr (2010), http://www.gs24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130403/ HISTORIA04/130409890 (dostęp: 20.02.2016).
lokomotiv2 (2015), http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=154250&pa-ge=112 (dostęp: 24.02.2016).
Łopuch, Wojciech, http://www.stop-sedina.szczecin.pl/reakcje.html (dostęp: 20.02.2016). Marian (2015), http://www.gs24.pl/wiadomosci/szczecin/art/9013491,do-muzeum-narodowego-w-szczecinie-przyjechal-fryderyk-ii-wideo-zdjecia,id,t.html (dostęp: 23.02.2016). Off (2010), http://forum.gs24.pl/zamek-ksiazat-pomorskich-zmieni-swoj-wyglad-zo-bacz-wideo-t16854 (dostęp: 23.02.2016). Pakuz (2002), http://forum.gazeta.pl/forum/w,70,2736399,2736399,Pomnik_Colle-oniego_w_Szczecinie.html (dostęp: 27.02.2016). pawel (2010), http://forum.gs24.pl/w-szczecinie-moga-stanac-dwa-nowe-pomniki-pilsudskiego-i-wyszaka-t30193 (dostęp: 23.03.2016). Pawel (2010), http://forum.gs24.pl/w-szczecinie-moga-stanac-dwa-nowe-pomniki-pilsudskiego-i-wyszaka-t30193 (dostęp: 23.03.2016). ~pestka~ (2010), http://forum.gs24.pl/zamek-ksiazat-pomorskich-zmieni-swoj-wyglad-zobacz-wideo-t16854 (dostęp: 13.02.2016). pestkaa (2010), http://forum.gs24.pl/zamek-ksiazat-pomorskich-zmieni-swoj-wyglad-zobacz-wideo-t16854 (dostęp: 13.02.2016). Bartosz Wójcik
Piotr-Stettin (2016), http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?p=136213258 (dostęp: 27.10.2016).
Piskorski, Jan M., http://www.stop-sedina.szczecin.pl/gosy-rozsdku.html (dostęp: 20.02.2016).
Podgajna, Ewa (2010): Którędy do morza, czyli Szczecin na scenie, http://szczecin. wyborcza.pl/szczecin/1,34939,7460982,Ktoredy_do_morza__czyli_Szcze-cin_na_scenie.html (dostęp: 23.03.2016).
redta (2014): Odzyskali Mojżesza. Pierwszy raz pokażą słynną rzeźbę, http://szczecin. wyborcza.pl/szczecin/1,34959,16205388,Odzyskali_Mojzesza__Pierwszy_raz_ pokaza_slynna_rzezbe.html (dostęp: 07.03.2016).
Rudnicki, Marek (2013): Zaginiony symbol pomyślności – Sedina, http://www.gs24. pl/historia/art/5512614,zaginiony-symbol-pomyslnosci-sedina,id,t.html (dostęp: 07.03.2016). sierra2ssn (2015), http://www.gs24.pl/wiadomosci/szczecin/art/9013491,do-muzeum-narodowego-w-szczecinie-przyjechal-fryderyk-ii-wideo-zdjecia,id,t.html (dostęp: 13.02.2016). Tomek (2015), http://znam.szczecin.pl/wiadomosci-szczecinskie/remont-muzeum-na-finiszu (dostęp: 23.02.2016). Tygrysek (2016), http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?p=136213258 (dostęp: 12.10.2016).
Uchwała Rady Miasta z 22.10.2012, http://bip.um.szczecin.pl/files/CF7B5A43302-A4EEB8C25E27E694F5783/658.pdf (dostęp: 24.03.2016). http://sedina.pl/wordpress/index.php/2008/03/22/co-si-stao-z-sedin (dostęp: 17.06.2013). http://www.flickr.com/photos/makbet666/7174557934 (dostęp: 24.03.2016). http://www.kierunek.szczecin.pl/szczecin-informacje/szczecin-zabytki-pomnik-barto-lomeo-colleoniego-w-szczecinie (dostęp: 07.03.2016). http://www.sedinabroker.pl (dostęp: 24.03.2016). http://www.sedinacompany.eu (dostęp: 24.03.2016). http://www.sedina.com.pl (dostęp: 24.03.2016). http://www.sedina-group.pl (dostęp: 24.03.2016). http://www.sedinasax.pl (dostęp: 24.03.2016). http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=154250&page=6 (dostęp: 20.02.2016). http://www.venediginformationen.eu/kirchen/kirchen-in-venedig-teil-ii/basilikassgio-vanniundpaolo/basilikassgiovanniundpaolo.htm (dostęp: 23.02.2016). ttps://wspieram.to/sedina (dostęp: 06.05.2016). https://www.ebay-kleinanzeigen.de/s-anzeige/antik-bronzeskulptur-bronzefigur-histo-rismus-original-um-1850/403489847-240-1656 (dostęp 07.03.2016). https://www.facebook.com/pages/Pub-Sedina (dostęp 24.03.2016).
Inne:
Rozmowa Glonek, Łukasz, 14.07.2008. Rozmowa Pawlak, Aleksy, 06.06.2013.
Maria Wagińska-Marzec
(Instytut Zachodni w Poznaniu)