zakres znaczeniowy pojęcia
W monografii przyjęto, że intraprzedsiębiorczość to przedsiębiorczość kor-poracyjna realizowana na poziomie indywidualnym przez pracowników wyko-nawczych. Wyraźnego rozróżnienia na przedsiębiorczość korporacyjną i intra-przedsiębiorczość dokonał G. Pinchot. Jednak za twórcę pojęcia „intraprzedsię-biorczość” uznaje się R.A. Burgelmana, który użył go w swojej publikacji w 1983 r. Nieco wcześniej w 1979 r. N. Macrae w opublikowanym w „The Eco-nomist” artykule przewidział trendy, które będą miały miejsce w przyszłości w przedsiębiorstwach. Podkreślał, że korporacje powinny zwrócić większą uwagę na wewnętrzną, pozytywną konkurencję między własnymi pracownikami, która może się przyczyniać do kreowania bogactwa. Nie użył jednak wówczas słów
„intraprzedsiębiorczość” czy „intraprzedsiębiorca”. W 1982 roku powrócił do tej idei, twierdząc, że korporacje nie powinny płacić pracownikom za samą obecność w przedsiębiorstwie i realizację rutynowych działań, ale za pozytywne rywalizo-wanie między sobą przyczyniające się do powstawania innowacji. Takich pracow-ników nazwał intraprzedsiębiorcami. Zjawisko intraprzedsiębiorczości nawiązuje do podejmowanych już w latach 40. XX w. praktyk tworzenia w dużych korpora-cjach zespołów kreatywnych pracowników odpowiedzialnych za wprowadzanie innowacji i zwiększanie atrakcyjności nowych produktów. Spośród pracowników kompletowano wówczas zespoły zadaniowe pracujące nad wprowadzeniem inno-wacji i udoskonalaniem produktów. Ich rola sprowadzała się do uatrakcyjnienia oferowanych wyrobów oraz do poprawy pozycji korporacji na rynku na tle kon-kurentów100.
100 J.A. Carland, J.W. Carland, Intrapreneurship. A requisite for success, „Academic Journal Ar-ticles” 2007, vol. 12, http://www.freepatentsonline.com/article/Entrepreneurial-Executive/175110-
Według G. Pinchota, a także P. Sharma, J.J. Chrismana, B. Antoncica, R.D.
Hisrischa i innych intraprzedsiębiorczość to działania przedsiębiorcze realizo-wane w korporacjach na poziomie indywidualnym przez szeregowych pracowni-ków. To historycznie najstarsze pojęcie używane do określenia zachowań przed-siębiorczych podejmowanych w obrębie rozbudowanych przedsiębiorstw. W lite-raturze przedmiotu „intraprzedsiębiorczość” prawdopodobnie jest najczęściej za-miennie używana z pojęciem „przedsiębiorczość korporacyjna” (zwłaszcza w języku angielskim). Oba te określenia są zbliżone do siebie, choć nie tożsame.
Niektórzy badacze odnoszą intraprzedsiębiorczość do różnej wielkości podmio-tów, także małych i średnich, podkreślając jednocześnie, że dotyczy ona już ist-niejących organizacji. Część z nich wyklucza jednak małe i średnie firmy, twier-dząc, że koncepcja ta odnosi się do dużych i bardzo dużych, rozbudowanych przedsiębiorstw. Jeżeli zdefiniuje się intraprzedsiębiorczość w szerokim kontek-ście – jako przedsiębiorczość rozwijającą się w już istniejącej organizacji (w przedsiębiorstwie), w takim ujęciu tożsama jest z przedsiębiorczością organi-zacyjną, korporacyjną lub wewnętrzną101.
G. Pinchot intraprzedsiębiorczość nazywał wewnątrzorganizacyjną przedsię-biorczością. W swoich publikacjach używał zamiennie pojęć czość” i „przedsiębiorczość korporacyjna” (choć określenie „intraprzedsiębior-czość” było pierwotne). W jego opracowaniach można odnaleźć także dowody na to, że jednocześnie rozdziela je i podaje różnice między nimi – intraprzedsiębior-czość odnosi do pracowników, a przedsiębiorintraprzedsiębior-czość korporacyjną do kierownic-twa102. Ten sposób rozumienia przyjęto także w monografii.
Wprowadzone przez G. Pinchota rozróżnienie na przedsiębiorczość korpora-cyjną i intraprzedsiębiorczość znajduje potwierdzenie w definicjach wielu auto-rów, którzy charakteryzując zwłaszcza intraprzedsiębiorczość, zwracają uwagę na to, że są to działania realizowane na poziomie indywidualnym. Przykłady takich określeń (niektóre zawierają dodatkowo odniesienie do przedsiębiorczości korpo-racyjnej) wraz z ich autorami zawarto w tabeli 2.1.
Analizując definicje intraprzedsiębiorczości, można stwierdzić, że część au-torów pojęcia tego używa na określenie przedsiębiorczości realizowanej przez pracowników wewnątrz organizacji, przedsiębiorstw, korporacji, jednak bez pre-cyzowania, o jakich pracowników chodzi – wykonawczych czy kierownictwo.
W tym sensie zbliżona jest do przedsiębiorczości wewnętrznej i korporacyjnej.
Podejście takie można odnaleźć w definicjach: R. Hisricha, D.F. Kuratko, R. Sim- monsa, S.C. Parkera, R.A. Burgelmana, I.C. Mc Millana, W.P. Gutha, A. Gin-
734.html (dostęp: 20.02.2015 r.); L. Anu, Fostering Intrapreneurship. The New Comparative Edge, dspace.iimk.ac.in/bitstream/2259/471/1/149-156+.pdf (dostęp: 19.02.2015); K.B. Matusiak, Przed-siębiorca wewnętrzny. IntraprzedPrzed-siębiorca, op. cit.
101 B. Antoncic, Intrapreneurship. A comparative structural equation modeling study, „Industrial Management & Data Systems” 2007, vol. 107, issue 3, pp. 309-325.
102 G. Pinchot, E.S. Pinchot, Intra-corporate entrepreneurship, op. cit.
Tabela 2.1. Wybrane definicje intraprzedsiębiorczości
Autor/autorzy Intraprzedsiębiorczość
G. Pinchot, E.S. Pinchot
To swoisty styl działania (przeciwstawiany stylowi biurokratycznemu), który charakteryzuje się dynamizmem, elastycznością, ukierunkowaniem na wdraża-nie innowacji.
P. Sharma, J.J. Chrisman
To zachowania przedsiębiorcze pracowników wykonawczych realizowane na najniższym poziomie hierarchii. Przedsiębiorczość korporacyjna odnosi się na-tomiast do różnych szczebli zarządzania (działania odgórne), to przedsiębior-czość kierownictwa korporacji z jednoczesnym podkreśleniem roli menedżerów średniego szczebla w procesie jej rozwoju.
W.P. Guth, A. Ginsberg
To robienie rzeczy nowych, wychodzenie poza tradycyjne metody w poszuki-waniu nieznanych dotąd możliwości działania. To proces, w którym aktywne jednostki w ramach dużego przedsiębiorstwa realizują przedsiębiorcze przedsię-wzięcia.
B. Antoncic, R.D. Hisrich
To przedsiębiorcze działania pracowników korporacji realizowane w obrębie ist-niejących, rozbudowanych organizacji. Przedsiębiorczość korporacyjna odnosi się do zachowań kierownictwa na poziomie organizacyjnym, a dotyczy np. kul-tury, strategii, procesów realizowanych na rzecz wspierania innowacyjności.
A. Turró
To proces, w którym pracownicy w ramach istniejącej, dużej struktury organi-zacji mają możliwość aktywnego, przedsiębiorczego działania bez względu na posiadane w danej chwili zasoby (a nawet mimo ich braku lub niedostatecznej ilości).
B.W. Amo Oznacza oddolne działania pracowników korporacji często mające zaspokajać ich własne, prywatne interesy.
M. Bednarczyk To aktywność i innowacyjność personelu dużych przedsiębiorstw103.
W. Dyduch
To zachęcanie członków organizacji do tego, by wprowadzali w życie nowe po-mysły, rozwiązania. Wspieranie kreatywnych możliwości pracowników, inspi-rowanie ich do działania, wzbudzanie ducha przedsiębiorczości i innowacyjno-ści w każdym pracowniku.
I. Czaja
Ma miejsce, gdy przedsiębiorczość korporacyjna stymulowana jest wewnętrz-nie, tzn. kiedy doskonalone jest przedsiębiorstwo, rozwijana jest jego wiedza pochodząca z własnych badań prowadzonych w działach B+R.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: G. Pinchot, E.S. Pinchot, Intra-corporate entrepreneurship, op. cit.; A. Turró, Organizational resources and intrapreneurial…, op. cit.; P. Sharma, J.J. Chrisman, Toward a reconciliation of…, op. cit., pp. 11-28; J. de Jong, S. Wennekers, Intrapreneurship. Conceptualizing…, op. cit., p. 8; B. Antoncic, R.D. Hisrich, Clarifying the intrapreneurship concept, op. cit., pp. 7-24; M. Bednar-czyk, Otoczenie i przedsiębiorczość w zarządzaniu…, op. cit., s. 40; W. Dyduch, Pomiar przedsiębiorczości
organizacyjnej, op. cit., s. 121; I. Czaja, Przedsiębiorczość dużych przedsiębiorstw…, op. cit., s. 38.
103 Co ciekawe, M. Bednarczyk rozszerza rozumienie intraprzedsiębiorczości o zachowania przed-siębiorcze różnego rodzaju interesariuszy (także zewnętrznych), zaangażowanych w procesy zmian i wdrażanie innowacji w korporacji. Źródło: M. Bednarczyk, Otoczenie i przedsiębiorczość i zarzą-dzaniu…, op. cit., s. 40.
sberga, W. Dydycha, B. Glinki, S. Gudkovej i wielu innych104. Część definicji wyraźnie wskazuje, że w pojęciu tym chodzi o przedsiębiorcze inicjatywy podej-mowane na poziomie indywidualnym przez pracowników wykonawczych korpo-racji. Stanowisko takie prezentuje autorka opracowania.