Orientacja przedsiębiorcza (inaczej orientacja strategiczna organizacji przed-siębiorczej215) to wielowymiarowy konstrukt zwracający uwagę na to, jakie dzia-łania przedsiębiorcze są podejmowane przez korporacje i jak powinny być one zorganizowane, zarządzane, by możliwy był w nich rozwój przedsiębiorczości216. Odnosi się do procesów, działań, metod, praktyk, stylów podejmowania decyzji, które kierownictwo wykorzystuje, aby korporacja była bardziej przedsiębior-cza217. Jej istota polega na stosowaniu takich metod i sposobów podejmowania decyzji, które pomagają kadrze zarządzającej w dynamicznym procesie tworzenia rzeczy nowych218. Może być także rozumiana jako „ulepszanie kompetencji orga-nizacyjnych i wprowadzanie innowacji zapewniających wiele nowych możliwo-ści”219. To proces społeczny realizowany przez uczestników organizacji, których innowacyjne, proaktywne i uwzględniające ryzyko zachowania strategiczne prze-obrażają organizację dzięki odważnemu wyjściu poza schematy i znane praktyki organizacyjne220. Podstawowym warunkiem koncepcji przedsiębiorczej orientacji jest konstatacja, że przedsiębiorcze przedsiębiorstwa różnią się od siebie. Wyka-zują różną tendencję np. do wdrażania innowacji, proaktywnego poszukiwania i wykorzystywania szans, skłonności do podejmowania ryzyka221.
Orientacja przedsiębiorcza dotyczy organizacyjnego poziomu korporacji, na którym podejmowane są ważne decyzje o charakterze strategicznym. Jest postrze-gana jako główny składnik strategiczny (narzędzie strategiczne, konstrukcja
215 W. Dyduch, Pomiar przedsiębiorczości organizacyjnej, op. cit., s. 96.
216 D. Miller, The correlates of entrepreneurship in three types of firms, „Management Science”
1983, vol. 29 (7), pp. 770-791.
217 S.T. Certo, T.W. Moss, J.C. Shart, Entrepreneurial orientation…, op. cit., pp. 319-324.
218 W. Dyduch, Pomiar przedsiębiorczości organizacyjnej, op. cit., s. 97.
219 G. Głód, Przedsiębiorczość publiczna w kontekście zarządzania zmianą w jednostkach ochrony zdrowia, [w:] Strategie rozwoju organizacji, pod red. A. Stabryły i T. Małkusa, Mfiles.pl, Seria Wydawnicza „Encyklopedia Zarządzania”, Kraków 2012, s. 115.
220 M. Bratnicki, Prolegomena do przedsiębiorczego rozwoju organizacji. Próba teoretycznego ustawienia konfiguracji, [w:] Kreatywność i innowacyjność w unowocześnianiu przemysłu i usług, pod red. J. Pyki, TNOiK, Katowice 2009, s. 7-24; B. Nogalski, J. Karpacz, Komponenty orientacji przedsiębiorczej…, op. cit., s. 43.
221 M. Bratnicki, M. Kulikowska-Pawlak, Orientacja przedsiębiorcza i efektywność…, op. cit., s. 30.
tegiczna, orientacja strategiczna, element strategii korporacji222), służący popra-wie sytuacji na rynku w długiej perspektypopra-wie, głównie przez innowacje. Zwiększa szanse na sukces nawet w turbulentnych warunkach otoczenia223. Odzwierciedla nastawienie korporacji do angażowania się w działania strategiczne, mające cha-rakter innowacyjny, proaktywny i obarczone ryzykiem224.
Przedsiębiorcza orientacja może być postrzegana jako stopień, w jakim kor-poracja np. wdraża innowacje, podejmuje ryzyko, agresywnie konkuruje, działa samodzielnie i proaktywnie225. Dostarcza menedżerom istotnych informacji na te-mat tego, w jaki sposób firmy mogą efektywnie wykorzystać zasoby oraz procesy podejmowania decyzji dotyczących przedsiębiorczości, aby osiągnąć ważne cele organizacyjne, takie jak wzrost i odnowa226. Przyjęcie przez przedsiębiorstwo przedsiębiorczej orientacji zwiększa jego możliwości rozwojowe w długim okre-sie. Jest skutecznym narzędziem osiągania i utrzymywania przewagi konkuren-cyjnej, przekształcania organizacji, rynków, sektorów. Zapewnia ponadprzeciętną efektywność227. Korporacje o wysokim poziomie przedsiębiorczej orientacji dużą wagę przywiązują do: wysokiej jakości swoich produktów, oczekiwań klientów, rynkowych trendów wpływających na produkowane wyroby.
W literaturze można odnaleźć wiele różnych kombinacji cech charakteryzu-jących przedsiębiorczą orientację przedsiębiorstwa (ich przegląd zawarto w tabeli 3.2.). W.D. Guth i A. Ginsberg podkreślają znaczenie tylko dwóch wymiarów (ich zdaniem fundamentalnych, od których realizacji zależy wiele innych) istotnych w procesie rozwoju przedsiębiorczości w korporacji, tj. innowacji i strategicznej odnowy228. M.H. Morris i D.L. Sexton uważają, że wysoce przedsiębiorczym można nazwać działanie, które jest innowacyjne, ryzykowne i proaktywne zara-zem – przedsiębiorstwo takie nazywali rewolucyjnym. Ich zdaniem aspekty te są ze sobą ściśle powiązane. Działania innowacyjne z natury są obarczone dużym ryzykiem (są bowiem nieprzewidywalne) i jednocześnie są przejawem proaktyw-
222 R.D. Ireland, J.G. Covin, D.F. Kuratko, Coceptualizing corporate entrepreneurship strategy,
„Entrepreneurship. Theory and Practice” 2009, vol. 3 (1), pp. 19-44.
223 G.T. Lumpkin, G.G. Dess, Linking two dimensions of entrepreneurial orientation to firm per-formance: the moderating role of environment and industry life cycle, „Journal of Business Ventur-ing” 2001, vol. 16, no 5, pp. 429-451; W. Głód, Strategie umiędzynarodowienia MSP i ich uwarunkowania – wyniki badań, [w:] Strategie rozwoju organizacji, op. cit., s. 130.
224 W. Dyduch, Pomiar przedsiębiorczości organizacyjnej, op. cit., s. 97.
225 A. Wójcik-Karpacz, Orientacja przedsiębiorcza a sukces przedsiębiorstwa…, op. cit., s. 483-496.
226 http://www.entrepreneurialorientation.com/ (dostęp: 10.08.2017 r.).
227 M. Bratnicki, M. Kulikowska-Pawlak, Orientacja przedsięborcza i efektywność..., op. cit., s. 29-30.
228 W.D. Guth, A. Ginsberg A., Corporate entrepreneurship, op. cit.; D. Miller, The correlatives of entrepreneurship…, op. cit., p. 770.
nej postawy229. Dla G.T. Lumpkina i G.G. Deesa na wysoki stopień przedsiębior-czości składa się poziom innowacyjności, ryzyka, proaktywności, autonomii i konkurencyjnej agresywności230. W dodatku – ich zdaniem – wpływa na to wiele innych czynników sytuacyjnych, np. warunki w otoczeniu, cykl życia przedsię-biorstwa231.
Tabela 3.2. Wymiary przedsiębiorczej orientacji korporacji Autor/Autorzy Liczba
• nowe wewnętrzne i/lub zewnętrzne przedsięwzięcia.
D. Miller, J.G. Covin, D.P. Slevin
3
• innowacje,
• skłonność do podejmowania ryzyka,
• proaktywność.
C.M. Stopford,
Ch.W. Baden-Fuller 3
• tworzenie nowych jednostek gospodarczych w ramach istniejących korporacji,
• transformacja lub odnowa już istniejących struktur,
• realizowanie przełomowych, radykalnych innowacji.
G.T. Lumpkin,
G.G. Dees 5
• innowacyjność,
• skłonność do podejmowania ryzyka,
• proaktywność,
• autonomia,
• konkurencyjna agresywność.
Źródło: opracowanie własne na podstawie literatury przedmiotu.
229 J.G. Covin, D.P. Slevin, Strategic management of small firms in hostile and benign environ-ments, „Strategic Management Journal” 1984, vol. 10, issue 1, pp. 75-87; M.H. Morris, D.L. Sexton, The Concept of Entrepreneurial Intensity…, op. cit., pp. 5-13.
230 Konkurencyjna agresywność to intensywność wysiłku, jaki należy podjąć, by sprostać konku-rencji. To bardzo ostra rywalizacja, celowe stawianie wyzwań konkurentom. Jest przeciwieństwem unikania konkurencji. Przejawia się w intensywnych działaniach ofensywnych skierowanych na ak-tywną walkę z konkurencją, na przewidywanie jej zachowań, wyprzedzanie jej posunięć. Powinna także mieć miejsce pomiędzy pracownikami korporacji, wówczas zwiększa ich aktywność i zaan-gażowanie w realizowane działania, poprawia efektywność pracy, wpływa na liczbę proponowa-nych nowych rozwiązań. Przez niektórych autorów (np. D.T. Smarta i J.S. Conanta) konkurencyjna agresywność była pomijana w wymiarach przedsiębiorczej orientacji jako mniej istotna. J.G. Covin i D.P. Slevin utożsamiali ją z proaktywnością, podkreślając, że przedsiębiorstwo proaktywne jest konkurencyjne – konkuruje agresywnie, dążąc do realizacji celów, używając do tego wszystkich rozsądnych środków, które są w danej chwili dostępne. Źródło: M. Bratnicki, P. Zbierowski, Uwaga i orientacja przedsiębiorcza…, op. cit., s. 211-277; G.T. Lumpkin, M. Frese, Entrepreneurial orien-tation and business performance. An assessment of past research and suggestions for the future, https://ore.exter.ac.uk/repository/bitstream/handle/10036/4249/rauch.1.pdf? seqence=12 (dostęp:
12.02.2015 r.).
231 G.T. Lumpkin, G.G. Dess, Linking two dimensions of…, op. cit., pp. 429-451.
W dalszej części monografii opisano szczegółowo: innowacje, skłonność do podejmowania ryzyka i proaktywność – wymiary przedsiębiorczej orientacji kor-poracji uznawane za klasyczne, zaproponowane przez J.G. Covina i D.P. Slevina (oparte na koncepcji D. Millera).