Comprehensive security w stosunkach międzynarodowych
2. Istota comprehensive security
W literaturze przedmiotu pojawia się coraz częściej pojęcie bezpieczeństwa wszechstronnego (comprehensive security)26. Do autorów sygnalizowanego terminu zaliczyć wypada przedstawiciela kopenhaskiej szkoły stosunków międzynarodowych Barry’ego Buzana27. Współzależność bezpieczeństwa międzynarodowego, globalnego i narodowego podjęta została przez Helgę Haftendorn28. Wszechstronność strategii bezpieczeństwa Francji w powią-zaniu z doktryną i działaniami Unii Europejskiej poddała analizie Pernille Rieker29. Kompleksowy charakter bezpieczeństwa Japonii stanowi przedmiot zainteresowania Hiroshi Ohty30. Z wymiarami ekonomicznym, politycznym, społeczno-kulturalnym łączy bezpieczeństwo ogólnoludzkie (human security) Alfred Gerstl31.
Przyjęcie formuły comprehensive security oznacza, iż konieczne jest rozpa-trywanie bezpieczeństwa międzynarodowego i narodowego w sposób kom-pleksowy, uwzględniający poszczególne formy i poziomy. Pozostają w ścisłej
23 National Security: A Modern…, op. cit., passim.
24 J.J. Romm, Defining..., op. cit; Notions of Security. Shifting Concepts and Perspectives,
“Transnational Terrorism, Security & the Rule of Law”, 15 February 2007, Deliverable 1, Work package 2, http://www.iripaz.org/list_vert/08/Notions%20Security%20Transna-tional%20Terrorism.pdf.
25 M. Webber, S. Croft, J. Howorth, T. Terriff, E. Krahmann, The governance of European Security, “Review of International Studies”, vol. 30, 2004, s. 3–26.
26 J.C. Hsiung, Comprehensive Security: Challenge for Pacific Asia, https://docs.google.
com (30.03.2013).
27 B. Buzan, New Patterns of Global Security in the Twenty-first Century, “International Affairs”, vol. 76, No. 3, July 1991, s. 431–451.
28 H. Haftendorn, The Security Puzzle: Theory-Building and Discipline-Building in Interna-tional Security, “InternaInterna-tional Studies Quarterly”, vol. 35, No. 1, March 1991, s. 3–17.
29 P. Rieker, From Common Defence to Comprehensive Security. Towards the Europeanisation of French Foreign and Security policy? https://doc-04-94-docsviewer.googleusercontent.com.
NPI Paper No. 691, 2005.
30 H. Ohta, The Interlinkage of Climate Security and Human Security: The Convergence on Policy Requirements, Prepared for “Climate/Security” One day conference at University of Copenhagen, Copenhagen, Denmark, 9 March 2009, https://doc-0c-94-docsviewer.google-usercontent.com.
31 A. Gerstl, The Changing Notion Security in Southeast Asia State, Regime and “ASEAN-ized” Human Security, “Pacific Reviews”, vol. 34, July/August 2010.
więzi, stanowiąc wzajemne dopełnianie. Umożliwia jednocześnie zintegro-wany charakter interpretacji, a w konsekwencji podejmowanie odpowiednich działań. Nie sposób również pominąć związków kompleksowego ujmowania bezpieczeństwa z wyzwaniami, zagrożeniami oraz ich postrzeganiem przez społeczeństwa, podmioty decyzyjne oraz instytucje i organizacje o charak-terze regionalnym, kontynentalnym i globalnym. Michael Raab wskazuje, iż comprehensive security stanowi efekt globalizacji, rozszerzając jego znaczenie na kwestie pozamilitarne, a także odnosząc się do wyzwań XX i XXI wieku ( np. terroryzm, problematyka ekonomiczna, ekologiczna itp.)32. Dostrzega także konieczność uwzględnienia narastających zjawisk globalnych stanowią-cych wyzwanie dla społeczności międzynarodowej, takich jak: transnarodowa przestępczość zorganizowana33, nielegalna migracja, konflikty wewnętrzne powodujące masowe ucieczki ludności przed zagrożeniem utraty życia itp.34 Z kolei Jacques Saraydaryan, Fatiha Benali, Stéphane Ubeda i Véronique Legrand sygnalizują wzrost znaczenia bezpieczeństwa informacyjnego, ozna-czający zarówno możliwość pozytywnego wymiaru kontaktów międzynaro-dowych, jak również zjawiska negatywne jak np. cyberterroryzm35.
Zasygnalizowane uwagi Michaela Raaba pozostają w związku ze spostrze-żeniami Barry’ego Buzana, który dokonując reinterpretacji bezpieczeństwa międzynarodowego, stwierdzał, iż dotychczasowe rozumienie wspomnia-nego pojęcia, sprowadzające je wyłącznie do sfery polityczno-militarnej, jest niewystarczające36. Zauważał potrzebę uwzględniania skutków narastania przejawów nacjonalizmów i ekstremizmów religijnych, skutków migracji37. Wskazywał na zasadność kompleksowego rozpatrywania bezpieczeństwa w funkcjonalnym powiązaniu poszczególnych jego form38. W podobny spo-sób określa bezpieczeństwo Nicolas D. Anderson39.
32 M. Raab, „Concepts of Comprehensive Security”, http://www.oiip.ac.at.
33 Szerzej: M. Findlay, Governing through Globalised Crime. Futures for international crim-inal justice, New York 2008.
34 Ibidem; W.B. Wood, Forced Migration: local Conflicts and International Dilemmas, “Annals of the Association of American Geographers”, vol. 84, No. 4, 1994, s. 607–634.
35 J. Saraydaryan, F. Benali, S. Ubeda, V. Legrand, Comprehensive Security Framework for Global Threats Analysis, “IJCSI International Journal of Computer Science Issues, Vol. 2, 2009, s. 18–32; D.P. Duggan. J.T. Michalski, Threat Analysis Framework, Prepared by Sandia National Laboratories Albuquerque, New Mexico 87185 and Livermore, California 94550, September 2007; A. Al Neaimi, T. Ranginya, Ph. Lutaaya, A Critical Analysis of the Effec-tiveness of Cyber Security Defenses in UAE Government Agencies, Proceedings of the International Conference on Information Security and Cyber Forensics, Kuala Terengganu, Malaysia 2014.
36 B. Buzan, New Patterns of Global Security in the Twenty-First Century, “International Affairs”, vol. 67, No. 3 (July 1991), s. 431–451.
37 J. Widgren, International migration and regional stability, “International Affairs”, vol. 66, No. 4 (1990), s. 749–766.
38 Buzan, New Patterns..., op. cit.
39 N.D. Anderson, „Re-defining” International Security. Bringing Intent Back in, “The Josef Korbel Journal of Advanced International Studies”, Summer 2012, Volume 4, s. 27–47.
Problematyka bezpieczeństwa w rozumieniu comprehensive security pozo-staje w związku z kwestią pokoju i stabilności globalnej i regionalnej. Na ten aspekt zwracają uwagę Francisco Ferrándiz i Antonius C.G.M. Robben, wska-zując na znaczenie dla działań na rzecz stanowienia i utrzymania pokoju40. Istotne jest także podejmowanie działań zmierzających do zapobiegania kon-fliktom i ograniczania przemocy41. Brian Hocking i Michael Smith sygnali-zują konieczność współpracy państw i organizacji międzynarodowych dla zapewnienia uformowania i utrwalania wszechstronnego, kompleksowego bezpieczeństwa międzynarodowego42. Kooperacyjny charakter comprehensive security akcentował David Dewitt43, podkreślając wyzwania dla polityki zagra-nicznej Japonii, zmierzającej do zagwarantowania państwu kompleksowego bezpieczeństwa w powiązaniu z uczestnictwem w strukturach międzyna-rodowych, w tym regionalnych. Rozległą znaczeniowo interpretację bez-pieczeństwa prezentują Sakiko Fukuda-Parr i Carol Messineo, wskazując na możliwość wyodrębnienia sfer, w których bezpieczeństwo jest ważne dla funkcjonowania społeczeństwa: ekonomiczne, żywnościowe, zdrowotne, a także powiązane z nimi: kolektywne, osobiste (np. wolność od przemocy, konfliktów, przestępstw), polityczne, z koniecznością ich kompleksowego traktowania44 . Podobnie szeroką znaczeniowo interpretację bezpieczeństwa międzynarodowego, dopełnioną przez wymiar ekologiczny, sugeruje Liz St.
Jean45. Powiązanie bezpieczeństwa międzynarodowego w warunkach globa-lizacji z kompleksem zagrożeń i wyzwań stanowi przedmiot zainteresowa-nia Victora D. Cha. Do najistotniejszych zaliczył działalność transnarodowej przestępczości, grup terrorystycznych, przemyt narkotyków, konflikty etniczne i religijne, degradację środowiska naturalnego itp.46
40 F. Ferrándiz, A.C.G.M. Robben, Introduction: Peace and Conflict Research in Europe, [w:] F. Ferrándiz, i A.C.G.M. Robben (eds.), Multidisciplinary Perspectives on Peace and Con-flict Research. A View from Europe, University of Deusto, Bilbao 2007, s. 9–28.
41 L. Reychler, Researching Violence Prevention and Peace Building, [w:] ibidem, s. 147–196;
zob.: K. Åke Nordquist, Reconciliation as a Political Concept: Some Observation and Remarks, [w:] ibidem, s. 197–222.
42 B. Hocking, M. Smith, World Politics. An Introduction to International Relations, London, New York Prentice Hall/Harvester Wheatsheaf 1995.
43 D. Dewitt, Common, comprehensive and cooperative security. Asia-Pacific Security Concepts in the Post-Cold War Era, „The Pacific Review”, vol. 7, Issue 1, 1994.
44 S. Fukuda-Parr, C. Messineo, Human Security, International Affairs Working Paper 2011-04, May 2011.
45 L. St. Jean, The Changing..., op. cit.
46 V.D. Cha, Globalization and the Study of International Security, “Journal of Peace Research”, vol. 37, No. 3 (May 2000), s. 391–403; Kenneth McDonagh zwraca uwagę na konsekwencję zamachu terrorystycznego z 11 września 2001 roku – modyfikację prawa systemów bezpieczeństwa portów lotniczych: K. McDonagh, Governing Global Security in the Departure Lounge, “Journal of Global Change and Governance”, Volume I, Number 3, Summer 2008, s. 1–19.