Istota i determinanty współdziałania przedsiębiorstw na

Zauważalna ekspansja złożoności procesów na rynku usług turystycznych, coraz to silniejsze powiązania z otoczeniem, czy dynamicznie zmieniające się warunki konkurowania, w istotny sposób determinują zmiany w obecnym

59 Istotą więzi kooperacyjnych jest poczucie wspólnoty, które oparte jest na wzajemnej niezbędności jej uczestników dla realizacji celów zarówno indywidualnych i zbiorowych.

sposobie funkcjonowania przedsiębiorstw sektora turystyki, a mianowicie charakteru i sposobu ich wzajemnych relacji. Uwzględniając ten fakt, jednostki turystyczne coraz częściej zaczynają wchodzić w bezpośrednie lub pośrednie związki z innymi podmiotami gospodarczego rynku. Wyrazem tego zjawiska jest ekspansja nowych form organizacyjnych przedsiębiorstw w ostatniej dekadzie, jak alianse strategiczne czy organizacje sieciowe, np. typu klaster.

Podstawą tych innowacyjnych struktur jest z założenia długoterminowe partnerstwo z innymi uczestnikami turystycznego rynku, którzy w perspektywie czasu stają się ogniwem jednego zespołu, zdolnym do konkurowania w skali mikro, makro a nawet mezo na turystycznym „terytorium”.

Partnerstwo to pewien stopień relacji, który eksponuje intensywne ekonomiczne, socjalne i personalne więzi występujące pomiędzy partnerami kooperacji⁶⁰, która postrzegana jest jako współpraca jednostek na podstawie zawartych umów.

Jej odmianą jest współdziałanie, interpretowane jako wyższa forma współpracy między przedsiębiorstwami. Istota współdziałania znajduje swoje źródło w interpretacji zasad sztuki wojennej. Uważa się, że rozumienie współdziałania biznesowego nie odbiega zbytnio od rozumienia tego pojęcia w wojskowości. Zatem współdziałanie jest oparte na współpracy bazującej na partnerstwie, dla osiągnięcia wspólnego celu wynikającego z sytuacji rozgrywającej się na danym terytorium. Współdziałanie może się odbywać dla realizacji jednego wspólnego celu, podczas gdy pozostałe cele (nawet jeśli są podobne lub identyczne dla każdej ze stron), partnerzy realizują samodzielnie, pozostając w autonomii.

Podejmowanie współdziałania z innymi aktorami rynku w znaczącym stopniu pozwala również rozszerzyć zasięg działalności przedsiębiorstw turystycznych. Szczególnie istotne jest to dla przedsiębiorstw sektorach MiŚP a

60 I. Sierzputowska, Budowanie partnerstwa między sieciami detalicznymi z dostawcami w kontekście zmian w polskim handlu, w: Partnerstwo przedsiębiorstw jako czynnik ograniczania ryzyka działalności gospodarczej, red. H, Brdulak, E.Duliniec, T.

Gołębiowski, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2009, s. 314.

tych, w sektorze turystyki jest większość. Również wspólnie mogą użytkować potencjał regionu na terenie, którego funkcjonują.

Głównych motywów skłaniających przedsiębiorstwa do podejmowania współdziałania należy dopatrywać się szczególnie w postępującej globalizacji rynku turystycznego, wzroście kosztów działalności przedsiębiorstwa, gwałtownych zmianach technologicznych jak również w internacjonalizacji jego działalności⁶¹.Wśród innych natomiast wymienia się czynniki polityczne i regionalne.

A. Rapacz i P. Gryszela podkreślają, iż kompleksowy charakter produktu turystycznego powoduje, iż pojedyncze jednostki gospodarcze nie są w stanie samodzielnie ich kreować i promować, co wymusza na nich rynkową kooperację⁶², tu w znaczeniu współpracy, którą także można rozumieć jako współdziałanie. Zdaniem autorów powiązania sieciowe pomiędzy przedsiębiorstwami branży turystycznej umożliwiają m.in. uzyskanie technologicznej przewagi w sektorze prowadzonej działalności, osiągnięcie ekonomicznie lepszych efektów, czy zwiększenie skali produkowanych wyrobów lub świadczonych usług jak i zwiększenie ich branżowego doświadczenia⁶³.

Praktyki gospodarcze wykazały, iż współdziałanie przedsiębiorstw funkcjonujących głównie w odniesieniu do sfery produkcyjnej, doskonale implementuje się również w sektorze usług. Uzasadnieniem tego jest fakt, iż współpraca jednostek gospodarczych w przypadku branży turystycznej wymusza niejako współpracę w ramach całego łańcucha wartości⁶⁴.

Według J. Kosmaczewskiej współdziałanie jednostek turystycznych jest realne dzięki zróżnicowaniu dóbr i usług, które można wspólnie współtworzyć a

61 K. Cupryś, Klaster – sposób na lepszą współpracę przedsiębiorstw, publikacja internetowa dostępna na: http://www.zywnoscpomorza.pl/files/about_us/1238270487.pdf, dostęp:

15.05.2016].

62 Marketing przyszłości. Trendy, strategie, instrumenty. Partnerstwo i komunikacja w regionie. Ekonomiczne problemy usług nr 56. Zeszyty Naukowe nr 596 Uniwersytetu Szczecińskiego. Szczecin 2010. s. 293.

63 B. Mikuła Pietruszka – Ortyl, A. Potocki, Podstawy zarządzania przedsiębiorstwami w gospodarce opartej na wiedzy, Difin, Warszawa 2007, s. 60.

64 R. Kusa, Uwarunkowania rozwoju klastrów turystycznych, s. 516; publikacja internetowa dostępna na: http://www.zarz.agh.edu.pl/rkusa/ZZ_P28_08'%20Uwarunkowania RozwojuKlastrowTurystycznych.pdf, dostęp: 15.03.2012 .

które składają się na produkt turystyczny miejsca, wymagając jednocześnie udział wyspecjalizowanych podmiotów w świadczeniu usług cząstkowych składających się na całościowy proces obsługi ruchu turystycznego⁶⁵. Implementacja form współdziałania pomiędzy przedsiębiorstwami branży turystycznej jest realna dzięki różnorodności dóbr i usług, jakie możemy spotkać w tej branży a które tworzą produkt finalny miejsca recepcji.

Należy podkreślić, iż także sama rzeczywistość turystyczna regionu funkcjonuje dzięki zespołowi powiązań, które występują pomiędzy samymi podmiotami związanymi z funkcjonowaniem samego sektora turystycznego, regionem turystycznym, ale również z samymi odbiorcami oferty turystycznej, co doskonale zobrazował Tadeusz Chudoba⁶⁶ w swoim opracowaniu (rysunek 5).

Rysunek 5. Model zespołu powiązań występujących w przestrzeni turystycznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie T. Chudoba, Teoria turystyki a zarządzanie turystyką, Difin, Warszawa 2008, s. 39.

65 J. Kosmaczewska, Turystyczne sieci współpracy klastrowej jako przejaw przedsiębiorczości na obszarach wiejskich s. 7-8, publikacja internetowa dostępna na:

www.turystycznebadania.pl/_.../265-turystyczne%20sieci%20wspolp, dostęp:

20.01.2017].

66 T. Chudoba, Teoria turystyki a zarządzanie turystyką, Difin, Warszawa 2008, s. 39.

Krąg powiązań i stosunków sektora turystyki

Obszar atrakcyjny turystycznie

Potrzeby podmiotów i warunki ich realizacji Podmioty

związane z rynkiem turystycznym

B. Kaczmarek zwraca uwagę, iż w procesie rozwoju jednostka gospodarcza może być postawiona przed dylematem wyboru pomiędzy dywersyfikacją a specjalizacją swojej działalności⁶⁷. Proces transformacji w przypadku obu tych form sprawniej będzie przebiegał podczas wzajemnej, branżowej kooperacji i współdziałania jednostek.

Współdziałanie w swej istocie partnerskiej współpracy dla realizacji wspólnego celu, przy zastosowaniu wspólnotowych środków i tworzeniu wspólnotowych efektów, jest determinowane:

 rodzajowym i ilościowym rozwojem procesów produkcyjnych i wyrobu usług,

 pogłębieniem społecznego podziału pracy i specjalizacji podmiotów w realizacji określonej części procesu gospodarczego,

 dynamicznym rozwojem zastosowań osiągnięć nauki i techniki w działalności gospodarczej,

 globalizacją rynków zbytu (ich ilościowym rozwojem jednocześnie z nasileniem się walki konkurencyjnej na dotychczasowych rynkach oraz walki o nowe rynki zbytu),

 światowymi trendami dot. sektora turystyki,

 dążeniem do poprawy konkurencyjności i innowacyjności w działalności współdziałających podmiotów sektora turystyki.

Wynika z tego, że wyżej wymienione czynniki stanowią uwarunkowania dla współdziałania biznesowego współczesnych podmiotów sektora turystyki.

Kompleksowy produkt turystyczny to oferta wielu kompatybilnych usług generowanych i świadczonych w oparciu przede wszystkim o lokalne zasoby.

Tak więc specyfika, jaką prezentuje, sprawia iż budowanie relacji współdziałania między jednostkami sektora turystyki wyda się być dobrem koniecznym i w perspektywie czasu może prowadzić do zdywersyfikowania świadczonych usług oraz wzrostu lokalnego popytu.

67 B. Kaczmarek, spółdziałanie przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej. Wyd.

Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2000, s. 22 i następne.

2.2. Rola procesu współdziałania w zarządzaniu