Znaczenie regionów turystycznych na rynku Polskim

Region możemy interpretować na wiele sposobów w zależności od sfery naukowej, w obrębie której się poruszamy (ekologii, gospodarki przestrzennej, ekonomii, politologii, prawa) bądź w odniesieniu do przedmiotu naszych analiz.

234 Europa 2020 (2010), Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjające- go włączeniu społecznemu, KOM (2010) 2020, Komisja Europejska, Bruksela.

Region może być interpretowany:

 jako jednostka podziału administracyjnego najwyższego stopnia, wyodrębniona ze względu na cechy różniące ją od innych jednostek podziału administracyjnego tego samego stopnia²³⁵ (nauki prawne),

 jako historycznie ukształtowany przez działalność gospodarczą i kulturową człowieka wycinek powierzchni ziemi, charakteryzujący się większą skalą wewnętrznych powiązań gospodarczych niż zewnętrznych lub występowaniem danej działalności gospodarczej w innej formie i intensywności niż w obszarach otaczających²³⁶ (nauki ekonomiczne),

 miejsce koncentracji ruchu turystycznego stanowiący wydzielony względnie jednorodny obszar, którego wyróżnikiem jest występowanie na nim określonych cech środowiska zarówno naturalnego lub nabytego, poprzez obecność których skupia w swych granicach migrację turystyczną (turyzm) ²³⁷.

Pomimo występujących różnic w interpretacji pojęcia region, można wyodrębnić pewną część wspólną; biorąc pod uwagę aspekt turystyczny region stanowi pewien wycinek przestrzeni turystycznej, która definiowana jest w literaturze przedmiotu jako; „część przestrzeni geograficznej, w której występuje zjawisko ruchu turystycznego. Warunkiem koniecznym i wystarczającym do zakwalifikowania części przestrzeni geograficznej, jako przestrzeni turystycznej jest ruch turystyczny niezależnie od jego wielkości i charakteru. Warunkiem dodatkowym umożliwiającym jej delimitację jest występowanie zagospodarowania turystycznego, którego wielkość i charakter pozwalają określić typ przestrzeni turystycznej”²³⁸.

235 Wydawnictwo Naukowe PWN S.A., http://encyklopedia.pwn.pl/hasło/3966702/

region.html, dostęp: 12.10.2016 .

236 Wydawnictwo Naukowe PWN S.A., http://encyklopedia.pwn.pl/hasło/3966704/region-ekonomiczny.html, dostęp: 15.12.2015 .

237 Praca zbiorowa pod red. I. Gawron, Kompendium wiedzy o turystyce, Warszawa – Poznań 2002. PWN S.A., s. 91 i następne.

238 B. Włodarczyk, Przestrzeń turystyczne. Istota, koncepcje, determinanty rozwoju.

Wyd., Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009, s. 286.

Obserwowana ekspansja turystyki sprawia, że dla większości regionów kraju rozwój turystyki stanowi duży potencjał m.in. dla aktywizacji zawodowej lokalnej społeczności, zwiększania ich stopy życiowej poprzez uzyskiwanie większych dochodów oraz rozbudowę zagospodarowania przestrzennego, co w perspektywie czasu pozwoli na uzyskania wysokiej pozycji konkurencyjnej danego regionu oraz wzrostu gospodarczego.

Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej charakteryzuje się zróżnicowanym stopniem atrakcyjności poszczególnych regionów turystycznych przede wszystkim z powodu występowania różnic w środowisku naturalnym oraz nierównomiernym zagospodarowaniem na potrzeby ruchu turystycznego, co może oznaczać, iż w pewnych regionach ruch turystyczny jest bardziej skoncentrowany, podczas gdy inne części kraju nie są równie częstym celem turystycznej destynacji.

Turystyka postrzegana jako zjawisko wielowymiarowe, o wysokiej dynamice, które pełni funkcje zarówno w sferze mezo, mikro i makro, stanowi istotny komponent w generowanym produkcie krajowym brutto.

Produkt turystyczny może tworzyć takie korzyści, jak wspomniany wyżej wzrost PKB, ale również wzrost wpływów dewizowych, dochodów ludności czy wzrost zatrudnienia lokalnej społeczności.

Najczęściej rynek turystyczny w literaturze przedmiotu definiowany jest przez pryzmat produktu turystycznego będącego przedmiotem rynkowej wymiany, jego dostawców oraz turystów²³⁹. Taksonomia rynku turystycznego i regionu turystycznego dokonana w oparciu o przyjęte kryterium wyboru została przedstawiona w tablicach poniżej (tab. 26 i 27).

239 S. Medlik, Leksykon podróży, turystyki i hotelarstwa. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1995, [w:] W.W. Gaworecki, Turystyka PWE, Warszawa 2000, s. 180.

Tabela 25. Kryteria przyjmowane podczas definiowania rynku turystycznego

Kryterium wybory Rodzaj rynku turystycznego Kryterium geograficzne  rynek światowy,

 rynek międzynarodowy,

 rynek kontynentalny,

 rynek krajowy,

 rynek regionalny.

Kryterium ze względu na

rodzaj świadczonych usług  rynek usług hotelarskich,

 rynek usług poznawczo kulturowych (edukacyjnych),

 rynek usług gastronomicznych,

 rynek usług transportowych.

Kryterium w odniesieniu do kierunku miejsca docelowego

podróży turystów

 rynek usług krajowych,

 rynek usług zagranicznych.

Kryterium celu podróży turysty

 rynek turystyki wypoczynkowej,

 rynek turystyki zdrowotnej/ rehabilitacyjnej,

 rynek turystyki biznesowej,

 rynek turystyki edukacyjnej/ poznawczej,

 rynek turystyki kwalifikowanej,

 rynek turystyki aktywnej.

Kryterium wieku grupy docelowej

 rynek turystyki wczesnoszkolnej,

 rynek turystyki młodzieżowej,

 rynek turystyki osób samotnych,

 rynek turystyki rodzinnej (model pełnej rodziny 2+1),

 rynek turystyki rencistów i emerytów.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: W.W. Gaworecki, Turystyka, PWE, Warszawa 2010, s. 180.

Tabela 26. Typologia regionów turystycznych

Kryterium wyodrębnienia Typ regionu turystycznego

1. Przestrzenna lokalizacja

 Regiony metropolitarne (powstają w obrębie dużych skupisk ludzkich, najczęściej pełniące funkcję krótkoterminowego wypoczynku),

 Regiony peryferyjne (podstawą ich atrakcyjności jest obecność

miejscowych walorów turystycznych, najczęściej pełnią rolę

długoterminowego wypoczynku).

2. Typ krajobrazu

3. Funkcja destynacji turystycznej

 Regiony wielofunkcyjne,

 Regiony turystyczne

wyspecjalizowane (np. region uzdrowiskowy).

4. Gęstość zatrudnienia

 Regiony wiejskie,

 Regiony miejskie,

 Regiony wiejsko-miejskie (z miastami poniżej 20tyś. mieszkańców).

5. Dominująca forma turystyki

 Regiony wypoczynkowe,

 Regiony turystyki kwalifikowanej,

 Regiony uzdrowiskowe,

 Regiony turystyki biznesowej,

 Regiony turystyki pielgrzymkowej,

 Regiony turystyki krajoznawczej.

6. Typy rozwoju przestrzeni turystycznej

 Regiony eksploracji turystycznej,

 Regiony penetracji turystycznej,

 Regiony asymilacji turystycznej,

 Regiony kolonizacji turystycznej,

 Regiony urbanizacji turystycznej.

7. Stopień zagospodarowania terenu

 Regiony potencjalne (o bogatych zasobach przyrodniczych ale słabo zagospodarowane),

 Regiony rzeczywiste (regiony o odpowiednio wykorzystanych zasobach środowiska naturalnego).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: W.W. Gaworecki, Miejsce turystyki w strategii i polityce rozwoju regionu, [w:] Karwowski J. (red.) warunki rozwoju turystyki w regionie, Wydawnictwo Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu w Szczecinie, s.87-90;

Z. Kruczek, S. Sacha, Geografia atrakcji turystycznych Polski, Wydawnictwo Proksenia, Kraków 1999, s. 48-49; S. Liszewski, Ewolucja poglądów na temat regionu turystycznego. Od regionu krajoznawczego po funkcjonalny, w: Gołembski G. (red.) Turystyka jako czynnik wzrostu konkurencyjności regionów w dobie globalizacji, Wyd.

AE w Poznaniu, Poznań 2008, s. 127-135.

Ruch turystyczny jest stymulatorem popytu turystycznego, ma znaczenie dla bilansu płatniczego²⁴⁰, stanowi punkt wyjścia w każdej formułowanej strategii rozwoju regionów, szczególnie tych o zwiększonej atrakcyjności turystycznej. W latach 90-tych sektor polskiej turystyki został określony m. in.

przez ekspertów Unii Europejskiej za najistotniejszy komponent rynkowej gospodarki, który stanowił istotne ogniwo w procesach jej transformacji²⁴¹.

Sytuacja ta spowodowała to, że Polska może korzystać z szeregu środków pomocowych zarówno w wymiarze krajowym jak i międzynarodowym.

Przykładowe systemy finansowania rozwoju sektora turystyki w perspektywie do roku 2020 zostały przedstawione w tabeli poniżej (tab. 28).

Tabela 27. Przykładowe źródła wsparcia aktywizujące sektor polskiej turystyki

 Środki jednostek i partnerów PRT do 2020 roku, w tym środki prywatne, przede wszystkim środki beneficjentów otrzymujących pomoc publiczną, stanowiące wkład własny do projektów w ramach konsorcjów,

 Środki jednostek krajowych, np. Polskiej Organizacji Turystycznej, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkiego

 Fundusze strukturalne UE ze środków Regionalnych Programów Operacyjnych (w tym środki z Europejskiego Funduszu Społecznego),

 Fundusze strukturalne UE ze środków krajowych Programów Operacyjnych 2014-2020 (m.in.: PO Inteligentny Rozwój, PO Infrastruktura i Środowisko, PO Wiedza Edukacja Rozwój, PO Polska Cyfrowa, PO Polska Wschodnia)

 Środki z programów współpracy międzynarodowej w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej i Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa,

240 Raport ze Światowego Dnia Turystyki w Kielcach. Opublikowany na stronie Ministerstwa Gospodarki, http://www.mg.gov.pl, dostęp: 27.10.2015 .

241 O. Piekarzewska, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Departament Turystyki. Wydział Strategii, Współpracy Regionalnej i Programów Pomocowych: Wykorzystanie funduszy strukturalnych do wspierania przedsięwzięć turystycznych w światle prac nad Narodowym Planem rozwoju”, Departament Turystyki, Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Raport dostępny na stronie www.sgurp.pl/Dokumenty/2003-02-21_fundusze_strukturalne.doc s. 1., dostęp: 13.07.2015 .

Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

 Środki podmiotów regionalnych i organizacji turystycznych, np. ROT, samorządów województw

 Krajowe (centralne) środki budżetowe, pochodzące z budżetu określonych ministerstw oraz agencji/podmiotów specjalnie powołanych bądź upoważnionych do dystrybucji środków na zadania statutowe w obszarze rozwoju turystyki, w tym: środki celowe będące w dyspozycji agend powołanych do realizacji określonych zadań (np. PARP, NCBR, POT).

 Środki instrumentów finansowych celowych – dedykowanych rozwojowi podmiotów sektora turystycznego, np.

Fundusz Rozwoju Turystyki.

 Środki, np. z programów ramowych UE (np. Horyzont 2020), środki zwrotne w ramach inicjatyw UE JEREMIE, JESSICA, czy inicjatyw subregionalnych UE, np. JOSEFINE,

 Środki w obszarze Programów EWT EIS

 Środki w ramach inicjatywy UE JEREMIE JESSICA

Źródło: Uchwała nr 143/2015 Rady Ministrów z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie przyjęcia „Programu Rozwoju Turystyki do 2020 roku”, Załącznik do uchwały nr 143/2015 Rady Ministrów z dnia 18 sierpnia 2015 r.

MINISTERSTWO SPORTU I TURYSTYKI PROGRAM ROZWOJU

TURYSTYKI do 2020 roku, opracowanie dostępne na stronie:

www.bip.msit.gov.pl, data dostępu: 14.04.2017].

Możliwości skorzystania ze środków pomocowych w aspekcie finansowania bieżącej i przyszłej działalności podmiotów turystycznych jest niezwykle ważnym aspektem dla rozwoju regionów turystycznych w Polsce, których rozkład przedstawiono na fotografii poniżej (fot. 2).

Fotografia 2. Potencjał turystyczny zeczypospolitej Polskiej w układzie regionalnym

Źródło: Opracowanie własne

Obecnie, wg raportów GUS²⁴², ilość odwiedzających Polskę turystów systematycznie się zwiększa.

Naprzeciw zapotrzebowaniom turystów wyszły regiony turystyczne, kreując swój potencjał rozwojowy.

Istnieje wiele czynników wpływających na rozwój regionalny w turystyce i są nimi głównie te, które zaprezentowano poniżej (tab. 29).

242 GUS, Departament Badań Społecznych i Warunków Życia, Materiał na konferencję Prasową z dnia 22 grudnia, dostępny na stronie: http://www.stat.gov.pl/gus/kultura _turystyka_sport_PLK_HTML.htm., dostęp: 24.12.2016 .

Tabela 28. Zestawienie kluczowych czynników (wewnętrznych oraz zewnętrznych) rozwoju regionalnego w turystyce

Grupa czynników Komponenty czynników

Czynniki wewnętrzne (endogeniczne)

 Zasoby materialne regionu (np. poziom nowoczesności lokalnej infrastruktury, poziom dochodowości regionu.

 Zasoby niematerialne regionu (np. atrakcyjność lokalizacji regionu poziom wykształcenia lokalnej społeczności, rozwój lokalnej przedsiębiorczości, poziom mobilizacji lokalnej społeczności, poziom prowadzonej polityki regionu, intensyfikacja działań promujących region, poziom zaufania, poziom współdziałania lokalnych przedsiębiorców, korzystne warunki dla rozwoju turystyki).

Czynniki zewnętrzne (egzogeniczne)

 Czynniki społeczne (np. wskaźnik przyrostu naturalnego, wskaźnik aktywności zawodowej, struktura zatrudnienia, poziom wykształcenia).

 Czynniki techniczne (np. innowacyjność techniczna, rozwój zaplecza technicznego).

 Czynniki technologiczne (np. innowacyjność technologiczna, innowacyjność produktowa).

 Czynniki środowiskowe- ekologiczne (np. bogactwo środowiska naturalnego, poziom świadomości ekologicznych społeczności lokalnej oraz turystów, zaplecze edukacyjne z zakresu ochrony środowiska przed jego degradacją).

 Czynniki ekonomiczne (np. dynamika popytu i podaży lokalnego rynku, poziom dochodów ludności, nasycenie lokalnego rynku pracy, ilość prowadzonych inwestycji oraz napływ kapitału krajowego jak i zagranicznego w danym regionie, sytuacja gospodarcza kraju – prowadzona polityka pieniężna kraju, kursy walut, wysokość podatków, skuteczność prowadzonych działań marketingowych na terenie regionu.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Amin, An institutionalist perspective on regional economic development. International Journal of Urban & Regional Research.

vol. 23 (2), 1999, s. 365-378.

Widać zatem, że każdy region turystyczny może wypracować własny zbiór cech stanowiących priorytet w jego zrównoważonym rozwoju.

3.4.2. Kierunki rozwoju turystyki z wykorzystaniem koncepcji klastra

W dokumencie Zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym w warunkach sieci część I Kompendium wiedzy teoretycznej (Stron 161-169)