Skutki działania klastrów

Prowadzone dotychczas teoretyczne i empiryczne badania dotyczące klastrów wykazują, iż klaster generuje szereg zjawisk, które mają znaczący wpływ dla samych jego uczestników jak również dla otoczenia, w którym on powstaje i przechodzi przez kolejne cykle swego życia.

Wzrost innowacyjności i konkurencyjności regionu¹⁹⁸ czy samej gospodarki zarówno na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym a nawet międzynarodowym to tylko zjawiska jedne z wielu na długiej liście efektów klasteringu.

Przestrzenna koncentracja, a co za tym idzie bliskość wyspecjalizowanych firm tego samego bądź pokrewnego sektora, staje się areną do kreowania silnych więzi wzajemnej współpracy opartej na zaufaniu i partnerstwie, powodując uzyskanie efektu synergii¹⁹⁹ potęgującego generowane efekty ze wspólnej kooperacji, obniżając jednocześnie koszty jednostkowe prowadzonej działalności. W ten sposób klaster uzyskuje coraz to lepsze wyniki swojej działalności a te z kolei, promując region jako inwestycyjnie atrakcyjny, powoduje absorbcje nowego kapitału ludzkiego, który zaczyna dostrzegać realne szanse na osiągnięcie sukcesu rynkowego. Przyciągnięty kapitał ludzki, dokonując swoich inwestycji, zapewnia poprawę infrastruktury regionu i uzyskanie korzyści aglomeracji.

Wyniki prowadzonych badań²⁰⁰ dowodzą, iż przedsiębiorstwa, które funkcjonują w klastrze, stają się bardziej innowacyjne i wydajne. Łatwiejsza dostępność zasobów, będąca wynikiem ścisłej współpracy ze sferą naukowo – badawczą i wymianą doświadczeń i kompetencji między samymi uczestnikami sieci, powoduje częstsze wprowadzanie na rynek nowych, bardziej innowacyjnych produktów bądź usług czy nowych opracowań technologicznych dotyczących branży, w jakiej funkcjonują.

Klastry są dużą szansą zaistnienia na rynku szczególnie dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Małe firmy, jednocząc swe siły, mogą realizować duże przedsięwzięcia, których nie byłyby w stanie poprowadzić, działając

198 European Commision, Innovation Clusters in Europe, A statistical analysis and overview of current policy suport, DG Enterprise and Industry Report, 2007, s. 3-6.

199 M.E. Porter, Locations, Clusters, and Company Strategy, [w:] Audretsch D.B., SMEs in the Age of Globalization, AN Elgar Reference Collection, Cheltenham, Nortsampton 2003, p. 259.

200 SMEA, White paper on Small and Medium Enterprises in Japan, Small and Medium Enterprises Agency, Japan Small Business Research Institute, 2006, s. 152, Ministerstwo Gospodarki, Polityka rozwoju gospodarczego oparta na klastrach.

autonomicznie na rynku. Dzięki wspólnym działaniom marketingowym, wspólnym łańcuchu wartości, połączeniu ich mocnych stron i niwelowaniu słabych są w stanie konkurować z innymi, większymi podmiotami na rynku.

Funkcjonowanie silnych struktur klastrowych wykazuje większą dynamikę zatrudnienia a co za tym idzie zmniejsza skalę bezrobocia regionalnego²⁰¹.

Przykładem istniejącej korelacji między sformalizowaną siecią współpracy a wzrostem zatrudnienia są klastry m.in. w Niemczech czy Francji, gdzie przeprowadzone badania wykazują zdecydowanie większy poziom zatrudnienia w przedsiębiorstwach funkcjonujących w klastrze aniżeli poza nim²⁰².

Istniejąca na danym regionie sieć, która powoduje zwiększenie jego konkurencyjności, sprawia wzrost zaangażowania władz lokalnych, w których interesie staje się wspieranie jej rozwoju. Współcześnie istnieje wiele prowadzonych pro klastrowych praktyk mających na celu wspieranie ich rozwoju a co za tym idzie wspieranie rozwoju całego jego klastrowego otoczenia.

Analizując literaturę przedmiotu, można spotkać inne ujęcia skutków oddziaływania klastrów zarówno na poziomie samych przedsiębiorstw (poziom mikro), na poziomie regionu, na terenie którego klaster funkcjonuje ( poziom mezo), jak i również na poziomie całego kraju ( poziom makro), co odnosi się do rozwoju gospodarczego kraju, innowacyjności regionu oraz ekspansji przedsiębiorstw ( por. rysunek 18).

201 M. E, Porter, Porter o konkurencji…, op. cit., s. 256.

202 M. Dzierżanowski, M. Rybacka, S. Szultka, ola klastrów w budowaniu gospodarki opartej na wiedzy, Gdańsk, Szczecin, 15 maja 2011, s.7.

Rysunek 18. Klastry i ich wpływ na poszczególnych poziomach Źródło: Opracowanie własne

W poniższej tabeli zostało przedstawione zestawienie zbiorcze efektów klasteringu w odniesieniu do trzech powyżej wspominanych poziomów z uzasadnieniem, iż każdy przypadek funkcjonowania klastra powinien rozpatrywany być indywidualnie z uwagi na posiadanie cechy charakterystycznych tylko dla niego (tab. 23).

Tabela 23. Efekty klastrowania

Poziom Skutki

Poziom mikro

 zmniejszenie kosztów transakcyjnych,

 wzrost sprzedaży a tym samych zwiększenie rentowności podmiotów grona,

 łatwiejszy dostęp do zasobów materialnych (wspólna infrastruktura techniczna),

 bogatszy asortyment oferowanych produktów lub świadczonych usług,

 łatwiejszy dostęp do kapitału społecznego (wykwalifikowany personel posiadający specjalistyczną wiedzę, lepiej wyszkolona kadra dzięki wspólnym szkoleniom),

 łatwiejszy dostęp do specjalistycznych usług (np. badawczych),

 mniejsze koszty prowadzonej działalności dzięki partycypacji w nich większej liczby podmiotów),

wzrost rozwoju gospodarczego

lepsze warunki dla rozwoju przedsiebiorczości wzrost

innowacyjności regionu

Sieciowe powiązania przedsiębiorstw

 generowanie innowacji na poziomie przedsiębiorstw,

 możliwość tworzenia sieci kooperacyjnej (tzw. Łańcucha wartości),

 możliwość realizowania wspólnych projektów badawczych z jednostkami B+R,

 łatwiejszy dostęp do specjalistycznej wiedzy dzięki współpracy z jednostkami naukowymi,

 łatwiejszy transfer wiedzy m. in. z zakresu nowych technologii, dobrych praktyk,

 fluktuacja wykwalifikowanej kadry pomiędzy poszczególnymi uczestnikami grona,

 wzrost innowacyjność podmiotów klastra,

 zwiększony potencjał w staraniach podmiotów o środki pomocowe,

 wykształcenie się więzi współpracy opartej na zaufaniu,

 możliwość nawiązywania nowych kontaktów.

Poziom mezo

 zwiększanie konkurencyjności i innowacyjności regionu,

 wzrost dynamiki zatrudnienia zarówno w obszarze branżowym klastra jak i również w sektorach powiązanych z działalnością klastra,

 rozwój przedsiębiorczości na terenie funkcjonowania klastra,

 wzrost dochodu per capita,

 przyciąganie nowego kapitału (wzrost ilości prowadzonych inwestycji),

 zmniejszenie lokalnego bezrobocia,

 wzrost atrakcyjność danego regionu,

 generowanie nowych miejsc pracy,

 umocnienie lokalnego patriotyzmu.

Poziom makro

 spadek stopy bezrobocia,

 przyciąganie kapitału zagranicznego,

 wzrost eksportu,

 wzrost atrakcyjność kraju w oczach potencjalnych zagranicznych inwestorów,

 stymulowanie innowacyjności gospodarczej.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Mikołajczyk B., Kurczewska A., Fila J., Klastry na świecie, Studia Przypadków, Difin, Warszawa 2009, s.23-25; Staszewska J., Klaster…, op. cit. s. 46-47.

Poza wyżej zaprezentowanymi skutkami funkcjonowania klastrów, źródła literaturowe²⁰³ wskazują dodatkowo m.in. podnoszenie poziomu wykształcenia

203 M. Kozak, Klastry – wyzwanie dla rozwoju MŚP w Polsce, e-mentor nr 1 (28), luty 2009, s. 15.

lokalnej społeczności z uwagi na konieczność ciągłego doskonalenia się kadry klastra, uzyskanie większej wiarygodności przedsiębiorstw klastra w oczach potencjalnych kooperantów czy klientów. Pozytywny wizerunek rynkowy klastra zwiększa siłę przetargową przedsiębiorstw w nim uczestniczących względem otoczenia. Widać zatem, że efekty działania klastrów są wielowymiarowe i o dużym znaczeniu gospodarczym.