Najważniejsze inicjatywy klastrowe na rynku światowym

klastrowych zarówno branży turystycznej jak również pozostałych branż, nie trudno zauważyć, iż zostały one zidentyfikowane w wielu państwach świata (fot. 1).

Fotografia 1. Mapa klastrów poddanych poniższej charakterystyce

Źródło: opracowanie własne na podstawie www.adamelloski.com; www.fabrianoturismo.it;

www.terredellinfinito.it, www.audetourisme.com; http://www.cluster-cim.fr/;

www.klastrypolskie.pl, www.metalklaster.pl.

Mapowaniem klastrów światowych w procesie analiz konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw zajmuje się zespół trzystu specjalistów z dziedziny klasteringu, na czele których stoi profesor Porter na Harvard Business School (The Institute for Strategy and Competitiveness – Stany Zjednoczone)¹⁷⁶. Jest to jak na razie największe przedsięwzięcie dotyczące identyfikacji klastrów, które zostało zainicjowane na początku XXI wieku i które jest obecnie kontynuowane dając możliwość rejestracji nowych inicjatyw klastrowych w tamtejszej bazie danych oraz przekazywania aktualnych informacji przez agencje rządowe dotyczących zidentyfikowanych klastrów.

176 J. Staszewska, Klaster perspektywą…, op. cit., s. 58.

Aktualnie analizując poziom Unii Europejskiej Europejskie Obserwatorium Klastrów (European Cluster Observatory) gromadzi dane na temat ponad 2000 inicjatyw klastrowych¹⁷⁷. Europejska Platforma na rzecz Współpracy między Klastrami (European Cluster Coopera- tion Platform) wykazuje w swojej ewidencji około 950 zarejestrowanych klastrów, które deklarują chęć współpracy międzynarodowej¹⁷⁸. Z kolei Europejski Sekretariat ds. Analiz Klastrów (European Secretariat for Cluster Analysis) posiada bazą klastrów, które posiadają ważny certyfikat typu Bronze Label, Silver Label czy Gold Label¹⁷⁹.

Rzeczą trudną jest dokonanie charakterystyki wszystkich klastrów zidentyfikowanych na świecie, autorka dokonuje opisu tych klastrów, które w subiektywnym odczuciu najbardziej są znane i rozpoznawane¹⁸⁰.

Uzasadnienie dokonania charakterystyki w niniejszym rozdziale zarówno klastrów turystycznych jak i przemysłowych wynika z dążenia do porównań klastrów turystycznych z przemysłowymi. Z uwagi na to, iż klastry przemysłowe powstały jako pierwsze w związku z tym istnieje w literaturze większy zasób informacji, wiedzy na temat ich funkcjonowania.

Ta wiedza jest przyczynkiem do budowania klastrów turystycznych.

Klastry przemysłowe zostały zaprezentowane również dlatego, żeby wskazać różnice i podobieństwa, czyli wykazać możliwości dywersyfikacji działalności klastrowej w zależności od prowadzonej działalności gospodarczej.

W poniższej prezentacji została dokonana charakterystyka zbiorcza wszystkich zaprezentowanych w tym podrozdziale klastrów ze wskazaniem na kryterium (por. tab. 20):

 kraju pochodzenia,

 modelu klastrowania,

 specyfiki i zakresu działań klastra.

177 www.clusterobservatory.eu dostęp:14.04.2017].

178 www.clustercollaboration.eu/cluster-mapping dostęp:14.04.2017 .

179 www.cluster-analysis.org dostęp:14.04.2017 .

180 Wykorzystane źródła przy opracowaniu najsłynnie1jszych światowych klastrów pochodzą z : www.klastrypolskie.pl, www.metalklaster.pl, dostęp 23.09.2015 .

Tabela 20. Najważniejsze inicjatywy klastrowe na rynku światowym NAZWA

KLASTRA SPECYFIKACJA TREŚĆ

Klaster Rhone-Alpes des Industries de la

Montagne [1]

kraj pochodzenia ^Francja

model klastrowania model włoski

specyfika i zakres działań

Zrzesza firmy, które swoją działalność skupiają wokół przemysłu oraz turystyki górskiej. W ramach klastra funkcjonuje 185 stacji narciarskich usytuowanych w obrębie masywów Haute-Savoie, Savoie oraz Isere¹⁸¹. Wspólne działania podmiotów oparte na wymianie wiedzy oraz doświadczeń zdobytych podczas funkcjonowaniu ich na rynku uwzględniają również szeroką działalność promującą region przez obecność przedstawicieli klastra na najważniejszych branżowych targach zarówno w kraju jak i poza jego granicami. Wsparciem naukowym klaster obdarzyli m. in. Association Nationale pour l’étude de la Neige et des Avalanches prowadzący badania

nad śniegiem oraz lawinami, Institut Francais du Textile et de l’Habillement, zajmujący się tkaninami oraz specjalistyczą odzieżą sportową.

Klaster turystyczny

model klastrowania Model duński

specyfika i zakres działań

Na obszarze ponad 500 hektarów skupia ok.

1600 firm branży turystycznej, do których zaliczyć możemy obiekty hotelarskie, biura podróży, firmy przewozowe. Klaster z dominującym udziałem sektora małych, średnich przedsiębiorstw stworzył solidną markę w branży turystycznej Sri Lanki. Inicjatorem grona jest Organizacja Turystyki Narodowej, która wraz z sektorem publicznym stanowi wsparcie klastra.

Wsparcie świata nauki płynie m. in. z Uniwersytetu w Colombo¹⁸², który od chwili powstania 1921 r. dzięki zaangażowaniu naukowców w różnych dziedzinach, prowadzi innowacyjne badania, których wyniki stanowią istotne wsparcie w postaci kapitału intelektualnego w budowaniu lokalnej strategii regionu. Klaster turystyczny Sri Lanki bierze

181 http://www.cluster-cim.fr/, dostęp: 07.08.2017 .

182 http://www.cmb.ac.lk/, dostęp: 07.08.2017 .

udział w realizacji strategicznego planu działań dotyczących restrukturyzacji sektora turystyki tego kraju.

model klastrowania Model amerykański

specyfika i zakres działań

Klaster turystyczny charakteryzujący się powiązaniami poza lokalnymi, w którym współpracującą ze sobą sieć tworzy sześć turystycznych regionów pozbawionych brokera sieciowego¹⁸³. Sieć partnerów rozpoczęła swą działalność w 2002 roku przy aktywności wspierającej rządu Nowej Zelandii. Partnerzy klastra skupiają swą gospodarczą aktywność wokół branżowego lidera, oferując zróżnicowany produkt turystyczny z zakresu: turystyki wypoczynkowej, turystyki aktywnej oraz agroturystyki.

Produkt turystyczny klastra cechuje się wysoką prozdrowotnością, którego celem jest przede wszystkim propagowanie współpracy pomiędzy podmiotami funkcjonującymi na rynku turystyki golfowej. Klaster, tworząc sieć współpracujących ze sobą partnerów, współpracuje m. in.

z Qualmark (agencja rządowa), Ministerstwem Turystyki Nowej Zelandii, które jest dużym wsparciem dla klastra jak również z lokalnymi organizacjami turystycznymi, HSI (Hospitality Standards Institute)¹⁸⁴ oraz Industry Training Federation¹⁸⁵, którego celem jest nieustanne podnoszenie kwalifikacji społeczeństwa Nowej Zelandii, stanowiącego o sile jego narodu.

Klaster Turystyki Wypoczynkowej [4]

kraj pochodzenia Wielka Brytania

Region Północno-Wschodniej Szkocji model klastrowania

Model zbliżony swą specyfiką do modelu włoskiego, dodatkowo wzbogacony współpraca z jednostkami B+R

specyfika i zakres działań

Klaster, który zrzesza kilkaset jednostek w większości z sektora małych i średnich przedsiębiorstw o wysokim stopniu specjalizacji z branży hotelowej, restauracyjnej oraz gospodarstw agroturystycznych. Podmioty klastra funkcjonują bez zaangażowania brokera sieciowego, a podstawą ich rynkowej aktywności są relacje oparte na wzajemnym zaufaniu. Rola jednostek administracji rządowej jest znikoma.

183 Model amerykański klastra.

184 www.hsi.co.nz dostęp: 07.08.2017 .

185 www.itf.org.nz, dostęp: 07.08.2017 .

Podstawą oferty klastra jest produkt turystyczny, stricte powiązany z tradycjami kulturowymi Szkocji: regionalna szkocka kuchnia, narodowe tańce czy regionalna sztuka. Wsparciem dla działalności klastra jest Regionalna Organizacja Turystyki.

Klaster „ Wino, gastronomia, turystyka” [5]

kraj pochodzenia Grecja, zachodni region

model klastrowania Model holenderski

specyfika i zakres działań

Klaster skupia ponad kilkaset podmiotów z branży gastronomicznej, hotelarskiej oraz jednostek oferujących usługi prozdrowotne. W klastrze występują ścisłe związki ze sferą badawczo- rozwojową: Uniwersytetem Rolniczym, Komputerowym Centrum Technologicznym. W klastrze występuje broker sieciowy, którego rolą jest stymulowanie rozwoju klastra oraz udział w transferze wiedzy i technologii głownie w sferze turystyki i usług gastronomicznych. Produkt klastra jest ściśle osadzony w bogatej greckiej tradycji, której podstawą jest smaczne jedzenie, bogate życie kulturalne oraz historia.

Klaster Terre del’

Infinito [6]

kraj pochodzenia Włochy, pobliże regionu Toskanii, Emilii Romanii oraz Umbri

model klastrowania Model włoski

specyfika i zakres działań

Lokalny System Turystyczny – Kraina Nieskończoności¹⁸⁶ to klaster turystyczny, który początkowo na terytorium 24 gmin a obecnie 27 skupia ponad sto obiektów hotelowych, kilkadziesiąt gospodarstw agroturystycznych oraz licznych lokalnych touroperatorów. Główną ofertą klastra jest kompleksowy usługa turystyczna oferująca potencjalnym uczestnikom imprez turystycznych dogodne warunki pobytowe oraz bogate zaplecze edukacyjno – poznawcze. Podstawą funkcjonowania sieci są wzajemne relacje regionalnych podmiotów oparte na rodzinnych tradycjach i wzajemnym zaufaniu. Przewaga w klastrze małych i średnich podmiotów, których strategia wpisana jest w Lokalny Produkt Turystyczny Krainy Nieskończoności. Podmioty klastra współpracują ze światem nauki, lokalnymi stowarzyszeniami:

rolniczymi, hotelarzy, sklepikarzy czy Izbą Handlową. Na początku 2006 roku, 14 gmin wchodzących w skład klastra wydało „Kartę Gentile” skupiającą 100 hoteli, gospodarstw agroturystycznych oraz innych lokalnych operatorów, która uprawnia klientów

186 www.fabrianoturismo.it; www.terredellinfinito.it, dostęp: 07.08.2017 .

korzystających z usług sieci do otrzymywania zniżek oraz ofert specjalnych¹⁸⁷.

Klaster Aude – Pays Cathare [7]

kraj pochodzenia ^Francja

Cadice Carcassane model klastrowania Model zbliżony do modelu włoskiego

specyfika i zakres działań

Klaster¹⁸⁸, którego podstawą aktywności stało się wykorzystanie lokalnych zasobów materialnych i niematerialnych do stworzenia wysokiej jakości regionalnego produktu turystycznego w tym usług rękodzielniczych. Klaster powstał w oparciu o stworzenie sieci pomiędzy każdym zamkiem i sąsiadująca z nim osadą. Obecnie sieć skupia ponad 14 zamków. Jednym z głównych celów klastra są prace odnawialne osady oraz rozbudowa bazy hotelowej w celu zwiększenia pozycji konkurencyjnej jego uczestników oraz rozbudowa infrastruktury drogowej oraz szlaków turystycznych. Działania wspierające władz lokalnych skupiają się przede wszystkim na udzielaniu pomocy finansowej z „Leader”.

Strategia sieci jest ściśle skorelowana z ogólnym planem rozwoju turystyki w regionie, której głównym celem jest wzmocnienie lokalnego sektora MŚP oferującego tradycyjne produkty i usługi, np. z zakresu rękodzielnictwa sięgające swymi korzeniami tradycji Cathare. Sieć obecnie łączy około 650 operatorów lokalnych z ponad okolice Ponte do Legno i Tonale model klastrowania Model mieszany z racji obecności sieciowego brokera (pomiędzy włoskim a duńskim)

specyfika i zakres działań

Klaster¹⁸⁹ zrzeszający pięć spółek turystycznych, tworzących konsorcjum, którego celem jest modernizacja obiektów, działalność marketingowa, badania rynku, których wyniki mogą stworzyć nowoczesny produkt turystyczny zaspokajający nawet najbardziej wysublimowane

187 Europejskie doświadczenia w zakresie budowy wspólnej marki i pakietów turystycznych, sieci jako podstawa rozwoju turystyki, Corintea soc. coop. 29 – 30 maja 2006r. Wisła i Ustroń (Polska). Opracowanie dostępne na stronie:

http://sc.gapp.pl/pliki/29-05-2006_Prezentacja_Corintea.pdf, dostęp: 05.08.2017 .

188 Ibidem, www.audetourisme.com, dostęp: 02.12.2011 .

189 www.adamelloski.com, dostęp: 26.11.2011 ; Europejskie doświadczenia w zakresie budowy wspólnej marki i pakietów turystycznych, sieci jako podstawa rozwoju turystyki, Corintea soc. coop. 29 – 30 maja 2006r. Wisła i Ustroń (Polska).

Opracowanie dostępne na stronie: http://sc.gapp.pl/pliki/29-05-2006_Prezentacja_Corintea.pdf, dostęp: 05.08.2017 .

gusta turystów. Klaster powiązany jest również ze stowarzyszeniami hotelarzy, szkółkami narciarskimi oraz zagranicznymi touroperatorami. Strategia klastra realizowana jest w oparciu o aktywność wewnętrznych spółek turystycznych z niewielką ingerencją regionalnych władz, z pomocą brokera sieciowego. Klaster oferuje produkt turystyczny z zakresu: sportów zimowych (ogromne trasy narciarskie z przyległościami Ponte di Legno oraz Tonale, usług noclegowych, sportów letnich dzięki obecności szeroki i malowniczych tras narciarskich. Ciekawostką jest kompleks narciarki „ Big Dream,” który stwarza możliwość uprawiania narciarstwa zarówno zimą jak i w Pomiędzy Pali Alto i San Jose

model klastrowania Model włoski

specyfika i zakres działań

Klaster usytuowany na przestrzeni blisko 300 mil², skupia na swoim terytorium ponad 6 tyś firm zatrudniających około 1 mln osób. Branża klastra to sektor komputerowy i mikroelektroniki.

Początki wysokotechnologicznego klastra sięgają 1912r., który powstał z parku technologicznego i przemysłowego zlokalizowanego przy Uniwersytecie Stanforda na bazie zaplecza linii produkcyjnej części zamiennych do tranzystorów.

Dolinę Krzemową charakteryzuje przewaga małych i średnich przedsiębiorstw wyróżniających się wysokim stopniem specjalizacji. Dodatkowo cechuje go duża mobilność personelu a przedsiębiorstwa tworzące klaster posiadają wspólne korzenie, co w efekcie powoduje ułatwiony transfer wiedzy i skuteczny przepływ informacji. Klaster współpracuje z dużymi ośrodkami badawczymi, naukowymi (Uniwersytetami), jak również z przedstawicielami władz regionalnych i lokalnych. Jednym z głównych zleceniodawców jest Pentagon, dokonując zamówień produkcyjno – badawczych.

model klastrowania Model duński

specyfika i zakres działań

Sustainable Energy Digest, który stwarza zaplecze dające możliwość zastąpienia tradycyjnych źródeł energii, które powodują wysoką emisję gazów cieplarnianych

urządzeniami wykorzystującymi odnawialne źródła energii. klaster wykazuje działania proekologiczne, chroniąc środowisko naturalne przed jego degradacją. Badawczy charakter klastra pozwala na prowadzenie prac z zakresu ogniw paliwowych, energii słonecznej, energii wiatrowej czy wodorowej. Klaster obejmuje w swych ramach osiemnaście firm specjalizujących się w branży energii alternatywnej. Inicjatorem powstania klastra były jednostki publiczne. Swą strategię klaster realizuje we współpracy z władzami i światem nauki.

Szwedzkie Telecom City [11]

kraj pochodzenia południowy region ^Szwecja,

model klastrowania Model duński

specyfika i zakres działań

Klaster powstał dzięki współpracy zarówno władz lokalnych, przemysłu, świata biznesu i nauki. Specyfiką klastra są działania z zakresu technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT). Założycielami klastra są Per Ericsson i T.

Dalk, którzy do dnia dzisiejszego aktywnie działają na rzecz rozwoju sektora technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Obecnie klaster Telecom City stał się wiodącą międzynarodową marką w branży telekomunikacyjnej skupiającą pod swoim i skrzydłami światowe branżowe marki ale i wiele małych przedsiębiorstw, które cechuje wysoki stopień innowacyjności oraz intensywny rozwój.

Nisko technologiczny Klaster Meblowy

[12]

kraj pochodzenia Region Azji

Delta rzeki Jangcy

model klastrowania Model holenderski

specyfika i zakres działań

Klaster to skupisko ponad 460 firm produkcyjnych oraz około 150 jednostek z otoczenia zatrudniających przeszło 210 tysięcy personelu.

Występowanie silnych powiązań ze sferą B+R.

Dodatkowo w klastrze zostało powołane Stowarzyszenie branżowe pełniące rolę brokera sieci. Sukces rynkowy klastra tkwi w pojedynczej ofercie: produkcja dwóch marek o globalnym standardzie jednego produktu a mianowicie foteli biurowych, których podaż zapewnie nieustający sukces klastra.

Klaster Medialny w Lipsku [13]

kraj pochodzenia Najliczniejszy ośrodek Saksonii ^Niemcy

model klastrowania Model amerykański

specyfika i zakres działań

Klaster jest skupiskiem małych i średnich przedsiębiorstw z uwagi na specyfikę branży medialnej, w której występuje koncentracja małych, elastycznych podmiotów. Rozwój

klastra dodatkowo wspierany jest wieloma programami zarówno na szczeblu rządowym, regionalnym czy europejskim, min z Europejskiego Funduszu Socjalnego.

Dodatkowo w celu podniesienia konkurencyjności i efektywności działań klastra została utworzona w 1998 r. Fundacja Mitteldeutche Medionfövderung. Klaster Medialny w Lipsku cechuje również bogata baza naukowa, która nieustannie kształci w swych murach przyszłych specjalistów z zakresu technologii komunikacyjnych, informatyki, ekonomii czy mediów. Za przykład może posłużyć, np. Uniwersytet w Lipsku czy Wyższa Szkoła Techniki, Gospodarki i Kultury.

Klaster Win [14]

kraj pochodzenia Region Sydney

Nowa płd. Walia

model klastrowania Model amerykański

specyfika i zakres działań

Klaster jest zbiorem około 1800 wytwórni win z ponad dwudziesto letnim stażem. Klaster charakteryzuje hierarchiczna współpraca wiodących, dużych przedsiębiorstw, które mają pierwszeństwo w podejmowaniu decyzji przed mniejszymi. Klaster jest geograficznych skupiskiem małych przedsiębiorstw, które współpracując ze sobą oferują wysokiej jakości

wino wyprodukowane podczas

nieskotechnologicznej produkcji, co niewątpliwie podnosi jego jakość w oczach potencjalnego konesera tego trunku.

Duran Auto Cluster [15]

kraj pochodzenia Region KwaZulu Natel

Płd. Afryka

model klastrowania Model holenderski

specyfika i zakres działań

Klaster skupia około 52 firmy posiadający udział kapitałowy przez Joint venture. Specyfiką klastra jest produkcja komponentów motoryzacyjnych w średniej technologii. Model klastra DAC odpowiada modelowi holenderskiemu klastra.

Klaster oferuje swoje produkty zarówno na rynku krajowym jak i zagranicznym. W klastrze występuje broker sieciowy, współpracuje on również ze sferą B+R przez Parki Wschodni obszar nieopodal granicy ze Szwajcarią

model klastrowania Model duński

specyfika i zakres działań

Zajmujący powierzchnię około 490 m² klaster obecnie jest największym ośrodkiem przetwórstwa tworzyw sztucznych na terenie Francji. Klaster cechujący się wysokim stopniem

innowacyjności oraz stabilnym zapleczem wykwalifikowanej kadry stanowi skupisko ponad 1500 firm z branży produkcyjno – usługowej.

Klaster korzysta z bogatego zaplecza naukowego: szkoły średnie, wyższe uczelnie, jednostki naukowo – badawcze. We współpracy min z Oyonnax, Morez, Nantua, władzami regionu Rhone - Alpes, władzami miasta stał się stymulatorem rozwoju regionalnego.

Źródło: Opracowanie własne z wykorzystaniem: Europejskie doświadczenia w zakresie budowy wspólnej marki i pakietów turystycznych, sieci jako podstawa rozwoju turystyki, Corintea soc. coop. 29 – 30 maja 2006r. Wisła i Ustroń (Polska).

Opracowanie dostępne na stronie: http://sc.gapp.pl/pliki/29-05-2006_Prezentacja_Corintea.pdf, www.adamelloski.com; www.fabrianoturismo.it;

www.terredellinfinito.it; www.audetourisme.com; http://www.cluster-cim.fr/;

www.klastry.pl, www.metalklaster.pl.

Wymienione powyżej krótkie analizy przypadków klastrów, zdaniem autorki najbardziej znanych na świecie, pokazują, iż niewątpliwie posiadają one silną pozycję konkurencyjną a podstawą ich sukcesu rynkowego jest wysoki stopień ich innowacyjności oraz odpowiednio prowadzone polityka wspierania ich rozwoju w określonych cyklach ich życia.

Zaprezentowane powyżej zestawienie prowadzi do wniosków: analizowane klastry turystyczne w większości przypadków prezentują włoski model klastra, w których występujące relacje między uczestnikami oparte są na nieformalnych powiązaniach popartych silnymi więzami rodzinnymi. Z kolei prezentowane klastry przemysłowe w przeważającej części prezentują duński model klastra, w których istotną rolę odgrywa broker sieciowy koordynujący działania grona.

Klastry są duże lub średnie, skupiają pojedyncze firmy lub z kilku obszarów odpowiadających naszym gminom, zlokalizowane są w różnych rejonach świata i mogą stanowić przykład dla klastrów polskich.

W dokumencie Zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym w warunkach sieci część I Kompendium wiedzy teoretycznej (Stron 126-136)