Rzeczowniki o znaczeniu partytywnym

ילש לוכה איה 'ona jest moim życiem... ona jest moim wszystkim' (123 ימס ,יננח), tj. 'oprócz niej nie mam nic', i inne znaczenie ma ילוכ 'ja cały'.

לוכה אוה םיהולא ילש

...

ונלש לוכה 'Bóg jest wszystkim moim... wszystkim naszym' (123 ירופיס ,ןויצ), nie אוה ילוכ

,

ונלוכ אוה , bo to znaczy 'Bóg jest mną całym, jest nami wszystkimi'.

2.1.1.6. Rzeczowniki o znaczeniu partytywnym

a. Rzeczownik o znaczeniu partytywnym określony przez zaimek dzierżawczy mnogi

• Jeśli rzeczownik partytywny 'część/większość/mniejszość/połowa' oznacza odpowiednią część grupy nazwanej rzeczownikiem mnogim, to w języku hebrajskim rzeczownik oznaczający grupę:

– jest w dopełniaczu morfologicznym (częściej) lub zaimkowo-przyimkowym (rzadziej), i dopełniacz możliwy jest także w polskim przekładzie:

םיררושמה בור [...]

וארנ [...]

םינקסע ומכ 'większość poetów [...] wyglądała [...] jak działacze' (37 רמוח ,ןפג) םייוציפה תא לבקל התע םיכסי םיבשותה בור 'większość mieszkańców zgodzi się teraz przyjąć odszkodowanie'

(172 םיחכונ ,ןמסורג)

ותרובח ינב רתי לש םנושלמ 'niż mowa reszty członków jego grupy' (17 תובנגתה ,זנק)

םימוד ויה ץראה ידוהי לש םבור 'większość krajowych Żydów była podobna' (201 ידוהי ,יקארע) – występuje z przyimkiem ןמ, w polskim przekładzie pojawia się raczej dopełniacz:

הצחמל םירצואנש תויהל םירוגהמ קלח םילולע 'część (ze) szczeniąt to mogą być pół-sznaucery' (131 ךלמיבא ,ריבד) וירבדל עירמ םיחכונהמ קלח 'część (z) obecnych krzyczy na jego słowa' (198 העברא ,ובנ)

Jak na to wskazują powyższe przykłady, w języku hebrajskim zewnętrzna składnia takiej grupy jest zgodna albo z pierwszym składnikiem dopełniacza (rzadziej), albo z drugim (częściej), w języku polskim zawsze z pierwszym.

• Jeśli rzeczownik partytywny 'część/większość/mniejszość/połowa' oznacza odpowiednią część grupy nazwanej zaimkiem osobowym mnogim, to w języku hebrajskim pojawia się zaimek dzierżawczy synte-tyczny. W polskim przekładzie częściej pojawia się przyimek z, rzadziej dopełniacz zaimka osobowego, tj. w 1. lub 2. osobie nie przymiotnik dzierżawczy nasz, wasz, lecz dopełniacz nas, was:

םיקתורמ םיארנ םבור 'większość z nich/większość ich/ich większość wydaje się przykuta' (392 הלכה ,עשוהי) םיתמה םוקמ סופתל ונשרדנ ונבור 'większość (z) nas została poproszona o zajęcie miejsca zmarłych' ( יריאמה ,

םינבלה

17 ), nie przymiotnik dzierżawczy 'nasza większość'.

ונאצי [...]

וב תוזחל ונבורו קחשמב ףתתשהל ונטועימ 'wyszliśmy [...] mniejszość z nas, aby uczestniczyć w grze, większość (z) nas, aby na nią patrzeć' (76 תובנגתה ,זנק)

עימ ו

ומנמינ םט 'mniejszość z nich/mniejszość ich drzemała' (71 תע ,ראב) ודמע םרתי 'reszta z nich stała/reszta ich stała' (16 ימיב ,יקסנקליו)

רוזאב וררוגתה םקלח 'część z nich zamieszkiwała okolicę' (38 ישנא ,רזע ןב) אשיי םתצק

םידדוב ור 'niektórzy z nich pozostaną samotni' (58 אוה ,רימש) ורטפנ םתיצחמ 'połowa z nich umarła' (131 ברח ,ףסוי רב)

תקנוז םינומירבו םיבורב ונתיצחמ 'połowa (z) nas z karabinami i granatami rzuca się do przodu' (241 ימי ,רהזי), nie przymiotnik dzierżawczy 'nasza połowa'.

Zauważmy, że w przypadku dopełniacza ich szyk reszta ich wcale nie jest podniosły, w przeciwień-stwie do wyrażenia dom ich, a to dlatego, że wyrażeniu reszta ich w 1. lub 2. osobie odpowiada postpo-nowany dopełniacz: reszta nas, reszta was, nie zaś prepopostpo-nowany przymiotnik, jak w przypadku wyraże-nia ich dom – nasz dom, wasz dom.

Jak widać z przykładów, w języku hebrajskim grupa taka jako podmiot wymaga orzeczenia przeważ-nie zgodnego z zaimkiem dzierżawczym, a przeważ-nie z rzeczownikiem, w języku polskim orzeczeprzeważ-nie jest zaw-sze zgodne z rzeczownikiem, nie zaś z zaimkiem. Jeśli w języku hebrajskim orzeczenie jest zgodne z rzeczownikiem, to grupa może oznaczać nie 'co drugi element', lecz 'połówki każdego z elementów':

הקלוס םתיצחמ 'ich połówki [= zdjęć] zostały odcięte' (126 םילבח ,ראב), nie 'połowa z nich'.

Pytanie o zaimek osobowy będący podmiotem zdania םיקתורמ םיארנ םבור brzmiałoby w języku polskim Kogo większość wydaje się przykuta?, nie Czyja większość wydaje się przykuta?, zatem także w pytaniu pojawia się dopełniacz, a nie przymiotnik dzierżawczy (pytajny).

W języku hebrajskim w stylu neutralnym zamiast zaimka dzierżawczego możliwe jest wyrażenie z przyimkiem ןמ, i jeśli grupa taka jest podmiotem, to orzeczenie jest przeważnie mnogie, choć możliwe jest orzeczenie pojedyncze. W razie tłumaczenia na rzeczownik część orzeczenie w zdaniu polskim jest zawsze zgodne z tym właśnie rzeczownikiem:

ירלוטב ורקיב םכמ קלח 'część (z) was odwiedziła Tuileries' (111 יסוס ,יעור) ותמ םהמ קלח 'część z nich poległa' (87 תסרוכ ,ןפג)

טיבמ ונתיאמ קלח 'część (z) nas patrzy' (15 רשקב ,ןפג)

Określenie rzeczownika partytywnego dopełniaczem przyimkowym lub zaimkiem analitycznym mno-gim jest możliwe, ale wtedy wyrażenie ma inne, nieidiomatyczne znaczenie, tj. rzeczownik partytywny nie nazywa części grupy wyrażonej rzeczownikiem w dopełniaczu lub zaimkiem dzierżawczym, lecz oznacza część czegoś innego, przynależącą do posiadacza wyrażonego dopełniaczem lub zaimkiem dzierżawczym. Składnię zgody wyznacza wtedy w języku hebrajskim rzeczownik partytywny, a nie okre-ślający go dopełniacz, i w polskim przekładzie pojawia się przymiotnik dzierżawczy, a nie zaimek oso-bowy w dopełniaczu. W języku hebrajskim niemożliwa jest parafraza z przyimkiem ןמ, w języku polskim niemożliwy jest przyimek z. W polskim przekładzie zaimka 1. lub 2. osoby pojawia się przymiotnik dzierżawczy, ze względu na nieidiomatyczność wyrażenia hebrajskiego:

הניש לע ונלש תצקה תא זבזבנ אלש 'abyśmy nie marnowali tej naszej odrobiny na sen' (441 ימי ,רהזי), tj. 'odro-biny czasu, którą dysponujemy'.

םיסיקרנה לש קלחה תא 'część [działki porośniętą] narcyzami' ( םילוגיעב םירבש48 ) ונלש קלחה עיגמ הפ

,

תוחילשב ונדיקפת ונל הכחמ הפ 'tu zbliża się nasz udział/nasza część, tu czeka na nas nasza rola w misji' (385 ידלי ,ךילביל) – nie 'część nas/część z nas'.

קמטצמו ךלוה ונלש בורה 'nasza większość się kurczy' (68 תפיכ ,ןלוג) – tj. 'należąca do nas większość parla-mentarna', dlatego niemożliwy przekład 'większość (z) nas się kurczy', a w języku hebrajskim niemoż-liwe mnogie orzeczenie.

b. Rzeczownik o znaczeniu partytywnym określony przez zaimek dzierżawczy pojedynczy

• Jeśli rzeczownik partytywny 'część/połowa' oznacza odpowiednią część całości nazwanej rzeczow-nikiem pojedynczym, to w języku hebrajskim rzeczownik oznaczający całość:

– jest w dopełniaczu (morfologicznym, zaimkowo-przyimkowym, przyimkowym) i jeśli grupa jest podmiotem, to orzeczenie może być zgodne z pierwszym bądź drugim składnikiem dopełniacza. Dopeł-niacz jest preferowany, jeśli rzeczownik partytywny jest semantycznie (i gramatycznie) określony.

W polskim przekładzie także pojawia się dopełniacz, a orzeczenie jest zawsze zgodne z pierwszym składnikiem:

שיבכה תפשל ךומסה הבשומה קלח 'część wsi, położona blisko szosy' (77 תשרפ ,זר) הנחמה לש הז קלח 'ta część bazy' (79 תובנגתה ,זנק)

האובנה לש ןושארה הקלח [...]

האלמתנ 'pierwsza część proroctwa spełniła się' (147 םילבח ,ראב) התנבנ ביבא־לת לש הבור 'większa część Tel Awiwu została zbudowana' (37 לארשי ,דגמ)

תונוכמב השעיי הדובעה לש לודגה הקלחו 'większa część pracy zostanie wykonana przez maszyny' (68 ישנא ,רזע ןב) – jest składnikiem wyrażenia z przyimkiem ןמ lub ב- , i jeśli grupa jest podmiotem, to orzeczenie jest zgodne z rzeczownikiem partytywnym. Wyrażenie przyimkowe jest preferowane w języku hebrajskim, jeśli rzeczownik partytywny jest semantycznie (i gramatycznie) nieokreślony. W polskim przekładzie dopełniacz:

וב דגוב ושפנמ קלח 'część jego duszy zdradza go' (377 ןבא ,םחש) תיאשמב קלח לכ לע 'na każdej części ciężarówki' (134 ןמזה ,ןמסורג)

• Jeśli rzeczownik partytywny oznacza część 'całości' wyrażonej zaimkiem osobowym pojedynczym, to w języku hebrajskim zaimek oznaczający całość:

– pojawia się w formie zaimka dzierżawczego analitycznego (rzadziej) lub syntetycznego (częściej).

W polskim przekładzie zaimka 1. lub 2. osoby raczej dopełniacz zaimka osobowego niż przymiotnik dzierżawczy. Również w przypadku odniesienia zaimka do podmiotu pojawia się raczej dopełniacz siebie niż przymiotnik swój:

ולש לודג קלח רכוז ינא 'pamiętam dużą jego część' (81 העברא ,ובנ) ןשיה יקלח תא 'śpiącą część mnie' (456 תובנגתה ,זנק)

ילש תיצחמה היהת תאז 'to będzie połowa mnie' (153 ךלש ,רמע), chyba nie 'moja połowa', bo to by znaczyło 'połowa czegoś należąca do mnie'.

ךכותמ תררועתמ ךלש היינשה תיצחמה 'druga połowa ciebie budzi się w tobie' (55 הבהא ,ןוזנרב) הל ותיצחמ תא ןתנ 'dał jej jego [= owocu] połowę' (88 םילוגה ,ןוראב)

תחא יתיצחמ םיחלגמו תחא יתיצחמ םינבסמ םה [...]

תא חלגלו תרחאה יתיצחמ תא ימצעב ןבסלו םוקל אלא ידיב הרירב ןיא

תרחאה יתיצחמ 'namydlają jedną połowę mnie i golą jedną połowę mnie [...] nie mam wyboru, tylko wstać i samemu namydlić drugą połowę siebie i ogolić drugą połowę siebie' (40 ןושלב ,ןדס)

הלופכה ךתומד תא תיאר [...]

תחאה ךתיצחמ תא האלממש 'widziałaś swą dwoistą postać [...] która wypełnia jedną połowę ciebie' (38 ןיב ,ףרוצ), chyba rzadziej 'jedną twoją połowę'.

הצור ונניא ייצחו התיבה עוסנל הצור ייצח 'połowa mnie chce jechać do domu, a [druga] połowa nie chce' (41 תוריק ,םחש) ךלוכ אלו ךתיצחמ קר ןיבה אוה 'on rozumiał tylko połowę ciebie a nie całego ciebie' (72 תורפסה ,רסונג)

Przymiotnik dzierżawczy pojawia się w polskim frazeologizmie twoja druga połówka 'twój małżonek', ale zdania podane powyżej mówią o części osoby, a nie o małżonku, dlatego raczej połowa ciebie niż twoja połowa.

Jeśli zaimek dzierżawczy wyraża posiadacza części czegoś, to w języku hebrajskim zaimek dzierżaw-czy częściej ma formę analityczną, i w polskim przekładzie w 1. lub 2. osobie pojawia się przymiotnik dzierżawczy, a nie dopełniacz, ze względu na nieidiomatyczność wyrażenia hebrajskiego:

תיצחמה תא ינממ הנקת אל התא םא

ילש 'jeśli nie kupisz ode mnie mojej połowy [nieruchomości]' (91 המ ,דיפל) ךלש קלחה תא םג לבקת 'otrzymasz także swoją część [zysku]' (117 בוחר ,ןייטשקא)

ולש קלחב םיהולא השעי המ

? 'co Bóg zrobi ze swoją częścią [zysku]?' (130 בוחר ,ןייטשקא) ה תא קר םיצור םה

ךלש קלח 'oni chcą tylko twojej części [firmy]' (206 ןחבמ ,ןרוג) םיחוורב ךקלח תא ונילא ריבעי 'przekaże nam twoją część zysków' (180 הירוטקיו ,לאכימ)

ונא [...]

םישפחמ –

התיצחמב ינאו יתיצחמב איה 'szukamy – ona na mojej połowie [pola], ja na jej połowie' (86 וקית, סרמ) – pojawia się z przyimkami ב- (rzadziej) lub ןמ (częściej) i w zasadzie jest to regułą w przypadku rze-czownika קלח 'część', który określony przez zaimek dzierżawczy najczęściej oznacza 'część czegoś nale-żącą do kogoś' (por. przykłady wyżej). W polskim przekładzie zaimka 1. lub 2. osoby pojawia się dopeł-niacz, nie przymiotnik dzierżawczy, ani też nie przyimek z:

םוהיזה [...]

ךב קלח לכ לא תורורג חלוש 'zakażenie [...] rozprzestrzenia się na każdą część ciebie' (126 תיבה ,בקעי), nie 'na każdą twoją część'.

יכותבש בוטה קלחה 'lepsza część mnie' (267 בוחר ,ןייטשקא)

ינממ קלח גורהל םיכלוה 'zamierzają zabić część mnie' (173 בוחר ,ןייטשקא) תמ ינממ קלח 'część mnie umarła' (57 םוקילא ,זומת), nie 'moja część'.

המש ראשנ ינממ קלח 'część mnie została tam' (97 בוחר ,ןייטשקא)