Specjalni sprawozdawcy

W okresie od kwietnia 1994 do grudnia 2004 r., AKmPCz ustanowiła sześciu spe-cjalnych sprawozdawców, spośród których pięciu było aktywnych we wrześniu 2016 r.: (a) ds. więzień, warunków pozbawienia wolności oraz utrzymania po-rządku w Afryce¹⁸⁰; (b) ds. praw kobiet¹⁸¹; (c) ds. obrońców praw człowieka¹⁸²; (d)  ds. uchodźców, azylantów, osób migrujących oraz uchodźców wewnętrz-nych¹⁸³; (e) ds. wolności wypowiedzi oraz dostępu do informacji¹⁸⁴. Najstarszy w ogóle mechanizm specjalny, związany z ustanowieniem specjalnego sprawoz-dawcy ds. pozasądowych, zbiorowych lub arbitralnych egzekucji¹⁸⁵, znajduje się w stanie zawieszenia, odkąd pierwszy specjalny sprawozdawca zrezygnował z tej funkcji w 2001 r., a Komisja nie powołała jego następcy¹⁸⁶.

Pojawienie się w  praktyce AKmPCz formuły specjalnych sprawozdawców (a tym samym także mechanizmów specjalnych), było w równej mierze pochod-ną szczególnych okoliczności geopolitycznych, występujących wiospochod-ną 1994 r., jak

180 Specjalnego sprawozdawcę powołano w październiku 1996 r. podczas 20. sesji zwyczajnej, AKmPCz, 10^th Activity Report, pkt 19. Funkcję tę sprawowało pięciu komisarzy: E.V.O. Dan-kwa (1996–2000), V.M. Chirwa (2000–2005), M. Malila (2005–2009), C.D. Atoki (2009–2011) oraz S.K. Kaggwa (od 2011 r.).

181 Specjalnego sprawozdawcę powołano w kwietniu 1998 r. w czasie 23. sesji zwyczajnej, AKmPCz, 11^th Activity Report, pkt 33. Funkcję tę sprawowało czterech komisarzy: J. Ondziel--Gnelenga (1998–2001), A. Melo (2001–2007), S. Maiga (2007–2015) oraz L. Asuagbor (od 2015 r.).

182 Specjalnego sprawozdawcę powołano w listopadzie 2003 r. w czasie 34. sesji zwyczajej, AKmPCz, 17^th Activity Report, pkt 34. Funkcję tę sprawowało pięciu komisarzy: J. Johm (2003–2005), R. Alapini-Gansou (2005–2009), M.B. Khalfallah (2009–2010), L. Asuagbor (2010–2011) oraz R. Alapini-Gansou (od 2011 r.).

183 Specjalnego sprawozdawcę powołano w listopadzie 2003 r. w czasie 34. sesji zwyczajej, AKmPCz, 17^th Activity Report, pkt 34. Funkcję tę sprawowało czterech komisarzy: M.T.M. Ny-anduga (2003–2009), M. Fayek (2009–2011), Z.S. Kayitesi (2011) oraz M.S. Fadel (od 2011 r.).

184 Specjalnego sprawozdawcę powołano w grudniu 2004 r. w czasie 36. sesji zwyczajnej, AKmPCz, 18^th Activity Report, pkt 33. Funkcję tę sprawowało dwóch komisarzy: A.R. Chigo-vera (2004–2005) oraz F.P. Tlakula (od 2005 r.).

185 Supra, przyp. 66.

186 W czasie 30. sesji zwyczajnej (październik 2001 r.) temat wyboru nowego specjalnego spra-wozdawcy ds. pozasądowych, zbiorowych lub arbitralnych egzekucji stanowił przedmiot zamkniętego posiedzenia AKmPCz (15^th Activity Report, Annex 1), ale żadna decyzja w tej mierze nie została podjęta.

III. Funkcje w zakresie promocji praw człowieka 189 również inicjatywy Amnesty International, która w kwietniu 1988 r. uzyskała, jako jedna z trzech pierwszych organizacji pozarządowych, status obserwatora przy Komisji¹⁸⁷. W grudniu 1993 r., podczas 14. sesji zwyczajnej AKmPCz, Amnesty International zaproponowała powołanie specjalnego sprawozdawcy ds. egzekucji pozasądowych. Co prawda AKmPCz postanowiła odłożyć podjęcie decyzji w tej sprawie do kolejnej sesji zwyczajnej, ale jednocześnie poleciła senegalskiemu ko-misarzowi Y. Ndiaye, by nawiązał kontakt z B.W. Ndiaye (pochodzącym również z Senegalu specjalnym sprawozdawcą NZ ds. pozasądowych egzekucji) i uzyskał od niego podstawowe informacje nt. metod pracy. Po wykonaniu powierzonego mu zadania, sam Ndiaye podchodził sceptycznie do projektu Amnesty Interna-tional, zauważając, że jego realizacja prowadziłaby do nieuzasadnionego powiela-nia prac NZ oraz niepotrzebnych obciążeń finansowych po stronie Komisji. Inni członkowie tego organu dostrzegali jednak potrzebę poszerzenia jego instrumen-tarium, tym bardziej że napięta sytuacja w Rwandzie¹⁸⁸ wskazywała na koniecz-ność podjęcia zdecydowanych działań w przedmiocie egzekucji pozasądowych¹⁸⁹.

Wątpliwości, dotyczące podstawy prawnej powołania specjalnego sprawoz-dawcy sprawiły jednak, że AKmPCz działała w sposób niezwykle zachowawczy i mało transparentny, co z kolei wpłynęło negatywnie na funkcjonowanie pierw-szego mechanizmu specjalnego. Tak zatem decyzję o powołaniu specjalnego spra-wozdawcy ds. pozasądowych, zbiorowych lub arbitralnych egzekucji podjęto dys-kretnie, podczas zamkniętego posiedzenia w czasie 15. sesji zwyczajnej (kwiecień 1994 r.), przekazując jedynie zwięzłą informację o tym fakcie w treści komunikatu końcowego¹⁹⁰. Krąg kandydatów do objęcia stanowiska specjalnego sprawozdawcy ograniczono do grona komisarzy, co w oczach zewnętrznych obserwatorów nada-wało jego ustanowieniu wymiar czysto administracyjny. Prowadziło to z kolei do ograniczenia rozgłosu wokół ustanowienia mechanizmu specjalnego, a jednocze-śnie w drastyczny sposób zawężało możliwości wyboru osoby o odpowiednich kwalifikacjach. Nie można wykluczyć, że jedynymi przymiotami komisarza Ben Salema, które zadecydowały o wyborze, były zdolności językowe oraz wola zajęcia się problematyką egzekucji pozasądowych¹⁹¹. Wątpliwości Komisji, co do treści mandatu sprawozdawcy, sprawiły również, że zwięzły, pięciopunktowy

doku-187 Zob. <http://www.achpr.org/network/ngo/18/> [data dostępu: 20 marca 2017 r.].

188 Od 1989 r. AKmPCz zajmowała się zawiadomieniami, wskazującymi na przypadki fizycz-nej eksterminacji mniejszości etnicznych w Rwandzie. Orzeczenie w tej sprawie zapadło jednak dopiero w 1996 r., AKmPCz, orzeczenie z dnia 31 października 1996 r., w sprawie Organisation mondiale contre la torture, Association Internationale des juristes démocrates, Commission internationale des juristes, Union interafricaine des droits de l’Homme v. Rwan-da, zawiadomienia nr 27/89, 46/91, 49/91, 99/93.

189 J. Harrington, Special rapporteurs of the African Commission on Human and Peoples’Rights, AHRLJ, 2001, Vol. 1, s. 251–252.

190 AKmPCz, Final Communique, 15^th Ordinary Session of the African Commission on Human and Peoples’ Rights, 18–27 April 1994 Banjul, The Gambia, pkt 20.

191 J. Harrington, Special rapporteurs..., s. 253–254.

ment, określający zadania mechanizmu, przyjęto dopiero jesienią 1995 r., a zatem osiemnaście miesięcy po decyzji o ustanowieniu specjalnego sprawozdawcy¹⁹².

Brak odpowiedniego przygotowania merytorycznego i  wizji mechanizmu, w połączeniu z niedostatkiem środków finansowych na jego funkcjonowanie¹⁹³ oraz nieumiejętność pogodzenia funkcji specjalnego sprawozdawcy z własną dzia-łalnością zawodową sprawiły¹⁹⁴, że rezultaty misji Ben Salema trudno uznać za sa-tysfakcjonujące. Podczas kolejnych sesji Komisji nie był obecny¹⁹⁵ albo ograniczał się do składania ustnych raportów, w których zakreślał plan realizacji mandatu¹⁹⁶, wskazując głównie na problemy związane z  funkcjonowaniem mechanizmu¹⁹⁷. W wymiarze stricte merytorycznym ograniczył się do przedłożenia raportu nt.

sytuacji w Rwandzie oraz zwrócenia uwagi AKmPCz na budzące zaniepokojenie przypadki egzekucji sądowych w innych państwach afrykańskich¹⁹⁸.

Mimo że pierwszy specjalny sprawozdawca w ciągu siedmiu lat działalności nie osiągnął celów postawionych przed nim przez AKmPCz, w latach 1996–2004 powołano pięć kolejnych tego rodzaju mechanizmów. Efekty ich działalności oka-zały się na tyle istotne, że weszły one na stałe do promocyjnego instrumentarium Komisji. Można tym samym podjąć próbę zrekonstruowania kluczowych elemen-tów tej praktyki.

Rolę specjalnych sprawozdawców powierza się wyłącznie członkom AKmPCz, określając jednocześnie termin (najczęściej dwuletni) udzielonego im mandatu, który podlega przedłużeniu na kolejne okresy dwuletnie. Inaczej niż w przypadku samej Komisji, nie funkcjonują oni w trybie sesyjnym, istotną część swoich aktywności po-dejmując między sesjami AKmPCz. Poza niefortunnym przypadkiem specjalnego sprawozdawcy ds. pozasądowych, zbiorowych lub arbitralnych egzekucji, są to zatem mechanizmy funkcjonujące permanentnie. Podkreślenia wymaga zarazem, że w nie-których przypadkach ustanowienie specjalnych sprawozdawców stanowiło reakcję AKmPCz na postulaty organizacji pozarządowych, co uczyniło ten mechanizm wi-docznym symptomem interakcji między Komisją a społeczeństwem obywatelskim¹⁹⁹.

192 AKmPCz, 9^th Activity Report, pkt 17.

193 W pierwszym okresie działania mechanizmu wydatki związane z działalności specjalnego sprawozdawcy były pokrywane z darowizn, przekazanych przez podmioty prywatne: 7000 USD na zakup komputera i drukarki, 9000 USD na funkcjonowanie sekretariatu specjalnego sprawozdawcy, AKmPCz, 10^th Activity Report, Annex VI, pkt IV.

194 Supra, cz. trzecia, II.4.

195 AKmPCz, 9^th Activity Report, pkt 17.

196 AKmPCz, 8^th Activity Report, pkt. 18–20; 10^th Activity Report, Annex VI.

197 AKmPCz, 12^th Activity Report, pkt 25; 13^th Activity Report, pkt 23.

198 AKmPCz, 12^th Activity Report, pkt 24; 13^th Activity Report, pkt 24.

199 Np. dwie organizacje pozarządowe: Penal Reform International oraz Women in Law and De-velopment in Africa są wymieniane w gronie akuszerów koncepcji utworzenia odpowiednio funkcji: specjalnego sprawozdawcy ds. więzień, warunków pozbawienia wolności oraz utrzymania porządku w Afryce oraz specjalnego sprawozdawcy ds. praw kobiet; zob.

AKmPCz, Final Communique, 17^th Ordinary Session of the African Commission on Human and

III. Funkcje w zakresie promocji praw człowieka 191 Ich mandaty są określane przez AKmPCz w  sposób ramowy, wykorzystujący w dużej mierze terminologię art. 45(1) Karty Afrykańskiej, wskazującego na kom-petencje Komisji w dziedzinie promocji praw człowieka. Aktywności specjalnych sprawozdawców obejmują zatem: (a) prowadzenie wizyt badawczych²⁰⁰ i promocyj-nych²⁰¹, organizowanych w poszczególnych państwach za zgodą ich władz²⁰², (b) przy-gotowywanie sprawozdań dla AKmPCz, przedstawiających aktywności specjalnych sprawozdawców w  okresie międzysesyjnym; (c) opracowywanie wytycznych²⁰³

Peoples’ Rights, 12–22 March 1995 Lome, Togo, pkt 22; F. Viljoen, The Special Rapporteur on Prisons and Conditions of Detention in Africa: Achievements and Possibilities, HRQ, 2005, Vol.

27, s. 125–171; J.I. Levitt, Black Women and International Law, CUP, 2015, s. 68.

200 Największą aktywność w tej mierze przejawia specjalny sprawozdawca ds. więzień, warun-ków pozbawienia wolności oraz utrzymania porządku w Afryce, który w latach 1997–2004 przygotował 15 sprawozdań podsumowujących wizyty poświęcone badaniu sytuacji w pla-cówkach odosobnienia, zob. <http://www.achpr.org/mechanisms/prisons-and-condi-tions-of-detention/> [data dostępu: 20 marca 2017 r.]. Dokumenty te mają formę technicz-nych raportów, w których przedstawiono kluczowe problemy sektorów penitencjartechnicz-nych, pomijając jednak odniesienia do zobowiązań państw na gruncie Karty Afrykańskiej. Identy-fikują one zagadnienia wymagające szczególnej uwagi ze strony państw oraz formułują pod ich adresem stosowne zalecenia.

201 Wizyty promocyjne poświęcone są zarówno gromadzeniu informacji tematycznych, jak również spotkaniom z przedstawicielami rządów, krajowych komisji praw człowieka oraz organizacji pozarządowych, zob. np. Activity Report of Commissioner J. Ondziel-Gnelenga, DOC/OS(XXIX)/217/5, s. 2.

202 Taka zgoda nie zawsze jest udzielana. Specjalny sprawozdawca ds. więzień, warunków po-zbawienia wolności oraz utrzymania porządku w Afryce dwukrotnie (tj. w marcu 2015 oraz w lutym 2016 r.) bezskutecznie zwracał się do władz RPA i Zambii z propozycją zorganizo-wania wizyt promocyjnych, zob. S.K. Kaggwa, Inter-Session Activity Report Presented at the 56^th Ordinary Session 21 April to 7 May 2015 Banjul, The Gambia, pkt 25; Inter-Session Activity Report Presented at the 58^th Ordinary Session 6–20 April 2016 Banjul, The Gambia, pkt 13.

203 W 2015 r. AKmPCz przyjęła Principles and Guidelines on Human and Peoples’ Rights while Countering Terrorism in Africa, których opracowanie uprzednio powierzono specjalnemu sprawozdawcy ds. obrońców praw człowieka, AKmPCz, ACHPR/Res.274(LV)2014, pkt 1;

tekst wytycznych, zob. <http://www.achpr.org/files/special-mechanisms/human-rights- -defenders/principles_and_guidelines_on_human_and_peoples_rights_while_counte-ring_terrorism_in_africa.pdf> [data dostępu: 20 marca 2017 r.]. W tym samym roku Komisja poleciła dwóm innym specjalnym sprawozdawcom: ds. obrońców praw człowieka oraz ds.

wolności wypowiedzi i dostępu do informacji, by nadzorowali prace nad przygotowaniem wytycznych, dotyczących odpowiednio: wolności stowarzyszeń w Afryce oraz dostępu do informacji i wyborów; AKmPCz, ACHPR/Res.319(LVII)2015, pkt 2; ACHPR/Res.307(EXT.

OS/ XVIII)2015, pkt 1. We wrześniu 2016 r. trwały prace nad obu dokumentami. Natomiast w czerwcu 2016 r., z inicjatywy specjalnego sprawozdawcy ds. więzień, warunków pozba-wienia wolności oraz utrzymania porządku w Afryce, opublikowane zostały tzw. Wytyczne z Luandy (Guidelines on the Conditions of Arrest, Police Custody and Pre-Trial Detention in Africa), <http://www.refworld.org/docid/5799fac04.html> [data dostępu: 20 marca 2017 r.].

Wytyczne przyjmowane są przez AKmPCz w ramach jej kompetencji związanych z interpre-tacją Karty Afrykańskiej. W odróżnieniu od sprawozdań podsumowujących wizyty specjal-nych sprawozdawców, dokumenty te nawiązują wyraźnie do poszczególspecjal-nych postanowień

i  projektów traktatów²⁰⁴, (d) przygotowywanie opracowań studyjnych²⁰⁵, (e) udział w seminariach oraz panelach dyskusyjnych²⁰⁶, a także (f) nagłaśnianie budzących zaniepokojenie przypadków, w których mogło dojść do naruszenia praw człowieka²⁰⁷.

Działalność specjalnych sprawozdawców bez wątpienia pozwoliła Komisji przełamać jej statutowy, sesyjny model funkcjonowania, gwarantując perma-nentną aktywność organu w dziedzinach zakreślonych brzmieniem stosownych mandatów. Formułowanie mandatów tematycznych stanowiło z kolei istotny krok w kierunku uszczegółowienia i pogłębienia wysiłków Komisji na rzecz promocji praw człowieka. Aktywności promocyjne specjalnych sprawozdawców sprawiły jednocześnie, że w oczach opinii publicznej Komisja przestała jawić się jako od-izolowany, biurokratyczny twór zamknięty w bandżulskiej „wieży z kości słonio-wej”. Stała się natomiast wyraźnym znakiem obecności w przestrzeni afrykańskiej organu międzynarodowego, aktywnie monitorującego stan respektowania przez państwa zobowiązań wynikających z Karty²⁰⁸. Z drugiej jednak strony

funkcjono-Karty i, w założeniu, mają stanowić pomoc dla państw w procesie realizacji zobowiązań wynikających z tego traktatu; zob. specjalny sprawozdawca ds. więzień, warunków pozba-wienia wolności oraz utrzymania porządku w Afryce, Guidelines on the Conditions of Arrest, Police Custody and Pre-Trial Detention in Africa, s. 4. Podobną funkcję pełnią również ko-mentarze do poszczególnych przepisów Karty Afrykańskiej, na ich temat, zob. infra, cz. trze-cia, V.

204 Specjalny sprawozdawca ds. praw kobiet brał aktywny udział w przygotowywaniu wcze-snych projektów Protokołu o prawach kobiet w Afryce, zob. M. Evans, R. Murray (eds.), The African Charter on Human and Peoples’ Rights..., s. 445. Podczas 55. sesji zwyczajnej, AKmPCz powierzyła specjalnemu sprawozdawcy ds. uchodźców, azylantów, osób migru-jących oraz uchodźców wewnętrznych zadanie przygotowania projektu Protokołu do Karty Afrykańskiej o prawie do obywatelstwa w Afryce, ACHPR/Res.277(LV)2014.

205 Podczas 53. sesji zwyczajnej AKmPCz wyznaczyła specjalnego sprawozdawcę ds. uchodź-ców, azylantów, osób migrujących oraz uchodźców wewnętrznych jako osobę odpowie-dzialną za przygotowanie studium nt. problemu „obywatelstwo w Afryce”; zob. ACHPR/

Res.234(LIII)2013. Dokument zatytułowany The Right to Nationality in Africa został przyjęty przez AKmPCz podczas 55. sesji zwyczajnej, AKmPCz, 36^th Activity Report, pkt 14.

206 Np. podczas 58. sesji zwyczajnej Komisji, specjalny sprawozdawca ds. praw kobiet zorga-nizował trzy panele dyskusyjne: nt. kampanii w przedmiocie dekryminalizacji aborcji; wy-tycznych dotyczących sprawozdań na gruncie Protokołu o prawach kobiet w Afryce; a także praw seksualnych i reprodukcyjnych, specjalny sprawozdawca ds. praw kobiet, L. Asuag-bor, Inter-Session Activity Report (November 2015 – April 2016), pkt 23.

207 Środkami najczęściej w tym celu wykorzystywanymi są komunikaty prasowe oraz apele kierowane bezpośrednio do zainteresowanych państw (letters of appeal), zob. np. apel z dnia 20 lipca 2015 r., skierowany do prezydenta Gambii przez specjalnego sprawozdawcę ds. wolności wypowiedzi oraz dostępu do informacji, dotyczący bezpieczeństwa osobiste-go pracowników lokalnej rozgłośni radiowej w wiosce Sinchu Alhagie, AKmPCz, Activity Re-port, pkt 36.

208 Odpowiedź na pytanie, na ile działania specjalnych sprawozdawców stanowią podstawę do podjęcia rzeczowego dialogu między Komisją a poszczególnymi państwami, wykracza

III. Funkcje w zakresie promocji praw człowieka 193 wanie mechanizmu w praktyce ukazało szereg jego ograniczeń, spośród których najistotniejsze, współzależne znaczenie wydają się mieć trzy, związane z osobą specjalnego sprawozdawcy, jego mandatem oraz finansowaniem mechanizmu.

Po pierwsze zatem, komisarze działający w  charakterze specjalnych sprawoz-dawców obciążeni zostają dodatkowymi obowiązkami, które łączą z członkostwem w  AKmPCz oraz własną, pozakomisyjną aktywnością zawodową. O  ile można było oczekiwać od komisarzy skrupulatnego realizowania okazjonalnie stawianych przed nimi zadań w ramach systemu sesyjnego, o tyle wymagające znacznego, sta-łego nakładu pracy działania specjalnych sprawozdawców stanowią poważniejsze wyzwania. Okoliczność ta wpływa z kolei na zawężenie kręgu członków AKmPCz, którzy gotowi są podjąć starania, by im podołać, co z kolei ogranicza pole manewru, gdy idzie o wybór odpowiednio wykwalifikowanego kandydata.

Po wtóre, zadania stawiane przez AKmPCz przed specjalnymi sprawozdaw-cami są nierzadko zakreślane zbyt szeroko i zbyt ogólnie. Na specjalnych spra-wozdawcach spoczywają zatem np. obowiązki w zakresie analizowania praktyki państw-stron, podnoszenia ogólnej świadomości w danej dziedzinie czy współ-pracy z poszczególnymi rządami dla zagwarantowania tematycznej implementa-cji Karty Afrykańskiej. Jakkolwiek aktywności te są merytorycznie uzasadnione, to jednak ich właściwa realizacja wykracza poza możliwości pojedynczych człon-ków Komisji, działających w niepełnym wymiarze czasu pracy i pozbawionych za-plecza administracyjnego. Co więcej, komisarz J. Ondziel-Gnelenga przyznała, że:

kiedy ktoś zwraca się do mnie jako specjalnego sprawozdawcy [ds. praw kobiet – MJW], zachowuję dużą ostrożność, ponieważ nie wiem, czy zawiadomienie w tej sprawie nie wpłynie do Komisji i jaką rolę będę w niej ewentualnie odgrywać²⁰⁹.

Po trzecie wreszcie, sprawna organizacja mechanizmu nie jest możliwa bez stałego, istotnego wsparcia finansowego ze strony AKmPCz. Przedstawione już wcześniej problemy budżetowe organu²¹⁰ sprawiły natomiast, że specjalni

spra-poza ramy niniejszego opracowania. Należy jednak zauważyć symptomy ignorowania in-terwencji specjalnych sprawozdawców (przejawiające się np. brakiem odpowiedzi na ape-le lub zdawkowymi zapewnieniami o zgodności z prawem kwestionowanych praktyk) oraz próby tworzenia przez władze nieprawdziwego obrazu rzeczywistości podczas przeprowa-dzanych wizyt. Kuriozalny przykład tej ostatniej postawy można odnaleźć w sprawozdaniu specjalnego sprawozdawcy ds. więzień, warunków pozbawienia wolności oraz utrzymania porządku w Afryce, zilustrowanym stosowną fotografią celi w jednym z południowoafry-kańskich zakładów karnych i podpisem: „The Special Rapporteur admires the way inmates at the Drakenstein Medium B Prison arrange their beds every morning before inspection”, V.M. Chirwa, Report of the Special Rapporteur on Prisons and Conditions of Detention in Afri-ca Mission to the Republic of South AfriAfri-ca, 14–30 June 2004, s. 19.

209 R. Murray, Transcripts of 27^th Session, s. 48, cyt. za: M. Evans, R. Murray (eds.), The African Charter on Human and Peoples’ Rights..., s. 303.

210 Supra, cz. trzecia, II.3.

wozdawcy obok wykonywania zadań mieszczących się w ramach udzielonego im mandatu, są zmuszeni do poszukiwania finansowego wsparcia ze strony prywat-nych darczyńców²¹¹.

Sama Komisja dostrzegała, że formuła specjalnych sprawozdawców „nie była szczególnie udana”²¹² w kontekście podejmowanych przez nią działań tematycz-nych. Na przełomie lat 2003–2004 wyraźnie sygnalizowała zatem potrzebę zmia-ny tej formuły, rozpoczynając jednocześnie moratorium na jej stosowanie. Co prawda nie odwołano mandatu istniejących pięciu specjalnych sprawozdawców, ale od tego czasu do prowadzenia tematycznych aktywności promocyjnych usta-nawiano wyłącznie Komitety i Grupy robocze.