Stosunek innych sądów międzynarodowych do orzecznictwa MTS

Żadna norma prawa międzynarodowego nie nakazuje uwzględnia-nia orzecznictwa MTS w toku sądowego lub quasi-sądowego stosowauwzględnia-nia

pra-106 Opinia doradcza MTS z 9.06.2004 r. – Legal consequences of the construction of a wall in

the occupied Palestinian territory.

107 Por. § 109 opinii: The Court would observe that, while the jurisdiction of States is primarily

territorial, it may sometimes be exercised outside the national territory. […] The constant practice of the Human Rights Committee is consistent with this. Thus, the Committee has found the Covenant applicable where the State exercises its jurisdiction on foreign territory. It has ruled on the legality of acts by Uruguay in cases of arrests carried out by Uruguayan agents in Brazil or Argentina (case No. 52/79, López Burgos v. Uruguay; case No. 56/79, Lilian Celiberti de Casariego v. Uruguay). It decided to the same effect in the case of the confiscation of a passport by a Uruguayan consulate in Germany (case No. 106/81, Montero v. Uruguay).

108 Trybunał wyraźnie zgodził się z opinią Komitetu: As the Human Rights Committee put it,

they «must conform to the principle of proportionality» and «must be the least intrusive instrument amongst those which might achieve the desired result» (General Comment No. 27, § 14) – por.

Rozdział II. Orzecznictwo Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości... 81 wa przez inne organy międzynarodowe. Z drugiej strony, żadna norma nie zakazuje wykorzystywania reguł ogólnych zawartych w orzeczeniach MTS czy też bezpośredniego ich powoływania. A zatem wpływ orzecznictwa MTS na praktykę orzeczniczą pozostałych sądów międzynarodowych i organów quasi-sądowych nie jest określony normatywnie i zależy od indywidualnego podej-ścia organu posiadającego kompetencje orzecznicze.

W dalszej części niniejszego rozdziału analizuję wpływ orzecznictwa MTS na wyroki międzynarodowych trybunałów karnych (ds. byłej Jugosławii i Rwandy), a w dalszej części pracy – wpływ tego orzecznictwa na wyroki trybunałów międzynarodowych w regionalnych systemach ochrony praw czło-wieka. Dlatego ograniczę w tym miejscu rozważania na temat oddziaływania orzecznictwa MTS do dwóch innych sądów międzynarodowych – Międzyna-rodowego Trybunału Prawa Morza oraz Amerykańsko-Irańskiego Trybunału ds. Roszczeń.

Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza (MTPM)109 w ciągu pierwszej dekady swojego funkcjonowania (1996–2006) wydał wyroki w 13 sprawach, a do roku 2008 – dwa następne110. Pomimo skromnych doświadczeń orzecz-niczych, MTPM od początku swojej działalności wykazywał otwartość na orzecznictwo MTS – już w pierwszej sprawie zawisłej przed MTPM (The

M/V „Saiga” Case)111, Trybunał ten powołał się na wyrok MTS w sprawie

Gabcikovo-Nagymaros112, posługując się jego autorytetem przy rozstrzyganiu

o stanie konieczności jako przesłance wyłączającej odpowiedzialność prawnomię-dzynarodową113. Notabene w tym samym wyroku MTPM odwołał się do wyroku STSM ws. fabryki chorzowskiej, rozstrzygając kwestie odszkodowawcze114.

Kolejne wyroki MTPM także nie pozostały obojętne na orzecznictwo MTS, włączając także orzeczenia STSM – np. w sprawie Southern Bluefin Tuna

109 Por. na temat MTPM: J. Symonides, Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza, „Prawo Morskie”, 2002 t. XVII, s. 151 i n.

110 Por. listę spraw na stronie «http://www.itlos.org/cgi-bin/cases/list_of_cases.pl?langu-age=en». Pierwsze trzy przykłady odwołań MTPM do orzeczeń MTS zostały uwzględnione w zestawieniu N. Millera, op. cit., s. 524.

111 The M/V “Saiga” (No. 2) Case (Saint Vincent and the Grenadines v. Guinea), wyrok

z 1.07.1999 r.

112 Gabcikovo-Nagymaros Project (Hungary v. Slovakia), I.C.J. Reports 1997, wyrok MTS

z 25.09.1997 r.

113 Por. § 133 wyroku ws. M/V „Saiga” odwołujący się do § 51–52 wyroku ws.

Gabèíkovo--Nagymaros. MTPM uznał, że przesłanki pozwalające powołać się stronie na stan konieczności

należy określić zgodnie z projektem Artykułów o Odpowiedzialności Państwa Komisji Prawa Międzynarodowego (art. 33 § 1), wzorując się w tym względzie na stanowisku MTS.

114 Por. § 170 wyroku ws. M/V „Saiga”.

^

MTPM powołał upowszechnioną w orzecznictwie STSM i MTS definicję sporu międzynarodowego, podkreślając przy tym, że definicja ta odzwierciedla po-gląd MTPM115. Z kolei w wyroku w sprawie Grand Prince MTPM przypomniał o potrzebie i kompetencji trybunału międzynarodowego do badania swojej właściwości ex proprio motu, co korespondowało ze stanowiskiem MTS wyra-żonym w sprawie odwołania dotyczącego jurysdykcji Rady ICAO116. Ostatni przykład dotyczy zarządzenia o środkach tymczasowych, jakie MTPM wydał w sprawie cieśnin Johor – w tym przypadku MTPM posłużył się orzeczeniami MTS dla wskazania, że nie istnieje ogólna norma prawa międzynarodowego, która wykluczałaby skierowanie sporu do sądu międzynarodowego przed wyczerpaniem negocjacji dyplomatycznych117.

We wszystkich czterech przytoczonych powyżej przypadkach wykorzy-stywania wyroków STSM i MTS w orzeczeniach MTPM autorytet decyzji tych pierwszych nie był kwestionowany, wręcz przeciwnie – MTPM uznawał ratio-nes decidendi zawarte w tych decyzjach za istotny punkt odniesienia w roz-strzyganych sprawach. Płynie stąd wniosek o niekwestionowanym wpływie orzecznictwa STSM i MTS – jako precedensów perswazyjnych – na rozstrzy-gnięcia MTPM.

W zasadzie podobne konkluzje można poczynić odnośnie wpływu orzecz-nictwa STSM i MTS na wyroki Amerykańsko-Irańskiego Trybunału ds. Rosz-czeń. Trybunał ten jest nietypowym sądem międzynarodowym, gdyż został powołany w 1981 r. na mocy porozumień dwustronnych dla rozstrzygania roszczeń obywateli Iranu wobec USA oraz obywateli USA wobec Iranu, a tak-że niektórych sporów miedzy tymi dwoma państwami i ich instytucjami ban-kowymi, w związku z wydarzeniami zaistniałymi w czasie rewolucji irańskiej z 1979 r.118 De facto niektóre cechy Trybunału Amerykańsko-Irańskiego

upo-115 Wyrok MTPM w sprawie Southern Bluefin Tuna (New Zealand v. Japan; Australia v. Japan), case nos. 3 and 4, odwołuje się w § 44 do cytowanego już powyżej wyroku STSM ws. Mavrommatis Palestine Concessions z 4.09.1924 r. oraz wyroku MTS w sprawie South West

Africa (Ethiopia v. South Africa; Liberia v. South Africa), Preliminary Objections, z 21.12.1962 r.

116 Wyrok MTPM w sprawie Grand Prince (Belize v. France), case no. 8, z 20.04.2001 r. odwołuje się w § 78 do wyroku MTS ws. Appeal Relating to the Jurisdiction of the ICAO (India

v. Pakistan) z 18.08.1972 r.

117 Orzeczenie MTPM o środkach tymczasowych w sprawie Land Reclamation by Singapore

in and around the Straits of Johor (Malaysia v. Singapore), Provisional Measures z 8.10.2003 r.

odwołuje się w § 52 do wyroku MTS – Case concerning the Land and Maritime Boundary between

Cameroon and Nigeria (Cameroon v. Nigeria), Preliminary Objections z 11.06.1998 r.

118 Por. nt. tego Trybunału C.N. Brower, J. D. Brueschke, The Iran-United States Claims

Rozdział II. Orzecznictwo Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości... 83 dabniają go do sądu arbitrażowego, szczególnie jeśli przyjrzymy się metodzie ustanawiania sędziów tego trybunału119.

Według zestawienia dokonanego przez N. Millera, Amerykańsko-Irański Trybunał ds. Roszczeń powoływał się na wyroki STSM i MTS ponad 20 razy, a odwołania dotyczyły m.in. sprawy personelu dyplomatycznego i konsularnego

Narodów Zjednoczonych w Teheranie120, sprawy działań militarnych i

paramili-tarnych przeciwko i na terenie Nikaragui121 oraz sprawy fabryki chorzowskiej122.

Oczywiście zakres i sposób uwzględniania orzeczeń STSM i MTS przez Try-bunał Amerykańsko-Irański zależy od tego, czy dana sprawa na wokandzie tego ostatniego dotyka problematyki prawa międzynarodowego publicznego. Przykłady posługiwania się autorytetem orzeczeń STSM i MTS przez Trybunał Amerykańsko-Irański wskazują na fakt, iż także wyspecjalizowane sądy mię-dzynarodowe sięgają po zewnętrzne rationes decidendi, by wesprzeć powagę własnych rozstrzygnięć, a przede wszystkim prawidłowo zastosować normy prawa międzynarodowego publicznego.

4. Koncepcja precedensu w orzecznictwie