Bierni zawodowo na rynku pracy

Drugą grupą, której podejście do pracy przedstawimy, są osoby bierne zawodowo.

Te osoby nie szukają pracy, w związku z czym ich powrót na rynek pracy, nawet w sprzyjających okolicznościach, jest znacznie mniej prawdopodobny. Przedstawione do tej pory analizy pokazują, że osoby z tej grupy – w porównaniu do osób bezrobot-nych poszukujących zatrudnienia – mają nieco lepsze dochody, często otrzymują rentę, źle oceniają swoje zdrowie, częściej też mieszkają na wsi i częściej mają wykształcenie podstawowe. Znacznie rzadziej deklarują gotowość do dokształcania, co nie jest zaskakujące, skoro nie szukają pracy. Zapytaliśmy osoby z tej grupy, jakie są najważniejsze powody, z których nie szukają pracy. Poznanie tych powodów może pomóc określić, czy i w jaki sposób można skłonić ich do próby poszukiwania zatrud-nienia. Odpowiedzi przedstawione są na rysunku 1.22.

Obraz, jaki wyłania się z odpowiedzi, jest spójny z danymi przedstawionymi wcześniej. Zdecydowanie najczęściej wskazywaną barierą jest nieodpowiedni stan zdrowia, w tym niepełnosprawność. Należy zaznaczyć, że szczególnie wykonywanie cięższych prac fizycznych może przekraczać możliwości starszych pracowników, a w dużej części zawodów nie dochodzi z wiekiem do przechodzenia na pozycje, które są mniej obciążające dla sił. Poszukiwanie rozwiązań pozwalających pracować osobom, które z wiekiem gorzej znoszą wysiłek fizyczny, jest jedną z najważniejszych praktyk zarządzania wiekiem, jakie powinny być zastosowane w odpowiedzi na ten problem. W wielu branżach może to być trudne i wymagać przeorganizowania procesu pracy. Rozwiązaniem, które może przyczynić się do pokonania tej bariery od drugiej strony, jest dbałość o lepszą profilaktykę i ochronę zdrowia, co może doprowadzić do tego, że więcej osób będzie zachowywać pełne siły przynajmniej do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego.

Kolejnym często wskazywanym argumentem przeciwko podejmowaniu pracy jest obawa przed utratą świadczeń społecznych. Możliwość łączenia poszczególnych świadczeń z pracą zarobkową regulują odrębne przepisy. Popularność tej odpowiedzi wskazuje, że w części przypadków prawo do świadczeń sprzyja niechęci do powrotu na rynek pracy.

Rysunek 1.22. Dlaczego nie szuka Pan(i) pracy?

71%

45%

34%

25%

22%

19%

16%

15%

11%

8%

1%

Z powodu choroby, niesprawności Gdybym zaczął (zaczęła) pracować, stracił(a)bym prawo do świadczeń socjalnych (np. renty, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego)

Zajmuję się domem

Nie chcę pracować

Jestem przekonany(a), że nie znajdę odpowiedniej pracy Z innych powodów osobistych lub rodzinnych

Zajmuję się dziećmi, wnukami

Wyczerpałem(am) wszystkie znane mi możliwości znalezienia pracy (jestem zniechęcony(a)) Zajmuję się chorymi lub starszymi członkami gospodarstwa domowego/rodziny

Nie wiem, jak się do tego zabrać

Uczę się, uzupełniam kwalifikacje

Część osób biernych zawodowo twierdzi, że przed szukaniem pracy powstrzy-muje je obowiązek zajmowania się domem (34%), dziećmi lub wnukami (16%) bądź starszymi lub chorymi członkami gospodarstwa domowego (11%). Obowiązki, jakie wykonują te osoby, często umożliwiają innym członkom gospodarstwa domowego podjęcie pracy zawodowej, zwłaszcza jeśli niedostępne są inne formy opieki nad dziećmi czy nad chorymi (ze względu na to, że ich nie ma lub są zbyt kosztowne w stosunku do dochodów).

Można też wyróżnić grupę, która jest potencjalnie najbardziej podatna na działania ze strony lokalnych służb zatrudnienia – to osoby, które straciły nadzieję na znalezienie pracy (22%), wykorzystały wszystkie znane sobie sposoby (15%) lub nie wiedzą, jak się do tego zabrać (8%). Ta stosunkowo nieliczna grupa prawdopodobnie gotowa byłaby podjąć pracę, gdyby otrzymała pomoc i wskazówki pomagające jej poszukiwać.

Odpowiedzi dotyczące warunków, w jakich bierni zawodowo respondenci gotowi byliby podjąć pracę, są spójne z prezentowanymi wyżej. Po raz kolejny na pierwszy plan wysuwa się problem zdrowia i kondycji fizycznej. Zdaniem badanych nie mogą oni wykonywać pracy, jaka jest dostępna na rynku, ze względu na zły stan zdrowia.

Dla części respondentów wystarczającą zachętą byłoby dobre wynagrodzenie lub możliwość zachowania prawa do pobieranych obecnie świadczeń. Tę grupę osób biernych zawodowo można nazwać grupą „kalkulującą”, na której postawę prawdo-podobnie wpływa zmiana przepisów. Kolejny rodzaj warunków podjęcia pracy dotyczy dostępności elastycznych form zatrudnienia – możliwości pracy w domu, w niepełnym wymiarze godzin lub indywidualnego organizowania czasu pracy.

Prawdopodobnie tego typu potrzeby są szczególnie ważne dla osób pełniących obowiązki opiekuńcze wobec dzieci czy osób chorych, ale także dla osób ze słabszym zdrowiem. Inne odpowiedzi dotyczące szczególnych udogodnień nie były często wybierane.

Rysunek 1.23. Powiedział(a) Pan(i), że nie szuka pracy. Czy jednak pod pewnymi warunkami był(a)by Pan(i) skłonny(a) podjąć pracę? Pod jakimi warunkami

podjąłby(podjęłaby) Pan(i) pracę zawodową?

55%

31%

21%

21%

13%

9%

5%

5%

3%

1%

13%

29%

Gdybym mógł (mogła) wykonywać ją w moim stanie zdrowia Gdyby była dobrze płatna

Gdybym miał(a) możliwość wykonywania pracy w domu Gdybym miał(a) możliwość zachowania

prawa do otrzymywanych obecnie świadczeń społecznych Gdybym miał(a) możliwość podjęcia pracy

w niepełnym wymiarze Gdybym miał(a) możliwość elastycznego/

indywidualnego organizowania czasu pracy Gdybym miał(a) możliwość skorzystania z odpowiedniej opieki dla osób starszych lub chorych Gdybym miał(a) możliwość korzystania z dogodnych warunków pracy i dojazdu do pracy dla osób niepełnosprawnych Gdybym miał(a) możliwość skorzystania z odpowiedniej opieki dla dzieci, wnuków Gdybym miał(a) możliwość otrzymywania

większej pomocy ze strony innych członków rodziny Inne odpowiedzi

Nie chcę pracować zawodowo

Na koniec trzeba zaznaczyć, że aż 29% osób biernych zawodowo po prostu nie chce pracować. O ile osoby wskazujące na konkretne trudności i bariery odpowiednia polityka wobec rynku pracy może zachęcić do powrotu do pracy, o tyle przekonanie do tego osób z ostatniej grupy prawdopodobnie będzie bardzo trudne lub wręcz niemożliwe.

1.5. Zadowolenie z różnych aspektów życia i kondycja psychiczna