Kobiety nieco częściej niż mężczyźni zarówno same doświadczały dyskryminacji ze względu na wiek, znają osoby, które doświadczały podobnego traktowania, jak i słyszały o przypadkach gorszego traktowania pracowników po 45. roku życia. Fakt ten można interpretować jako kolejny dowód na większą wrażliwość kobiet na przypadki dyskryminacji w swoim otoczeniu. Być może także dla pracodawców ocena pracowników będących kobietami jest w większym stopniu uzależniona od ich wieku niż w przypadku pracowników będących mężczyznami. Ponad połowa mężczyzn słyszała o przypadkach dyskryminacji ze względu na wiek (61%), dwie piąte zna takie przypadki z autopsji, a 14% osobiście doświadczyło gorszego traktowania po przekro-czeniu 45. roku życia. W przypadku kobiet odsetki te wynoszą odpowiednio 69%, 46% i 18%.
Rysunek 4.22. Czy Pan(i) zetknął(ęła) się z przejawami gorszego traktowania osób po 45. roku życia na rynku pracy tylko ze względu na wiek?
14%
40%
61%
18%
46%
69%
Mężczyźni (N = 1098)
Kobiety (N = 939)
Sam(a) tego
doświadczyłem(am) Znam osoby, które tego doświadczyły
Słyszałem(am) o takich przypadkach Odpowiedzi twierdzące
O przypadkach gorszego traktowania pracowników z powodu ich wieku częściej słyszały osoby lepiej wykształcone – z wykształceniem średnim i wyższym, a także wyżej usytuowane w strukturze organizacyjnej firmy. Częściej niż przeciętnie o tego rodzaju sytuacjach słyszeli pracownicy mieszkający w Lublinie. W grupach społeczno-zawodowych o takich przypadkach najczęściej słyszeli przedstawiciele kadry kierowniczej i specjaliści z wyższym wykształceniem oraz osoby bezrobotne.
Częściej niż przeciętnie tego rodzaju problemy są znane osobom pracującym na własny rachunek, pracownikom administracyjno-biurowym, pracownikom usług oraz średniemu personelowi technicznemu. O sytuacji dyskryminowania starszych pracow-ników słyszało trzy czwarte osób po 45. roku życia, które aktualnie nie pracują i szukają pracy.
Tabela 4.10. Wiedza o dyskryminacji zawodowej ze względu na wiek
Tak Nie Czy zetknął się Pan z przejawami gorszego traktowania osób po 45. roku
życia na rynku pracy tylko ze względu na wiek – czy słyszał Pan o takich
przypadkach? w procentach
Ogółem 61 39
Wykształcenie
Podstawowe 59 41
Zasadnicze zawodowe 58 42
Średnie 63 37
Wyższe 73 27
Miejsce zamieszkania
Wieś 56 44
Miasto 60 40
Lublin 77 23
Grupy zawodowe
Kadra kierownicza i specjaliści z wyższym wykształceniem 76 24
Średni personel i technicy 67 33
Pracownicy administracyjno-biurowi 69 31
Pracownicy usług 68 32
Robotnicy wykwalifikowani 59 41
Robotnicy niewykwalifikowani 63 37
Rolnicy 53 47
Pracujący na własny rachunek 69 31
Renciści 53 47
Emeryci 65 35
Bezrobotni 71 29
Niepracujący 54 46
Status zawodowy
Wyższy szczebel zarządzania (kierownik kierowników) 67 33 Średni szczebel zarządzania (kierownik szeregowych pracowników) 66 34 Nie pełnił funkcji kierowniczych 59 41 Aktywność zawodowa
Pracujący 61 39
Niepracujący i szukający pracy 75 25 Niepracujący i nieszukający pracy 56 44
O bezpośrednim zetknięciu się z przypadkami gorszego traktowania pracow-ników tylko dlatego, że przekroczyli wiek 45 lat, najczęściej mówią osoby bezrobotne, czyli niepracujące, ale szukające pracy. Częściej zdarzają się one w Lublinie niż w innych miejscowościach. W grupach społeczno-zawodowych tego rodzaju przypadki są znane pracownikom administracyjno-biurowym, średniemu personelowi i technikom, a także pracownikom usług. Częściej niż przeciętnie z takimi sytuacjami zetknęli się również kierownicy wyższego szczebla zarządzania.
Tabela 4.11. Znajomość przypadków dyskryminacji zawodowej ze względu na wiek
Tak Nie Czy Pan zetknął się z przejawami gorszego traktowania osób po 45. roku
życia na rynku pracy tylko ze względu na wiek – czy zna Pan osoby,
które tego doświadczyły? w procentach
Ogółem 41 59
Wykształcenie
Podstawowe 41 59
Zasadnicze zawodowe 36 64
Średnie 46 54
Wyższe 42 58
Miejsce zamieszkania
Wieś 35 65
Miasto 41 59
Lublin 55 45
Grupy zawodowe
Kadra kierownicza i specjaliści z wyższym wykształceniem 46 54
Średni personel i technicy 55 45
Pracownicy administracyjno-biurowi 56 44
Pracownicy usług 52 48
Robotnicy wykwalifikowani 39 61
Robotnicy niewykwalifikowani 48 53
Rolnicy 30 70
Pracujący na własny rachunek 33 67
Renciści 34 66
Emeryci 45 55
Bezrobotni 59 41
Niepracujący 32 68
Status zawodowy
Wyższy szczebel zarządzania (kierownik kierowników) 50 50 Średni szczebel zarządzania (kierownik szeregowych pracowników) 41 59 Nie pełnił funkcji kierowniczych 40 60 Aktywność zawodowa
Pracujący 39 61
Niepracujący i szukający pracy 54 46 Niepracujący i nieszukający pracy 38 62
Ogólna orientacja co do istnienia tego rodzaju problemów, a nawet bezpośrednia znajomość przypadków dyskryminacji pracowników ze względu na wiek dają tylko ogólną wiedzę o zasięgu występowania tego zjawiska na Lubelszczyźnie. Na podsta-wie deklaracji badanych można popodsta-wiedzieć, że problematyka ta najlepiej jest znana samym zainteresowanym – czyli niepracującym szukającym pracy. Więcej wiedzą na ten temat osoby lepiej wykształcone, sprawujące funkcje kierownicze, a także hipotetyczni pracodawcy – osoby pracujące na własny rachunek. Jeśli chodzi o grupy społeczno-zawodowe, tego rodzaju przypadki są bardziej znane grupom mającym częściej do czynienia bezpośrednio z klientem – pracownikom usług bądź
administracyjno-biurowym, czyli w grupom, w których zaawansowany wiek może stanowić istotny problem przy zatrudnianiu. Sytuacje tego rodzaju częściej znane są mieszkańcom dużych miast – w naszym przypadku mieszkańcom Lublina.
Rysunek 4.23. Czy Pan zetknął się z przejawami gorszego traktowania osób po 45. roku życia na rynku pracy tylko ze względu na wiek?
Czy sam Pan tego doświadczył?
(N = 1098) Kadra kierownicza i specjaliści z wyższym
wykształceniem Średni personel i technicy Pracownicy administracyjno-biurowi Pracownicy usług Robotnicy wykwalifikowani Robotnicy niewykwalifikowani Rolnicy Pracujący na własny rachunek
Renciści Nie pełnił funkcji kierowniczych
Aktywność zawodowa Pracujący Niepracujący, szukający pracy Niepracujący, nieszukający pracy
Tak Nie
Jednakże o samej dyskryminacji mówią dopiero świadectwa osób, które tego rodzaju doświadczenia mają za sobą, czyli same bezpośrednio były obiektem dyskry-minacji z powodu zbyt zaawansowanego – zdaniem aktualnego lub potencjalnego pracodawcy – wieku. Kto zatem, jakie grupy pracowników będących mężczyznami po 45. roku życia były przedmiotem dyskryminacji na Lubelszczyźnie?
Ponad połowa osób niepracujących, które poszukują zatrudnienia (51%), miała do czynienia z sytuacją, w której w mniej lub bardziej otwarty sposób rezygnowano z ich oferty pracy z powodu zbyt zaawansowanego wieku. To najwyższy odsetek tego rodzaju deklaracji wśród mężczyzn. Często z dyskryminacją ze względu na wiek spotykali się także mężczyźni mający status bezrobotnych. Z dyskryminacją ze względu na wiek miał do czynienia więcej niż co piąty pracownik po 45. roku życia pracujący w sektorze usług, a także co piąty robotnik niewykwalifikowany w tym wieku. Częstość doświadczenia dyskryminacji jest wśród mężczyzn tym wyższa, im większa jest miejscowość, w której mieszkają – najrzadziej mamy z nią do czynienia na wsi, najczęściej w Lublinie. Co ciekawe, dyskryminacja tego rodzaju nie jest związana z poziomem wykształcenia i dotyka wszystkich mniej więcej po równo.
Najrzadziej z dyskryminacją ze względu na wiek spotkali się natomiast specja-liści z wyższym wykształceniem i kadra kierownicza, pracownicy administracyjno--biurowi, rolnicy oraz renciści. Relatywnie rzadziej miały z tym problemem do czynienia osoby aktywne zawodowo i wciąż pracujące.
Dalsze analizy wskazują, że brak w życiorysie zawodowym doświadczenia bezrobocia w największym stopniu decyduje o tym, że pracownik nic nie wie o tego rodzaju zjawisku. Natomiast im dłuższe doświadczenie bezrobocia, nawet u osób obecnie mających pracę, tym częstszy kontakt z dyskryminacją zawodową ze względu na wiek. Najlepiej znają jej przejawy mężczyźni pozostający obecnie bez pracy.
Rysunek 4.24. Czy Pan zetknął się z przejawami gorszego traktowania osób po 45. roku życia na rynku pracy tylko ze względu na wiek?
Czy sam Pan tego doświadczył?
(N = 1098)
7%
19%
25%
45%
92%
81%
75%
55%
Nie jestem i nigdy nie byłem bezrobotny Nie jestem bezrobotny, ale w przeszłości byłem
bezrobotny przez krótki czas - krócej niż rok
Tak Nie
Nie jestem bezrobotny, ale w przeszłości byłem bezrobotny przez dłuższy czas - rok i dłużej
Obecnie jestem bezrobotny
Z dyskryminacją ze względu na wiek relatywnie częściej mają do czynienia pracownicy firm o mieszanym typie własności – z udziałem właścicieli prywatnych oraz państwa. Podobnie często przejawy tego rodzaju dyskryminacji spotkali na
swojej drodze zawodowej pracownicy firm prywatnych i instytucji lub urzędów państwowych, samorządowych lub publicznych. Najrzadziej z dyskryminacją wieko-wą mają do czynienia pracujący w prywatnych gospodarstwach rolnych.
Rysunek 4.25. Czy Pan zetknął się z przejawami gorszego traktowania osób po 45. roku życia na rynku pracy tylko ze względu na wiek?
Czy sam Pan tego doświadczył?
(N = 1098)
15%
18%
16%
8%
85%
82%
84%
92%
w instytucji, urzędzie lub zakładzie całkowicie państwowym, samorządowym lub publicznym
w spółce z udziałem właścicieli prywatnych (polskich lub zagranicznych) i państwa
Tak Nie
w zakładzie (spółce) całkowicie prywatnym poza rolnictwem w prywatnym gospodarstwie rolnym Miejsce pracy:
Dyskryminacja ze względu na wiek jest relatywnie najczęstszym zjawiskiem w małych, choć nie najmniejszych firmach. Pracownicy firm zatrudniających od 10 do 49 osób najczęściej osobiście spotkali się z symptomami tego rodzaju upośledzenia na rynku pracy.
Rysunek 4.26. Czy Pan zetknął się z przejawami gorszego traktowania osób po 45. roku życia na rynku pracy tylko ze względu na wiek?
Czy sam Pan tego doświadczył?
(N = 1098)
9%
15%
9%
9%
91%
85%
91%
91%
1-9 osób
10-49 osób
Tak Nie
50-249 osób 250 i więcej osób Wielkość zakładu pracy:
Istotny okazuje się też typ umowy o pracę – najczęściej czują się dyskrymino-wane ze względu na wiek osoby pracujące bez żadnej umowy, a więc – jak się można domyślać – podejmujące się zajęć dorywczych lub jakichkolwiek, byle zdobyć środki do życia, zapewne mających za sobą doświadczenie bezrobocia. Tylko niewiele rzadziej dyskryminowane czują się osoby pracujące na umowę na czas określony, a więc lękające się o przedłużenie tej umowy. Poczucie dyskryminacji nie jest także obce mężczyznom zatrudnionym na umowę zlecenia. Właściwie jedynie pracownicy
mający z pracodawcą umowę bezterminową tylko sporadycznie doświadczali dyskry-minacji ze względu na wiek.
Rysunek 4.27. Czy Pan zetknął się z przejawami gorszego traktowania osób po 45. roku życia na rynku pracy tylko ze względu na wiek?
Czy sam Pan tego doświadczył?
(N = 1098)
14%
30%
26%
35%
86%
70%
74%
65%
umowa o pracę na czas nieokreślony
umowa o pracę na czas określony
Tak Nie
inna umowa (np. umowy zlecenia) Bez umowy o pracę (np. pracujący na rzecz
innego gospodarstwa domowego) Typ umowy o pracę:
4.6. Poczucie dyskryminacji wśród mężczyzn poszukujących pracy