Z wypowiedzi ankietowanych mężczyzn można wnioskować, że najlepszy wiek dla mężczyzny na rynku pracy to okres między 26. a 35. rokiem życia. Można powiedzieć, że jest to wiek braku dyskryminacji. Młodsi pracownicy płci męskiej napotykają w swojej pracy zawodowej bariery właśnie ze względu na młody – zapewne zdaniem niektórych pracodawców – zbyt młody wiek. Z kolei w wieku powyżej 36 lat, według oceny ogółu respondentów, kolejne dekady życia niemal w postępie geometrycznym zmniejszają szanse zawodowe pracowników. W grupie wiekowej 36–45 lat przejawy tej dyskryminacji są jeszcze słabe lub umiarkowane (56%). Mężczyźni między 46. a 55. rokiem życia są, zdaniem ankietowanych, dyskryminowani w stopniu umiarkowanym lub dużym (60%). Natomiast pracownicy powyżej 56. roku życia, według ocen niemal dwóch trzecich ankietowanych (65%), spotykają się z bardzo dużą i dużą dyskryminacją.
Rysunek 4.14. Czy, Pana(i) zdaniem, w Polsce jakieś grupy wiekowe są dyskryminowane przez pracodawców? Przez dyskryminację rozumiemy gorsze możliwości znalezienia pracy, gorsze możliwości awansu, większe ryzyko utraty
pracy itp.
Odpowiedzi ogółu respondentów Mężczyźni w wieku:
Co interesujące, w ocenach szans zawodowych kobiet ze względu na wiek nie obserwujemy tego rodzaju wahnięcia średniej między najmłodszą (do 25. roku życia) a kolejną (26–35 lat) grupą wiekową. Według opinii ankietowanych w życiu zawodowym kobiet obowiązuje zasada, że im młodsza pracownica, tym jej szanse na rynku pracy są większe, a im starsza, tym częściej może doświadczać dyskryminacji.
Generalnie wiek dla pracujących kobiet ma – zdaniem ogółu ankietowanych – większe znacznie niż dla pracujących mężczyzn. Wyższe średnie ocen wskazują, że
kobiety częściej są z tego powodu dyskryminowane. Szczególne pogorszenie szans na awans czy znalezienie pracy, zdaniem respondentów, dotyczy kobiet po 45. roku życia, czyli w tzw. wieku niemobilnym.
Rysunek 4.15. Czy, Pana(i) zdaniem, w Polsce jakieś grupy wiekowe są dyskryminowane przez pracodawców? Przez dyskryminację rozumiemy gorsze możliwości znalezienia pracy, gorsze możliwości awansu, większe ryzyko utraty
pracy itp.
Oceny ogółu respondentów na skali od 1 – brak dyskryminacji do 5 – bardzo duża dyskryminacja
Do 25. roku życia
26-35 lat
36-45 lat
46-55 lat
56 lat i więcej
Średnie ocen dotyczące mężczyzn
1 2 3 4 5
1 5
Średnie ocen dotyczące kobiet
1,83
1,77
2,16
3,27
3,88 2,06
2,08
2,41
3,40
3,94
2 3 4
Dyskryminacja pracowników ze względu na wiek nie jest postrzegana przez kobiety i mężczyzn jednakowo, choć zarówno kobiety, jak i mężczyźni oceniają sytuację kobiet pod tym względem jako trudniejszą niż mężczyzn. Ogólnie rzecz biorąc, oceny kobiet są bardziej krytyczne – częściej dostrzegają dyskryminację zawodową starzejących się pracowników – zarówno swoją, czyli kobiet, jak i płci przeciwnej. Szczególnie wyraźnie różnią się od mężczyzn ich oceny sytuacji zawodowej kobiet powyżej 46. roku życia. Niemniej jednak lepiej od mężczyzn postrzegają sytuację młodszych pracowników (do 35. roku życia). Z kolei mężczyźni swoją sytuację definiują, z jednej strony, nieco łagodniej niż postrzegają ją kobiety – ich oceny są bardziej umiarkowane, jeśli chodzi o poczucie pogarszania szans na rynku pracy wraz z wiekiem. Z drugiej strony, dyskryminację kobiet oceniają jako bardziej znaczącą niż własną.
Rysunek 4.16. Czy, Pana(i) zdaniem, w Polsce jakieś grupy wiekowe są dyskryminowane przez pracodawców? Przez dyskryminację rozumiemy gorsze możliwości znalezienia pracy, gorsze możliwości awansu, większe ryzyko utraty
pracy itp.
Średnie ocen dotyczące mężczyzn na skali od 1 – brak dyskryminacji do 5 – bardzo duża dyskryminacja
Do 25. roku życia
26-35 lat
36-45 lat
46-55 lat
56 lat i więcej
Wskazania mężczyzn
1 2 3 4 5
1 5
Wskazania kobiet
2 3 4
1,78 1,86
1,74
2,16
3,32
3,91 1,79
2,16
3,24
3,84
Rysunek 4.17. Czy, Pana(i) zdaniem, w Polsce jakieś grupy wiekowe są dyskryminowane przez pracodawców? Przez dyskryminację rozumiemy gorsze możliwości znalezienia pracy, gorsze możliwości awansu, większe ryzyko utraty
pracy itp.
Średnie ocen dotyczące kobiet na skali od 1 – brak dyskryminacji do 5 – bardzo duża dyskryminacja
Do 25. roku życia
26-35 lat
36-45 lat
46-55 lat
56 lat i więcej
Wskazania mężczyzn
1 2 3 4 5
1 5
Wskazania kobiet
2 3 4
2,09
2,09
2,38
3,33
3,88 2,03
2,06
2,44
3,47
4,01
Ogólnie rzecz biorąc, dyskryminacja ze względu na wiek jest dużo wyraźniejsza i ma dla pracowników dużo większe znaczenie niż dyskryminacja ze względu na płeć.
Sytuacja na rynku pracy starzejących się kobiet jest w ocenie badanych wyraźnie gorsza niż sytuacja starzejących się mężczyzn.
4.4.2. Formy dyskryminacji
Dyskryminację starszych pracowników ze względu na wiek w największym stopniu badani dostrzegają w ich położeniu na rynku pracy, w ograniczonych możliwościach znalezienia pracy. Ich zdaniem osoby w wieku powyżej 46. roku życia mają raczej niewielkie możliwości znalezienia pracy, a jeszcze starsi pracownicy powyżej 56. roku życia są pod tym względem praktycznie bez szans. Ponad połowa ankietowanych (55%) uważa, że osoby wieku niemobilnym mają małe szanse na znalezienie zatrudnienia, nawet jeśli legitymują się podobnymi kwalifikacjami co ich młodsi konkurenci. W generacji o dekadę starszej żadnych szans na zatrudnienie nie dostrzega aż 82% ankietowanych.
Rysunek 4.18. Jak ocenia Pan szanse znalezienia pracy przez osoby z różnych grup wiekowych posiadających takie same kwalifikacje?*
23%
* Pominięto odpowiedzi „Trudno powiedzieć”.
Równocześnie osoby w starszym wieku stają się z każdym rokiem coraz bardziej zagrożone utratą pracy. Ponad dwie piąte badanych (41%) jako duże określa zagro-żenie zwolnieniem po ukończeniu 46. roku życia. Po przekroczeniu 55 lat zagrozagro-żenie redukcją jako bardzo realne definiuje już 61% ankietowanych mężczyzn.
Rysunek 4.19. Jak ocenia Pan zagrożenie utratą pracy wśród osób z różnych grup wiekowych posiadających takie same kwalifikacje?*
45%
* Pominięto odpowiedzi „Trudno powiedzieć”.
Także perspektywy zawodowe dla osób po 45. roku życia z każdym rokiem stają się coraz bardziej zawężone, coraz mniejsze stają się szanse na rozwój i awans zawodowy. Aż 67% badanych mężczyzn uważa, że po ukończeniu 56. roku życia praktycznie już się nie awansuje. Między 46. a 55. rokiem życia szanse zawodowe nie są aż tak złe – o braku możliwości awansowania w tym wieku jest przekonanych 37%
badanych, a największa grupa określa szanse na awans jako średnie (44%). Rozwój zawodowy i możliwość zajmowania wyższych stanowisk jest w ocenie badanych realna tylko do 44. roku życia (49%).
Rysunek 4.20. Jak ocenia Pan szanse na awans w pracy pracowników z różnych grup wiekowych posiadających takie same kwalifikacje?*
17%
* Pominięto odpowiedzi „Trudno powiedzieć”.
Zdaniem respondentów relatywnie w najmniejszym stopniu wiek determinuje możliwości zarobkowe pracujących. Choć i pod tym względem grupa najstarszych (po 55. roku życia) jest w najgorszej sytuacji i ma raczej szanse na niskie (33%) niż wysokie (25%) zarobki, to różnice wobec pozostałych grup wiekowych nie są duże.
We wszystkich przypadkach badani najliczniej określali możliwości zarobkowe osób mających takie same kwalifikacje, ale w różnym wieku jako średnie.
Rysunek 4.21. Jak ocenia Pan wysokość wynagrodzenia za pracę osób z różnych grup wiekowych posiadających takie same kwalifikacje?*
26%
* Pominięto odpowiedzi „Trudno powiedzieć”.
W ocenie ankietowanych podstawowymi formami dyskryminacji osób po 45. ro-ku życia jest zmniejszenie szans na zatrudnienie – z jednej strony, a z drugiej strony – rosnące z każdym rokiem zagrożenie zwolnieniem z pracy. Narastający w związku z tym z każdym rokiem lęk przed zwolnieniem z pewnością pod względem psychologicznym nie wpływa pozytywnie na ich funkcjonowanie jako pracowników.